Hà Nội: Hướng đến mục tiêu giảm nghèo bền vững

Trong bức tranh chung ấy, điểm đáng chú ý là giảm nghèo ở Hà Nội không chỉ được nhìn qua “đường ranh thu nhập”, mà tiếp cận theo hướng đa chiều: Điều kiện sống, khả năng tiếp cận y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch, thông tin…

Cách tiếp cận này tương thích với chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021-2025 do Chính phủ ban hành, tạo cơ sở để các địa phương triển khai chính sách đồng bộ, đúng đối tượng.

Trong khi đó, tỷ lệ nghèo đa chiều ở nước ta năm 2023 được công bố ở mức 5,71% (bao gồm hộ nghèo và hộ cận nghèo), nhắc lại yêu cầu tiếp tục tập trung nguồn lực cho an sinh xã hội và giảm nghèo bền vững.

Từ “vùng trũng” đến nền tảng sinh kế bền vững

Thực tiễn cho thấy, nhiều điểm nghẽn của nghèo đói ở khu vực nông thôn Hà Nội trước đây gắn chặt với hạ tầng thủy lợi, giao thông và điều kiện canh tác.

Khi cơ sở hạ tầng được đầu tư, người dân có thêm điều kiện mở rộng sản xuất, tăng vụ, chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi và phát triển ngành nghề. Ở các địa bàn từng khó khăn, việc hoàn thiện hệ thống đê điều, thủy lợi… đã góp phần tạo ra thay đổi bền vững, bởi nó trực tiếp giảm rủi ro thiên tai, nâng năng suất và hạ chi phí sản xuất.

Bên cạnh đầu tư hạ tầng, điểm mạnh của Hà Nội là khuyến khích người dân chủ động tìm sinh kế mới, đa dạng hóa nguồn thu ngay trên địa bàn hoặc thông qua mạng lưới việc làm, dịch vụ, thương mại.

Lao động nông thôn tận dụng thời gian nông nhàn để tham gia các hoạt động dịch vụ, tiểu thủ công nghiệp, buôn bán nhỏ; từ đó thu nhập hộ gia đình ổn định hơn, giảm nguy cơ tái nghèo khi gặp biến cố.

Cách làm này phù hợp định hướng của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, nhấn mạnh đầu tư có trọng tâm vào con người, nâng năng lực, tạo sinh kế và giải quyết nguyên nhân nghèo một cách cơ bản.

Là đô thị đặc biệt, Hà Nội xây dựng hệ thống chính sách giảm nghèo theo hướng đặc thù, linh hoạt, phù hợp quy mô dân số và mức sống.

Thành phố đã ban hành nghị quyết quy định một số chính sách đặc thù thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững giai đoạn 2022-2025, qua đó tạo khung hỗ trợ thiết thực đối với các nhóm yếu thế, đồng thời khuyến khích tinh thần tự lực vươn lên.

Cùng với đó, nghị quyết về mức chuẩn trợ giúp xã hội và đối tượng bảo trợ xã hội của Hà Nội là cơ sở để triển khai trợ cấp xã hội, hỗ trợ chăm sóc, nuôi dưỡng và các chính sách trợ giúp khác theo chuẩn của thành phố.

Trong thực hiện, thành phố nhấn mạnh nguyên tắc công khai, minh bạch, đúng đối tượng; gắn hỗ trợ thường xuyên với hỗ trợ “có điều kiện” thông qua đào tạo nghề, tín dụng ưu đãi, hỗ trợ nhà ở, bảo hiểm y tế, học phí…

Mục tiêu không chỉ là “giảm số hộ nghèo”, mà là nâng năng lực chống chịu của hộ gia đình trước rủi ro, bảo đảm người dân tiếp cận được dịch vụ cơ bản, giảm dần khoảng cách thụ hưởng giữa nội đô và ngoại thành.

Phân cấp đến từng cơ sở

Một đặc trưng trong quản trị giảm nghèo ở Hà Nội là tăng cường phân cấp, trao quyền nhiều hơn cho cấp cơ sở đi kèm cơ chế kiểm tra, giám sát. Khi cấp xã, phường nắm rõ từng hoàn cảnh, từng “lý do nghèo”, việc lập danh sách, xác định nhu cầu hỗ trợ và theo dõi kết quả sẽ sát thực hơn.

