Công ước Hà Nội: Bước ngoặt toàn cầu trong quản trị không gian mạng

Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng diễn ra trong 2 ngày (25 - 26/10/2025) với chủ đề "Chống tội phạm mạng - Chia sẻ trách nhiệm - Hướng tới tương lai". Đây là sự kiện có ý nghĩa lịch sử, đánh dấu bước ngoặt trong tiến trình hình thành khuôn khổ pháp lý toàn cầu nhằm đối phó với tội phạm mạng, đồng thời khẳng định vai trò chủ động, uy tín và năng lực tổ chức của Việt Nam trên trường quốc tế.

Định hình trật tự pháp lý cho không gian mạng toàn cầu

Lễ mở ký diễn ra trong hai ngày 25 và 26/10 với nhiều phiên làm việc song song, bao gồm lễ khai mạc, phiên toàn thể, các tọa đàm chuyên đề và hoạt động ký kết chính thức giữa các quốc gia thành viên Liên hợp quốc.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, Liên hợp quốc lựa chọn Việt Nam - cụ thể là Thủ đô Hà Nội làm nơi mở ký một công ước toàn cầu liên quan đến lĩnh vực an ninh mạng.

Tham dự sự kiện có Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres, lãnh đạo cấp cao của nhiều nước, đại diện các tổ chức quốc tế, cùng giới chuyên gia an ninh mạng, luật học và công nghệ đến từ khắp các châu lục.

Chủ tịch nước Lương Cường, đại diện cho nước chủ nhà đã phát biểu khai mạc, gửi thông điệp mạnh mẽ về tinh thần hợp tác và trách nhiệm chung của cộng đồng quốc tế trước các thách thức ngày càng phức tạp trong không gian mạng.

Trong bài phát biểu khai mạc, Chủ tịch nước Lương Cường nhấn mạnh: “Công ước Hà Nội không chỉ là văn kiện pháp lý, mà còn là tuyên ngôn của nhân loại trong việc cùng nhau xây dựng một không gian mạng an toàn, đáng tin cậy, tôn trọng chủ quyền quốc gia và lấy con người làm trung tâm”.

Hành trình hình thành Công ước và dấu ấn Việt Nam

Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng được Ủy ban đặc biệt của Đại hội đồng Liên hợp quốc khởi thảo từ năm 2021, trải qua hơn 4 năm đàm phán với hàng trăm phiên họp kỹ thuật và pháp lý.

Văn kiện gồm 9 chương, 71 điều, là kết quả của nỗ lực dung hòa giữa các quốc gia phát triển và đang phát triển, giữa yêu cầu đảm bảo an ninh và quyền con người trong không gian mạng.

Việc đặt tên “Công ước Hà Nội” là sự ghi nhận đặc biệt của Liên hợp quốc đối với những đóng góp tích cực của Việt Nam trong suốt quá trình thương lượng và chuẩn bị. Việt Nam đã nhiều lần tổ chức hội thảo quốc tế, gửi góp ý chi tiết cho dự thảo, đồng thời đề xuất các cơ chế hỗ trợ kỹ thuật cho các nước đang phát triển - những quốc gia thường chịu thiệt thòi trong cuộc chiến công nghệ số.

Báo cáo của Ban Thư ký Liên hợp quốc nêu rõ: “Hà Nội là hình mẫu của tinh thần hợp tác, chia sẻ trách nhiệm và hướng tới tương lai số bao trùm”.

Theo đánh giá của giới quan sát quốc tế, việc Việt Nam được chọn đăng cai không chỉ thể hiện uy tín đối ngoại, mà còn phản ánh năng lực tổ chức và khả năng tham gia chủ động vào các tiến trình pháp lý quốc tế - điều trước đây chủ yếu thuộc về các quốc gia phương Tây.

Khung pháp lý mới cho thời đại dữ liệu

Công ước Hà Nội là văn kiện pháp lý đầu tiên của Liên hợp quốc điều chỉnh trực tiếp hành vi phạm tội mạng ở cấp độ toàn cầu. Nội dung không chỉ tập trung vào xử lý hình sự mà còn mở rộng sang cơ chế phòng ngừa, trao đổi thông tin, hỗ trợ kỹ thuật, và xây dựng năng lực quốc gia trong lĩnh vực an ninh mạng.

