Đòn bẩy giúp doanh nghiệp Việt Nam bứt phá

Doanh nghiệp trước yêu cầu đổi mới công nghệ

Thực tiễn cho thấy, áp lực nâng cao năng suất và chất lượng đang đặt doanh nghiệp trước yêu cầu phải thay đổi cách thức sản xuất và quản trị. Việc duy trì mô hình sản xuất truyền thống không còn phù hợp khi chi phí gia tăng, tiêu chuẩn kỹ thuật ngày càng khắt khe và chuỗi cung ứng toàn cầu liên tục dịch chuyển.

Trong bối cảnh đó, Chương trình “Hỗ trợ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ của công nghiệp 4.0” đã trở thành một trong những công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp từng bước vượt qua rào cản công nghệ.

Một trong những dấu ấn nổi bật của chương trình là tư duy cải cách hành chính từ “quản lý” sang “hỗ trợ”. Bộ KH&CN tập trung hoàn thiện cơ chế, chính sách, đơn giản hóa thủ tục trong triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ, tạo điều kiện để doanh nghiệp dễ tiếp cận các nguồn lực nghiên cứu, thử nghiệm và ứng dụng công nghệ mới.

Việc chuyển mạnh sang phương thức quản lý dựa trên nhiệm vụ, kết quả đầu ra và hiệu quả ứng dụng đã góp phần rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu và sản xuất.

Chương trình ra đời trong bối cảnh năng suất lao động của Việt Nam còn thấp so với nhiều nước trong khu vực, trong khi phần lớn doanh nghiệp là nhỏ và vừa, hạn chế về vốn, nhân lực và năng lực nghiên cứu.

Thông qua cải cách hành chính trong quản lý khoa học, công nghệ, Bộ KH&CN đã thiết kế cơ chế hỗ trợ linh hoạt, tập trung vào các công nghệ lõi của công nghiệp 4.0 như AI, IoT, dữ liệu lớn, robot, tự động hóa, blockchain và điện toán đám mây.

Đáng chú ý, nhiều quy trình triển khai nhiệm vụ đã được số hóa, minh bạch hóa, tăng tính trách nhiệm giải trình. Doanh nghiệp không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà trở thành chủ thể trung tâm, trực tiếp đặt bài toán công nghệ, phối hợp cùng viện nghiên cứu, trường đại học để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong sản xuất, kinh doanh. Đây là kết quả trực tiếp của cải cách hành chính theo hướng phục vụ, đồng hành cùng doanh nghiệp.

Từ cải cách hành chính đến hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo

Một điểm nhấn quan trọng của chương trình là cơ chế hỗ trợ “kép”: vừa hỗ trợ tài chính cho hoạt động nghiên cứu - phát triển, vừa hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp trong quá trình triển khai.

Doanh nghiệp không chỉ được cấp kinh phí mà còn được kết nối với các viện nghiên cứu, trường đại học và chuyên gia đầu ngành để cùng xây dựng giải pháp, thử nghiệm công nghệ và đánh giá hiệu quả đầu tư.

Mô hình liên kết “bốn nhà” - nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp và nhà đầu tư - đã phát huy hiệu quả rõ rệt, giúp nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa lần đầu tiếp cận robot, IoT hay AI nhưng vẫn triển khai thành công, hạn chế rủi ro và tránh tình trạng đầu tư dàn trải.

Bên cạnh đó, chương trình còn góp phần hình thành các nền tảng số phục vụ chuyển đổi số quốc gia. Một số kết quả nghiên cứu đã được tích hợp vào hệ thống quản lý đô thị thông minh, nền tảng phân tích dữ liệu của chính quyền địa phương và các hệ thống giám sát chất lượng không khí, giao thông. Việc doanh nghiệp và cơ quan nhà nước cùng sử dụng chung nền tảng công nghệ không chỉ tạo sự đồng bộ mà còn giúp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực xã hội.

Nhờ đó, nhiều doanh nghiệp lần đầu tiếp cận công nghệ 4.0 đã có thể triển khai thành công mà không rơi vào tình trạng đầu tư dàn trải hoặc thiếu hiệu quả.

Trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, các mô hình nhà máy thông minh bước đầu được hình thành. Robot, hệ thống tự động hóa, thị giác máy và phần mềm giám sát thời gian thực đã giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, ổn định chất lượng và giảm phụ thuộc vào lao động thủ công.

Những kết quả này cho thấy, cải cách hành chính của Bộ KH&CN không chỉ nằm ở quy trình giấy tờ, mà thể hiện ở việc tạo ra môi trường chính sách khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ.

Chương trình cũng góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp và logistics là những lĩnh vực có tác động lớn đến đời sống kinh tế - xã hội. Việc ứng dụng cảm biến IoT, phân tích dữ liệu và truy xuất nguồn gốc đã giúp nông nghiệp chuyển từ sản xuất dựa trên kinh nghiệm sang quản lý dựa trên dữ liệu.

Trong logistics, các giải pháp kho thông minh, quản lý đội xe và tối ưu chuỗi cung ứng giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh.

Từ góc độ cải cách hành chính, chương trình cho thấy vai trò điều tiết và dẫn dắt của Bộ KH&CN trong việc xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Thay vì can thiệp sâu vào hoạt động của doanh nghiệp, Bộ tập trung hoàn thiện thể chế, tiêu chuẩn kỹ thuật, thúc đẩy chia sẻ tri thức và tạo không gian thử nghiệm công nghệ mới.

Những kết quả thực tế cho thấy, Chương trình công nghệ 4.0 đang từng bước tạo ra chuyển biến rõ rệt, giúp doanh nghiệp Việt Nam chuyển từ lợi thế chi phí lao động sang lợi thế công nghệ, dữ liệu và năng suất - yếu tố then chốt để nâng cao sức cạnh tranh trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động./.