Doanh nghiệp đổi mới sáng tạo trong kỷ nguyên số: Hướng tới nền kinh tế số và xã hội số
Trong bối cảnh toàn cầu đang bước vào giai đoạn bùng nổ của kinh tế số, chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà đã trở thành con đường tất yếu cho sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Tọa đàm khoa học “Thực trạng và giải pháp hoàn thiện hệ thống chính sách nhằm nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo (ĐMST) của các doanh nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi số tại Cần Thơ” do Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Cần Thơ phối hợp với Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh tổ chức đã thu hút sự quan tâm đặc biệt từ giới nghiên cứu, các nhà quản lý và cộng đồng doanh nghiệp.
Đổi mới sáng tạo - Chìa khóa cho doanh nghiệp trong nền kinh tế số
TS. Ngô Anh Tín, Giám đốc Sở KH&CN Cần Thơ cho biết, sau khi sáp nhập 3 địa phương (Cần Thơ, Sóc Trăng, Hậu Giang), TP. Cần Thơ có có quy mô lớn hơn về diện tích, dân số. Việc hợp nhất 3 địa phương đã mở ra cơ hội, tập hợp các nguồn lực để thúc đẩy liên kết vùng, nâng cao sức cạnh tranh và tạo động lực mới cho khu vực giàu tiềm năng.
Sức mạnh cộng hưởng này đến từ sự kết hợp vị thế đầu tàu, hạ tầng và nhân lực chất lượng cao của TP. Cần Thơ với quỹ đất rộng lớn cùng tiềm năng công - nông nghiệp của Hậu Giang, Sóc Trăng. Đây là bước ngoặt quan trọng, mở ra nhiều cơ hội nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức lớn để đáp ứng các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của thành phố trong thời gian tới.
Bên cạnh đó, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, doanh nghiệp chính là chủ thể của ĐMST, đóng vai trò quyết định cho sự phát triển của địa phương. Nghị quyết số 57-NQ/TW đã xác định doanh nghiệp là chủ thể ĐMST.
Đồng tình với quan điểm trên, bà Nguyễn Thị Thương Linh, Phó Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Chi nhánh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã chỉ rõ rằng, doanh nghiệp Việt Nam nói chung và doanh nghiệp trên địa bàn TP. Cần Thơ nói riêng đang đứng trước yêu cầu cấp thiết ĐMST để thích ứng với nền kinh tế số và tiến tới hình thành xã hội số.
ĐMST không chỉ đơn thuần là ứng dụng công nghệ hay cải tiến sản phẩm, mà còn bao gồm việc tái cấu trúc mô hình kinh doanh, thay đổi phương thức quản trị, nâng cao năng lực số hóa và khai thác dữ liệu. Đây là các yếu tố nền tảng để doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh, hội nhập và phát triển bền vững.
Tuy nhiên, để doanh nghiệp trên địa bàn TP. Cần Thơ chủ động ĐMST, vẫn còn tồn tại nhiều rào cản.
Thứ nhất, nguồn nhân lực và nền tảng cho nghiên cứu - phát triển (R&D) còn yếu:
Dù TP. Cần Thơ được coi là trung tâm đào tạo lớn của khu vực ĐBSCL, nhưng chính sách thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao vẫn chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng. Mối liên kết giữa các bên, từ cơ quan quản lý, viện trường và doanh nghiệp còn thiếu chặt chẽ, dẫn đến tình trạng “có đào tạo nhưng chưa gắn với nhu cầu thực tế”.
Trong khi đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa (chiếm đa số) lại gặp khó khăn trong việc xây dựng đội ngũ nhân lực có kỹ năng số, tư duy đổi mới và khả năng hấp thụ công nghệ mới. Nhiều lao động vẫn giữ lối làm việc truyền thống, ngại thay đổi, khiến quá trình chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ vào sản xuất kinh doanh bị trì hoãn.
Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp thường coi R&D là khoản chi phí thay vì khoản đầu tư chiến lược, nên ngân sách cho mảng này rất hạn chế.
Thứ hai, các doanh nghiệp trên địa bàn TP. Cần Thơ còn hạn chế về quy mô vốn, năng lực quản trị, ứng dụng KH&CN và tiếp cận nguồn lực hỗ trợ.
Mặc dù thành phố đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, nhưng số lượng doanh nghiệp tiếp cận được các chính sách này chưa nhiều. Một phần do quy trình thủ tục phức tạp, một phần vì doanh nghiệp chưa đủ năng lực để tham gia các chương trình hỗ trợ. Điều này khiến khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn ngày càng xa.
Thứ ba, thị trường TP. Cần Thơ và vùng ĐBSCL chưa phát triển bền vững.
Kết nối nguồn lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo
TS. Ngô Anh Tín cho biết, điểm sáng đáng ghi nhận là trong năm 2025, TP. Cần Thơ đã tiên phong thành lập Trung tâm ĐMST trực thuộc Sở KH&CN. Đây được kỳ vọng sẽ trở thành “hạt nhân” kết nối các nguồn lực, thúc đẩy hình thành hệ sinh thái ĐMST tại địa phương.
Trung tâm không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới, mà còn là nơi kết nối cung - cầu, hỗ trợ thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu, đồng thời tạo môi trường thử nghiệm để doanh nghiệp khởi nghiệp và ĐMST có không gian thử nghiệm trước khi nhân rộng.
Để nâng cao năng lực ĐMST của các doanh nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi số tại Cần Thơ nhiều chuyên gia cho rằng, cần xây dựng nguồn nhân lực số; tăng cường đào tạo kỹ năng số, kỹ năng đổi mới sáng tạo; liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp - viện - trường để đào tạo theo nhu cầu thực tế.
Bên cạnh đó, cần khuyến khích đầu tư cho R&D: Nhà nước cần có cơ chế ưu đãi mạnh hơn về thuế, tín dụng, quỹ hỗ trợ cho doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, đổi mới công nghệ; đồng thời đẩy mạnh hoạt động kết nối cung - cầu, hỗ trợ thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu; xây dựng nền tảng số về thông tin KH&CN để doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số, doanh nghiệp Việt Nam nói chung, doanh nghiệp trên địa bàn TP. Cần Thơ nói riêng chỉ có thể phát triển bền vững nếu coi ĐMST là “xương sống” của mọi chiến lược.
Việc vượt qua các rào cản về nhân lực, năng lực nội tại và thị trường sẽ mở ra con đường mới, đưa doanh nghiệp vươn xa không chỉ ở khu vực mà còn trên trường quốc tế./.
