Hà Nội thu hẹp khoảng cách số để người yếu thế tiếp cận dịch vụ công

Khoảng cách số nhìn từ thực tiễn dịch vụ công

Thực tế triển khai dịch vụ công trực tuyến trên địa bàn Hà Nội thời gian qua cho thấy, bên cạnh những kết quả tích cực về hạ tầng và số lượng thủ tục được cung cấp trực tuyến, khả năng sử dụng thực tế của người dân vẫn còn sự chênh lệch rõ rệt. Đối với người cao tuổi, người yếu thế và các nhóm hạn chế kỹ năng số, việc tiếp cận dịch vụ công trực tuyến đơn giản như kỳ vọng.

Nhiều ý kiến tại Hội thảo chỉ ra rằng, ngay cả những thao tác cơ bản như tạo tài khoản, xác thực danh tính điện tử, đăng nhập hệ thống hay tải và điền biểu mẫu trực tuyến cũng đã trở thành rào cản đối với một bộ phận người dân. Không ít trường hợp, người dân buộc phải quay lại phương thức giải quyết thủ tục trực tiếp do thiếu kỹ năng, thiếu sự hỗ trợ hoặc lo ngại thao tác sai dẫn đến phát sinh rủi ro.

Từ góc độ quản lý, các chuyên gia nhận định khoảng cách số hiện nay không chỉ xuất phát từ điều kiện công nghệ hay thiết bị, mà chủ yếu nằm ở yếu tố con người. Với người cao tuổi, tâm lý e ngại công nghệ, sợ sai, sợ bị lộ thông tin cá nhân khiến họ dè dặt khi sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Trong khi đó, các hướng dẫn sử dụng thường mang tính kỹ thuật, chưa được thiết kế phù hợp với nhóm đối tượng hạn chế kỹ năng số.

Dịch vụ công trực tuyến và yêu cầu bình đẳng tiếp cận

Một nội dung được nhấn mạnh tại Hội thảo là yêu cầu bảo đảm bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ công trực tuyến. Theo các chuyên gia pháp lý và quản trị công, dịch vụ công không đơn thuần là một sản phẩm công nghệ, mà là công cụ để người dân thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trước Nhà nước. Vì vậy, việc để một bộ phận người dân gặp khó khăn hoặc bị loại khỏi quá trình sử dụng dịch vụ công trực tuyến đặt ra vấn đề về tính công bằng và hiệu quả của chuyển đổi số.

Các ý kiến cho rằng, nếu chỉ tập trung vào việc số hóa quy trình mà thiếu các giải pháp hỗ trợ đi kèm, chuyển đổi số có thể vô tình tạo ra một “rào cản mềm”, khiến người yếu thế khó tiếp cận hơn so với phương thức truyền thống. Điều này đặc biệt đáng lưu ý trong bối cảnh nhiều thủ tục hành chính thiết yếu liên quan trực tiếp đến an sinh xã hội, y tế, giáo dục và quyền lợi của người dân đang được ưu tiên triển khai trực tuyến.

Từ góc nhìn khoa học và công nghệ, Hội thảo khẳng định chuyển đổi số bền vững phải gắn với nguyên tắc lấy người dân làm trung tâm. Điều đó đòi hỏi dịch vụ công trực tuyến không chỉ đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, mà còn phải được thiết kế thân thiện, dễ sử dụng, phù hợp với đặc điểm của từng nhóm đối tượng, nhất là người cao tuổi và người hạn chế kỹ năng số.

Giải pháp bao trùm để không ai bị bỏ lại phía sau

Trước những thách thức nêu trên, Hội thảo tập trung thảo luận các giải pháp nhằm thu hẹp khoảng cách số theo hướng toàn diện và bền vững. Các ý kiến thống nhất rằng, nâng cao kỹ năng số cho người dân là giải pháp then chốt, song cần được triển khai linh hoạt, phù hợp với từng nhóm đối tượng, thay vì áp dụng một mô hình chung.

Một trong những điểm đáng chú ý là việc Hà Nội triển khai mô hình dịch vụ công lưu động. Theo đó, cán bộ cùng trang thiết bị công nghệ được đưa đến tận khu dân cư, vùng ngoại thành để hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính và làm quen với dịch vụ công trực tuyến. Cách làm này không chỉ giải quyết nhu cầu trước mắt mà còn giúp người dân từng bước hình thành thói quen sử dụng dịch vụ công số.

Bên cạnh đó, thành phố cũng triển khai các chính sách hỗ trợ chi phí, miễn phí sử dụng dịch vụ công trực tuyến cho một số nhóm đối tượng, qua đó khuyến khích người dân tham gia vào quá trình chuyển đổi số. Các chuyên gia cho rằng, về lâu dài, cần tiếp tục đầu tư cho việc thiết kế giao diện dịch vụ công theo hướng đơn giản, trực quan, giảm tối đa các thao tác phức tạp, đồng thời tăng cường các kênh hỗ trợ trực tiếp tại cơ sở.

Hội thảo được nhìn nhận là bước đi quan trọng thể hiện sự chuyển biến trong tư duy chuyển đổi số của Hà Nội. Từ việc tập trung vào hệ thống và công nghệ, thành phố đang dần chuyển sang cách tiếp cận coi trọng trải nghiệm và khả năng sử dụng thực tế của người dân. Đây là yếu tố then chốt để dịch vụ công trực tuyến thực sự phát huy hiệu quả, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, bao trùm và nhân văn./.