Cùng với đó, các đoàn công tác, tổ hướng dẫn nghiệp vụ giúp địa phương tháo gỡ vướng mắc về quy trình rà soát, tiêu chí xác định, lập hồ sơ hỗ trợ, tổ chức mô hình sinh kế… tạo tính thống nhất trong toàn hệ thống.

Việc hướng nguồn lực về cơ sở cũng thể hiện ở cách Hà Nội gắn giảm nghèo với các chương trình lớn như xây dựng nông thôn mới, nâng cấp dịch vụ công, phát triển hạ tầng sản xuất, và quản trị rủi ro thiên tai.

Thực tế nông thôn Hà Nội những năm gần đây cho thấy tỷ lệ hộ nghèo khu vực nông thôn đã giảm xuống mức rất thấp; có đánh giá cho thấy tỷ lệ này ở mức 0,06% vào năm 2023. Đây là chỉ dấu quan trọng để thành phố chuyển trọng tâm từ “xóa nghèo” sang “ngăn tái nghèo” và “nâng chuẩn sống”.

Giảm nghèo bền vững suy cho cùng phải dựa vào việc làm ổn định, thu nhập tăng và khả năng tiếp cận thị trường lao động. Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều biến động, Hà Nội ưu tiên triển khai các chương trình kết nối cung - cầu lao động, hỗ trợ đào tạo nghề, thông tin thị trường, mở rộng cơ hội việc làm cho nhóm yếu thế. Kết quả giải quyết việc làm cho thấy, chỉ trong năm 2024 Hà Nội đã giải quyết việc làm cho khoảng 225,9 nghìn lao động, vượt kế hoạch đề ra.

Tạo việc làm không chỉ là nhiệm vụ kinh tế mà còn là giải pháp an sinh có tính bền vững cao, bởi nó giúp người dân chủ động nguồn lực, tự trang trải dịch vụ cơ bản, giảm phụ thuộc vào trợ cấp.

Mục tiêu “không còn hộ nghèo”

Trong định hướng phát triển kinh tế - xã hội, Hà Nội đặt mục tiêu tiếp tục củng cố thành quả giảm nghèo, kiểm soát nguy cơ phát sinh hộ nghèo mới và kéo giảm mạnh hộ cận nghèo.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, điều quan trọng là không được chủ quan với “nghèo ẩn” và nguy cơ tái nghèo do biến cố, ốm đau, tai nạn, mất việc, thiên tai, già hóa dân số…

Do đó, cùng với các chính sách hỗ trợ trực tiếp, thành phố cần tiếp tục hoàn thiện mạng lưới an sinh, bảo hiểm y tế, trợ giúp xã hội, nhà ở, nước sạch, vệ sinh môi trường; tăng khả năng tiếp cận giáo dục - đào tạo và đảm bảo người lao động, đặc biệt lao động phi chính thức, có cơ hội chuyển đổi việc làm bền vững.

Mặt khác, giảm nghèo trong đô thị lớn cũng đặt ra yêu cầu “bao trùm” theo nghĩa rộng, không chỉ chăm lo nhóm đã nghèo, mà chủ động phòng ngừa nhóm “cận nghèo - dễ tổn thương” trước rủi ro chi phí y tế, giáo dục, nhà ở. Đây là nhóm có thể rơi xuống dưới chuẩn khi biến cố xảy ra, nếu thiếu cơ chế phòng vệ đủ mạnh.

Thành quả giảm nghèo bền vững không thể tách rời tiến trình nâng chất lượng sống của người dân Thủ đô. Khi nguồn lực đầu tư được sử dụng hiệu quả, hạ tầng nông thôn được cải thiện, dịch vụ công cơ bản được tiếp cận thuận lợi, người dân có thêm cơ hội sản xuất - kinh doanh và tham gia thị trường lao động, thì giảm nghèo sẽ mang tính bền vững, khó đảo chiều.

Trong giai đoạn tới, bài toán đặt ra không chỉ là “duy trì không còn hộ nghèo”, mà là nâng dần chuẩn sống theo hướng tiệm cận đô thị phát triển, nhà ở an toàn, y tế dự phòng tốt, giáo dục chất lượng, kỹ năng lao động phù hợp chuyển dịch cơ cấu kinh tế, và môi trường sống xanh - sạch - an toàn.

Đó cũng là tinh thần xuyên suốt của phát triển bao trùm, tăng trưởng đi đôi với công bằng, bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội vươn lên và thụ hưởng thành quả phát triển./.