Chuyển đổi số toàn diện trong khám, chữa bệnh là mục tiêu chiến lược

Những định hướng này đã được cụ thể hóa bằng nhiều chủ trương, chương trình và quy định chuyên ngành. Ở tầm vĩ mô, Chương trình Chuyển đổi số quốc gia (theo Quyết định 749/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 3/6/2020) đặt mục tiêu đổi mới hoạt động quản lý, điều hành trên môi trường số, thúc đẩy xã hội số, kinh tế số - trong đó y tế là một lĩnh vực ưu tiên có tác động trực tiếp tới chất lượng sống của người dân.

Cùng với đó, ngành y tế triển khai Chương trình chuyển đổi số y tế đến năm 2025 theo Quyết định 5316/QĐ-BYT ban hành ngày 22/12/2020, nhấn mạnh các cấu phần nền tảng như dữ liệu y tế, nền tảng số, dịch vụ số và minh bạch thông tin phục vụ người dân.

Số hóa quy trình để “bớt chờ - bớt giấy - bớt phiền hà”

Trong hệ sinh thái số của bệnh viện, bệnh án điện tử (EMR) được xem là “xương sống” vì là nơi hội tụ dữ liệu lâm sàng, cận lâm sàng và điều trị của người bệnh theo thời gian. Bộ Y tế đã ban hành Thông tư 46/2018/TT-BYT ngày 28/12/2018 quy định việc sử dụng và quản lý hồ sơ bệnh án điện tử, đặt ra yêu cầu về nội dung, định danh, hiển thị, lưu trữ, kết xuất và các điều kiện bảo đảm vận hành.

Theo đó, Bộ trưởng Bộ Y tế đã yêu cầu tăng tốc triển khai EMR, hướng tới mục tiêu 100% bệnh viện phải triển khai bệnh án điện tử, đồng thời thúc đẩy sổ sức khỏe điện tử tích hợp trên ứng dụng VNeID.

Giá trị xã hội nhìn thấy rõ nhất của chuyển đổi số y tế nằm ở trải nghiệm người bệnh, việc đăng ký khám thuận tiện, phân luồng hợp lý, xét nghiệm nhanh, lĩnh thuốc gọn, trả kết quả đúng hẹn, giảm đi lại và giảm thời gian chờ. Tại nhiều cơ sở, các giải pháp như ki-ốt đăng ký, tự động hóa khâu lấy mẫu - xét nghiệm, cải tiến cấp phát thuốc, ứng dụng dành cho người bệnh và bác sĩ… đang tạo ra thay đổi theo hướng “một hành trình - nhiều điểm chạm số”.

Tuy nhiên, “điểm chạm” chỉ phát huy khi toàn bộ chu trình được nối liền bằng dữ liệu thống nhất. Nếu người bệnh vẫn phải điền lặp thông tin, nếu kết quả xét nghiệm không kết nối với đơn thuốc, nếu các khoa phòng không dùng chung dữ liệu… thì số hóa sẽ trở thành gánh nặng mới. Vì vậy, điều cốt yếu là tái thiết kế quy trình theo tinh thần tinh gọn, bỏ khâu trung gian, chuẩn hóa biểu mẫu, phân quyền rõ trách nhiệm, đo lường thời gian xử lý và công khai chất lượng phục vụ.

Đưa dữ liệu về tay người dân

Chuyển đổi số y tế sẽ không trọn vẹn nếu người dân vẫn đứng ngoài “dòng dữ liệu”. Bởi vậy, việc tích hợp Sổ sức khỏe điện tử trên VNeID được xem là bước tiến quan trọng để người dân có thể tiếp cận thông tin sức khỏe, lịch sử khám chữa bệnh và sử dụng trong quá trình đi khám.

Bộ Y tế đã ban hành quyết định thí điểm thực hiện Sổ sức khỏe điện tử tích hợp trên ứng dụng VNeID, quy định dữ liệu liên thông theo chuẩn và lộ trình triển khai. Đồng thời, các hướng dẫn sử dụng sổ sức khỏe điện tử VNeID khi đi khám chữa bệnh đã được phổ biến trên kênh thông tin chính thống, nhằm giúp người dân từng bước hình thành thói quen sử dụng dữ liệu số thay cho giấy tờ truyền thống.

Khi sổ sức khỏe điện tử vận hành hiệu quả, lợi ích không chỉ dừng ở “tiện”. Người bệnh được liên tục thông tin, bác sĩ có thêm dữ liệu hỗ trợ quyết định lâm sàng, y tế cơ sở có công cụ theo dõi sức khỏe ban đầu; đồng thời giảm nguy cơ sai sót do thiếu thông tin hoặc thông tin rời rạc.

Một mắt xích quan trọng khác là đơn thuốc điện tử - vừa phục vụ người bệnh, vừa hỗ trợ quản lý sử dụng thuốc, kiểm soát kê đơn, chống lạm dụng và tăng tính minh bạch. Thông tư 27/2021/TT-BYT quy định kê đơn thuốc bằng hình thức điện tử nêu rõ, đơn thuốc điện tử được lập, hiển thị, ký số, chia sẻ và lưu trữ bằng phương thức điện tử có giá trị pháp lý như đơn thuốc giấy, đồng thời quy định lộ trình thực hiện tại các cơ sở khám, chữa bệnh.

Trên nền tảng đó, bệnh viện số không chỉ “nhanh hơn”, mà còn “đúng hơn”, đúng quy chế, đúng phác đồ, đúng định mức; giảm rủi ro nhầm thuốc, trùng thuốc; hỗ trợ truy vết trong cảnh báo dược và quản lý chất lượng.

An toàn dữ liệu: điều kiện tiên quyết của niềm tin

Y tế là lĩnh vực dữ liệu nhạy cảm. Mọi bước tiến về công nghệ phải đi cùng bảo vệ dữ liệu cá nhân, an ninh mạng và tính toàn vẹn hồ sơ. Bệnh án điện tử, sổ sức khỏe điện tử, định danh số, nhận dạng sinh trắc học… càng phát triển thì yêu cầu về quản trị rủi ro càng cao: Phân quyền truy cập, nhật ký hệ thống, sao lưu - dự phòng, mã hóa, bảo đảm tính sẵn sàng và tuân thủ quy định.

Vì vậy, chuyển đổi số toàn diện trong khám, chữa bệnh phải được đặt trong tư duy chiến lược, đầu tư nền tảng dữ liệu - chuẩn hóa quy trình - phát triển dịch vụ số - bảo đảm an toàn - đào tạo con người. Khi “lõi” vững, bệnh viện mới đủ năng lực bước sang giai đoạn ứng dụng AI một cách có trách nhiệm, từ hỗ trợ chẩn đoán hình ảnh, cảnh báo sớm, tối ưu vận hành đến cá thể hóa điều trị.

Từ những bước đi cụ thể như bệnh án điện tử, đơn thuốc điện tử, sổ sức khỏe điện tử VNeID và khám, chữa bệnh từ xa, có thể thấy chuyển đổi số y tế đang chuyển từ “thử nghiệm” sang “mục tiêu bắt buộc”.

Điều quan trọng nhất là giữ đúng tinh thần công nghệ phục vụ con người; cải cách phục vụ người bệnh; dữ liệu phục vụ điều hành; minh bạch phục vụ niềm tin. Khi làm được như vậy, chuyển đổi số trong khám, chữa bệnh sẽ thực sự trở thành một mục tiêu chiến lược - và là nền tảng của một nền y tế hiện đại, nhân văn, hiệu quả./.