Giới và chuyển đổi số: Những tác động hai chiều trong phát triển kinh tế số, xã hội số tại Gia Lai

Khi công nghệ số chưa thật sự “bình đẳng”

Gia Lai là tỉnh có địa bàn rộng, dân cư phân bố không đồng đều, tỷ lệ người dân sống ở khu vực nông thôn và đồng bào dân tộc thiểu số còn cao. Những năm gần đây, cùng với cả nước, Gia Lai đã từng bước triển khai các chương trình chuyển đổi số, từ chính quyền số, dịch vụ công trực tuyến đến phát triển kinh tế số trong nông nghiệp, thương mại và du lịch.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, khả năng tiếp cận công nghệ số giữa nam và nữ vẫn còn khoảng cách nhất định. Nam giới, đặc biệt là lao động trẻ, thường có điều kiện tiếp cận điện thoại thông minh, internet và các nền tảng số thuận lợi hơn.

Trong khi đó, nhiều phụ nữ - nhất là phụ nữ dân tộc thiểu số, phụ nữ lớn tuổi - còn gặp khó khăn về thiết bị, kỹ năng số và thời gian tiếp cận công nghệ do gánh nặng công việc gia đình.

Những rào cản này khiến phụ nữ khó tham gia sâu vào các hoạt động kinh tế số và xã hội số, từ sử dụng dịch vụ công trực tuyến đến tham gia các mô hình kinh doanh trên nền tảng số.

Phụ nữ và những cơ hội mới từ kinh tế số

Dù còn nhiều thách thức, kinh tế số đang dần mở ra những cánh cửa mới cho phụ nữ Gia Lai, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp và kinh doanh nhỏ. Thông qua mạng xã hội, sàn thương mại điện tử và các nền tảng số, nhiều phụ nữ đã mạnh dạn đưa nông sản, sản phẩm thủ công truyền thống như cà phê, hồ tiêu, rau sạch, hàng thổ cẩm… đến gần hơn với người tiêu dùng.

Việc bán hàng trực tuyến giúp phụ nữ giảm phụ thuộc vào thương lái, chủ động hơn trong kết nối thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm. Không ít phụ nữ đã trở thành “đầu mối” kinh doanh trong gia đình, góp phần cải thiện thu nhập và nâng cao vị thế kinh tế của bản thân.

Kinh tế số, theo đó, không chỉ là câu chuyện công nghệ mà còn là công cụ trao quyền kinh tế cho phụ nữ, nếu họ được trang bị đầy đủ kỹ năng và điều kiện cần thiết.

Khoảng cách giới trong lao động số vẫn hiện hữu

Tuy vậy, nhìn tổng thể, nam giới vẫn chiếm ưu thế trong các lĩnh vực lao động số có giá trị gia tăng cao như công nghệ thông tin, dịch vụ kỹ thuật, logistics số hay khởi nghiệp công nghệ. Phụ nữ chủ yếu tham gia vào các hoạt động kinh tế số quy mô nhỏ, dựa trên hộ gia đình, mức độ ứng dụng công nghệ còn hạn chế.

Sự chênh lệch này phản ánh không chỉ khác biệt về kỹ năng, mà còn là hệ quả của định kiến giới, cơ hội đào tạo và khả năng tiếp cận nguồn lực chưa đồng đều. Nếu không có giải pháp kịp thời, khoảng cách giới trong kinh tế số có nguy cơ ngày càng nới rộng.

Giới và xã hội số: Vai trò “thầm lặng” nhưng quan trọng

Trong xây dựng xã hội số, yếu tố giới cũng thể hiện những tác động hai chiều. Thực tế tại Gia Lai cho thấy, nam giới thường sử dụng dịch vụ công trực tuyến nhiều hơn, trong khi phụ nữ - nhất là ở vùng sâu, vùng xa - còn lúng túng trong thao tác công nghệ, dẫn đến mức độ hưởng lợi từ xã hội số chưa cao.

Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, phụ nữ lại giữ vai trò rất quan trọng trong lan tỏa xã hội số từ cơ sở. Họ là người trực tiếp hỗ trợ con cái học trực tuyến, tìm kiếm thông tin y tế, giáo dục, phúc lợi xã hội trên môi trường mạng. Khi được trang bị kỹ năng số, phụ nữ trở thành “cầu nối” đưa công nghệ số vào đời sống gia đình và cộng đồng.

Cơ hội đi kèm thách thức

Phát triển kinh tế số, xã hội số tại Gia Lai đang tạo ra nhiều cơ hội mới cho cả nam và nữ, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức về bình đẳng giới. Công nghệ số có thể giúp phụ nữ vượt qua rào cản không gian, thời gian, nhưng nếu thiếu chính sách hỗ trợ phù hợp, chính phụ nữ lại là nhóm dễ bị bỏ lại phía sau.

Thực tế này cho thấy, giới không chỉ là vấn đề xã hội mà còn là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của chuyển đổi số. Một nền kinh tế số phát triển nhưng thiếu tính bao trùm sẽ khó đạt được mục tiêu phát triển bền vững.

Hướng tới chuyển đổi số bao trùm

Để phát huy hiệu quả chuyển đổi số gắn với bình đẳng giới, Gia Lai cần chú trọng đào tạo kỹ năng số cho phụ nữ, nhất là phụ nữ nông thôn và phụ nữ dân tộc thiểu số, gắn với nhu cầu thực tế sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh đó, các chương trình, dự án chuyển đổi số của tỉnh cần lồng ghép yếu tố giới ngay từ khâu thiết kế và triển khai.

Đồng thời, cần đẩy mạnh truyền thông nhằm thay đổi nhận thức, xóa bỏ định kiến giới trong tiếp cận công nghệ và kinh tế số, tạo điều kiện để phụ nữ tham gia nhiều hơn vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao.

Có thể thấy, chuyển đổi số tại Gia Lai đang diễn ra từng bước vững chắc, song để kinh tế số và xã hội số thực sự phát huy hiệu quả, không thể bỏ qua yếu tố giới.

Khi nam và nữ đều có cơ hội tiếp cận, tham gia và hưởng lợi công bằng từ công nghệ số, chuyển đổi số mới thực sự trở thành động lực phát triển bao trùm, góp phần nâng cao chất lượng sống và thúc đẩy phát triển bền vững cho địa phương./.