Điểm đặc biệt là công ước đề cao nguyên tắc “không quốc gia nào có thể một mình chống lại tội phạm mạng”, nhấn mạnh tinh thần hợp tác, chia sẻ dữ liệu và tôn trọng chủ quyền kỹ thuật số. Đồng thời, văn kiện cũng quy định chặt chẽ về bảo vệ quyền riêng tư, tự do ngôn luận và quyền tiếp cận thông tin - nhằm đảm bảo rằng việc thực thi pháp luật không vi phạm quyền con người trong môi trường số.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres nhận định: “Công ước Hà Nội sẽ là trụ cột cho một trật tự pháp lý mới trong thế giới kỹ thuật số, giúp các quốc gia hợp tác mà không đánh mất niềm tin lẫn nhau”.

Với các chuyên gia công nghệ và pháp lý, Công ước Hà Nội mở ra một chương mới trong quản trị số toàn cầu - nơi dữ liệu được xem như tài sản, và an ninh mạng trở thành trụ cột của phát triển bền vững.

Việt Nam - từ quốc gia chủ nhà đến biểu tượng hợp tác số

Là nước chủ nhà, Việt Nam không chỉ đảm nhiệm vai trò tổ chức mà còn là bên đầu tiên ký vào văn kiện, thể hiện cam kết mạnh mẽ trong bảo đảm an ninh mạng, bảo vệ người dùng và thúc đẩy hợp tác số quốc tế.

Theo Chủ tịch nước Lương Cường, Việt Nam đang từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật trong nước để tương thích với các chuẩn mực quốc tế, bao gồm Luật An ninh mạng, Nghị định về bảo vệ dữ liệu cá nhân và Chiến lược quốc gia về chuyển đổi số. Sự kiện Công ước Hà Nội là cơ hội để Việt Nam tăng cường năng lực điều tra số, đào tạo nhân lực an toàn thông tin và tham gia sâu hơn vào chuỗi hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghệ cao.

Việt Nam cũng cam kết đồng hành cùng Liên hợp quốc trong việc hỗ trợ các nước kém phát triển xây dựng năng lực ứng phó tội phạm mạng, triển khai hệ thống bảo mật quốc gia và phát triển đội ngũ chuyên gia số.

Hướng tới một không gian mạng an toàn và nhân văn

Tội phạm mạng đang trở thành thách thức toàn cầu: từ đánh cắp dữ liệu, tấn công hệ thống tài chính - ngân hàng, đến thao túng thông tin qua trí tuệ nhân tạo.

Theo thống kê của Liên hợp quốc, năm 2024 thế giới ghi nhận hơn 2.000 vụ tấn công mạng quy mô lớn, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD. Trong bối cảnh đó, Công ước Hà Nội xuất hiện như một “bản lề pháp lý” giúp các quốc gia có công cụ hợp tác rõ ràng, minh bạch, và dựa trên nền tảng luật quốc tế.

Trong 2 ngày diễn ra sự kiện, nhiều phiên thảo luận chuyên sâu đã tập trung vào chủ đề “Tăng cường năng lực số vì một tương lai an toàn”, “Chia sẻ dữ liệu xuyên biên giới và bảo vệ quyền riêng tư”, “Công nghệ mới - thách thức mới trong phòng chống tội phạm mạng”. Các nội dung này đều hướng tới một mục tiêu chung: đưa công nghệ phục vụ con người, không để ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình số hóa toàn cầu.

Từ cam kết đến hành động

Lễ mở ký Công ước Hà Nội không chỉ là dấu mốc của ngoại giao đa phương mà còn mở ra một giai đoạn mới trong quản trị toàn cầu. Từ văn kiện này, các quốc gia sẽ phải đối diện với bài toán lớn hơn - chuyển hóa cam kết thành hành động thực chất: nội luật hóa các quy định, nâng cao năng lực điều tra kỹ thuật số, phát triển đội ngũ chuyên gia pháp y điện tử và xây dựng cơ chế hợp tác xuyên biên giới minh bạch.

Đối với Việt Nam, đây là cơ hội quan trọng để hoàn thiện khung pháp lý về an ninh mạng, dữ liệu cá nhân và an toàn thông tin, đồng thời khẳng định vị thế của một quốc gia chủ động, đáng tin cậy và có trách nhiệm trong xây dựng trật tự pháp lý quốc tế mới.

Công ước Hà Nội vì thế không chỉ là một văn kiện pháp lý, mà là lời cam kết của nhân loại về việc sử dụng công nghệ đi đôi với đạo đức, pháp luật và trách nhiệm - để không gian mạng trở thành môi trường an toàn, nhân văn và phát triển bền vững cho mọi quốc gia./.