Chuyển đổi số ngành nông nghiệp và bài học kinh nghiệm

Những kết quả nổi bật của chuyển đổi số trong nông nghiệp

Một trong những kết quả rõ nét nhất của chuyển đổi số ngành nông nghiệp là sự thay đổi trong phương thức tiêu thụ nông sản. Thông qua thương mại điện tử và các nền tảng số, nông sản Việt Nam ngày càng tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng, giảm phụ thuộc vào thương lái và thị trường truyền thống.

Nhiều sản phẩm nông nghiệp đã được đưa lên các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội và nền tảng số chuyên ngành, góp phần mở rộng thị trường trong nước và từng bước tiếp cận thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, truy xuất nguồn gốc nông sản được triển khai rộng rãi, trở thành nền tảng quan trọng của nông nghiệp số. Việc ứng dụng mã QR, tem điện tử và cơ sở dữ liệu số giúp minh bạch thông tin về vùng trồng, quy trình sản xuất và tiêu chuẩn chất lượng. Nhờ đó, niềm tin của người tiêu dùng được nâng cao, đồng thời hỗ trợ cơ quan quản lý trong kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm.

Trong khâu sản xuất, ứng dụng công nghệ số và nông nghiệp thông minh đã mang lại những chuyển biến tích cực. Nhiều mô hình sản xuất đã áp dụng các giải pháp như cảm biến môi trường, hệ thống tưới tiêu tự động, quản lý mùa vụ bằng phần mềm, góp phần tiết kiệm chi phí, nâng cao năng suất và giảm tác động đến môi trường. Dữ liệu sản xuất được số hóa giúp người nông dân đưa ra quyết định chính xác hơn, từng bước chuyển từ sản xuất theo kinh nghiệm sang sản xuất dựa trên dữ liệu.

Chuyển đổi số cũng tạo điều kiện thúc đẩy xây dựng thương hiệu và phát triển sản phẩm nông nghiệp đặc trưng. Thông qua môi trường số, câu chuyện về sản phẩm, vùng đất và văn hóa địa phương được lan tỏa rộng rãi, giúp nâng cao giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh của nông sản. Nhiều sản phẩm OCOP đã tận dụng hiệu quả nền tảng số để quảng bá và tiêu thụ.

Tác động tích cực đến người nông dân và doanh nghiệp

Chuyển đổi số không chỉ mang lại lợi ích về kinh tế mà còn tạo ra những tác động xã hội tích cực. Người nông dân ngày càng quen thuộc với điện thoại thông minh, nền tảng số và các dịch vụ trực tuyến. Việc tiếp cận thông tin thị trường, giá cả, thời tiết và kỹ thuật sản xuất trở nên thuận tiện hơn, giúp giảm rủi ro và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Đối với doanh nghiệp nông nghiệp, chuyển đổi số mở ra cơ hội đổi mới mô hình kinh doanh, mở rộng thị trường và nâng cao năng lực quản trị.

Nhiều doanh nghiệp đã tận dụng dữ liệu số để dự báo nhu cầu, tối ưu chuỗi cung ứng và cải thiện chất lượng dịch vụ khách hàng. Qua đó, hình thành hệ sinh thái nông nghiệp số với sự tham gia của doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân và các đơn vị cung cấp dịch vụ số.

Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, chuyển đổi số ngành nông nghiệp vẫn đối mặt với không ít khó khăn. Chênh lệch về hạ tầng số giữa các vùng, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, vẫn là rào cản lớn đối với việc triển khai các giải pháp số.

Bên cạnh đó, kỹ năng số của người nông dân và hợp tác xã chưa đồng đều, khiến việc ứng dụng công nghệ chưa thực sự hiệu quả và bền vững.

Logistics và bảo quản nông sản, nhất là đối với nông sản tươi sống, vẫn là “nút thắt” lớn trong phát triển thương mại điện tử nông nghiệp. Ngoài ra, việc liên kết dữ liệu giữa các khâu trong chuỗi giá trị còn hạn chế, chưa hình thành được hệ thống dữ liệu đồng bộ phục vụ quản lý và dự báo.

Bài học kinh nghiệm từ thực tiễn chuyển đổi số nông nghiệp

Từ kết quả và hạn chế trong quá trình chuyển đổi số ngành nông nghiệp, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm quan trọng:

Thứ nhất, vai trò kiến tạo và đồng hành của Nhà nước là yếu tố then chốt. Chuyển đổi số nông nghiệp chỉ có thể thành công khi có sự định hướng, hỗ trợ về chính sách, hạ tầng và đào tạo từ các cơ quan quản lý. Việc ban hành các chương trình, đề án và cơ chế hỗ trợ phù hợp giúp người nông dân và doanh nghiệp yên tâm đầu tư, đổi mới.

Thứ hai, lấy người nông dân và doanh nghiệp làm trung tâm của chuyển đổi số. Các giải pháp công nghệ cần xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, dễ sử dụng và mang lại lợi ích cụ thể. Cách tiếp cận “từ đơn giản đến nâng cao”, “cầm tay chỉ việc” trong đào tạo kỹ năng số đã chứng minh hiệu quả trong thực tế.

Thứ ba, gắn chuyển đổi số với chuỗi giá trị nông nghiệp. Chuyển đổi số không nên triển khai rời rạc từng khâu, mà cần gắn kết từ sản xuất, chế biến, tiêu thụ đến logistics và quản lý chất lượng. Chỉ khi toàn bộ chuỗi giá trị được số hóa, chuyển đổi số mới phát huy hiệu quả bền vững.

Thứ tư, xây dựng niềm tin thị trường thông qua minh bạch thông tin. Truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn chất lượng và thương hiệu số là nền tảng để nông sản đứng vững trên thị trường số. Đây là bài học quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Thứ năm, tăng cường hợp tác công - tư và liên kết vùng. Sự tham gia của doanh nghiệp công nghệ, sàn thương mại điện tử, đơn vị logistics cùng với chính quyền địa phương sẽ tạo ra hệ sinh thái nông nghiệp số hoàn chỉnh, giúp tối ưu nguồn lực và mở rộng thị trường.

Trong thời gian tới, chuyển đổi số ngành nông nghiệp cần tiếp tục được triển khai theo hướng toàn diện và bền vững. Trọng tâm là hoàn thiện hạ tầng số nông thôn, nâng cao kỹ năng số cho người nông dân, phát triển dữ liệu nông nghiệp và thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị trên nền tảng số.

Đồng thời, cần chú trọng phát triển các mô hình nông nghiệp thông minh, nông nghiệp xanh gắn với công nghệ số, đáp ứng yêu cầu của thị trường trong nước và quốc tế.

Thực tiễn cho thấy, chuyển đổi số đã và đang mang lại những kết quả quan trọng cho ngành nông nghiệp, từ mở rộng thị trường, nâng cao giá trị nông sản đến thay đổi tư duy sản xuất của người nông dân.

Những bài học kinh nghiệm rút ra từ quá trình này là cơ sở quan trọng để tiếp tục thúc đẩy chuyển đổi số ngành nông nghiệp một cách hiệu quả, góp phần xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, bền vững và hội nhập sâu vào nền kinh tế số./.