Chuyển đổi số mở đường phát triển cho doanh nghiệp nhỏ và vừa

Xu hướng tất yếu của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số

Trước đây, chuyển đổi số thường được nhắc đến như câu chuyện của các tập đoàn lớn. Tuy nhiên, trong 3 -5 năm trở lại đây, nhiều nghiên cứu cho thấy, phần lớn động lực tăng trưởng của kinh tế số tại Việt Nam đến từ nhóm DNNVV. Với hơn 97% tổng số doanh nghiệp cả nước, khu vực này đóng vai trò xương sống của nền kinh tế, nhưng cũng là nhóm dễ tổn thương khi xảy ra biến động.

Theo các chuyên gia kinh tế, DNNVV có ba khó khăn chính: Hạn chế về vốn, năng lực công nghệ và nhân lực số. Vì vậy, chuyển đổi số được xem là “phương án sinh tồn” để doanh nghiệp vượt qua hạn chế nội tại, tiếp cận thị trường mới và nâng cao năng suất lao động.

TS. Vũ Tuấn Anh, Đại học Kinh tế quốc dân, chuyên gia kinh tế số, nhận định: Nếu trước đây doanh nghiệp tăng trưởng chủ yếu dựa vào mở rộng quy mô sản xuất, nay mô hình tăng trưởng phải dựa vào công nghệ, dữ liệu và đổi mới sáng tạo. Chuyển đổi số chính là con đường ngắn nhất để DNNVV gia tăng sức cạnh tranh.

Có thể thấy, thời gian qua, Chính phủ đã đưa ra nhiều cơ chế nhằm thúc đẩy chuyển đổi số doanh nghiệp như: Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Chiến lược phát triển kinh tế số - xã hội số; Hỗ trợ tư vấn, đào tạo, tiếp cận tín dụng và ứng dụng công nghệ cho DNVVN. Đặc biệt, Bộ Thông tin và Truyền thông (cũ), nay là Bộ Khoa học và Công nghệ, trong những năm gần đây đã đóng vai trò quan trọng trong chuẩn hóa hạ tầng dữ liệu, thúc đẩy nền tảng số Make in Vietnam và xây dựng bộ công cụ đánh giá mức độ chuyển đổi số cho doanh nghiệp các ngành.

Khi doanh nghiệp nhỏ bắt đầu “lớn lên nhờ số”

Công ty TNHH May T.H tại phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình chỉ có hơn 120 lao động nhưng đã mạnh dạn đầu tư hệ thống quản trị đơn hàng và truy xuất nguồn gốc. Sau 8 tháng triển khai, doanh nghiệp tiết kiệm được hơn 300 triệu đồng chi phí lưu kho mỗi năm, giảm 40% sai sót đơn hàng và tăng năng suất 25%.

Chị Lê Thanh Huyền, giám đốc doanh nghiệp chia sẻ: Trước đây quản lý bằng sổ sách rất dễ nhầm lẫn, đặc biệt khi xuất hàng. Giờ tất cả lên hệ thống, tôi có thể xem tiến độ ngay trên điện thoại. Chi phí đầu tư ban đầu không lớn nhưng hiệu quả rất rõ.

Dễ nhận thấy về quá trình chuyển đổi số trong kinh doanh từ các hộ kinh doanh nông sản tại các địa phương. Nhờ bán hàng trên các sàn thương mại điện tử, các làng nghề truyền thống đã đưa được nhiều sản phẩm hơn đến các tỉnh thành, doanh thu tăng gấp nhiều lần chỉ sau một năm. Các giải pháp quảng cáo số giúp cửa hàng tiếp cận đúng khách hàng mục tiêu, thay vì chỉ bán tại chợ truyền thống.

Với lĩnh vực logistics, việc áp dụng phần mềm định tuyến vận tải, các doanh nghiệp giao nhận hàng hóa đã tiết kiệm được 20-30% chi phí nhiên liệu và 20% thời gian giao hàng, đồng thời hạn chế thất thoát hàng hóa. Dữ liệu vận hành được phân tích theo thời gian thực giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định nhanh hơn.

Không phải doanh nghiệp nào cũng bắt đầu bằng những giải pháp lớn. Trong thực tế, nhiều DNNVV thành công từ những thay đổi nhỏ như: Sử dụng hóa đơn điện tử và kế toán số; triển khai quản lý kho và bán hàng online; tận dụng mạng xã hội để quảng bá sản phẩm; ứng dụng chatbot chăm sóc khách hàng; áp dụng quản trị nhân sự số, chấm công tự động.

Theo khảo sát, những doanh nghiệp triển khai tối thiểu một giải pháp số thường tăng trưởng doanh thu 15-25% mỗi năm và giảm đáng kể chi phí vận hành.

Cần giải pháp “may đo”, không phải “đồng phục”

Tại một tọa đàm gần đây, nhiều doanh nghiệp nhỏ chia sẻ rằng rào cản lớn nhất không phải công nghệ mà là không biết bắt đầu từ đâu.

Chị Nguyễn Thu Hằng, chủ một doanh nghiệp sản xuất mỹ phẩm tại Hà Nội, nói: Có quá nhiều nền tảng và phần mềm, mỗi bên giới thiệu một kiểu nên chúng tôi rất khó chọn. Doanh nghiệp cần giải pháp vừa túi tiền, dễ dùng và phù hợp với ngành nghề của mình.

Đại diện một công ty sản xuất cơ khí ở Bắc Giang cho hay: Chúng tôi muốn số hóa để quản lý quy trình nhưng lo về chi phí và an toàn dữ liệu. Nếu có hướng dẫn cụ thể và chuyên gia đồng hành thì doanh nghiệp sẽ mạnh dạn hơn.

Theo các chuyên gia, chuyển đổi số của DNNVV khác với doanh nghiệp lớn ở chỗ nhu cầu, quy mô và nguồn lực rất khác biệt. Vì vậy, giải pháp cần phải đơn giản, rẻ, dễ dùng.

TS. Phạm Ngọc Minh, Viện Công nghệ thông tin, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho rằng: Công nghệ không phải mục tiêu, mà là công cụ. Chuyển đổi số thành công hay thất bại phụ thuộc vào năng lực quản trị, thói quen sử dụng và sự cam kết của lãnh đạo.

TS. Minh cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của dữ liệu: Doanh nghiệp nhỏ thường chưa coi dữ liệu là tài sản. Điều này dẫn đến quyết định không dựa trên số liệu thực. Bước đầu tiên của chuyển đổi số là chuẩn hóa dữ liệu.

Nhà quản lý: Định hướng rõ ràng - đồng hành liên tục

Từ góc độ quản lý nhà nước, việc hỗ trợ DNNVV chuyển đổi số không chỉ là cung cấp nền tảng mà còn phải tạo môi trường pháp lý an toàn, minh bạch. Theo đó, Nhà nước sẽ ưu tiên phát triển nền tảng số Make in Vietnam, đảm bảo chi phí phù hợp với doanh nghiệp nhỏ; tăng cường đào tạo kỹ năng số, nâng cao năng lực cho chủ doanh nghiệp và người lao động; đẩy mạnh hỗ trợ tín dụng, hướng tới gói vay ưu đãi cho các dự án chuyển đổi số; phối hợp với các địa phương xây dựng hệ thống tư vấn chuyển đổi số 1-1 cho doanh nghiệp.

Sự phát triển nhanh của trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây và thương mại điện tử đang tạo ra những cơ hội chưa từng có cho DNNVV. Doanh nghiệp nhỏ có lợi thế linh hoạt, dễ thay đổi mô hình và dễ thích nghi với công nghệ mới hơn doanh nghiệp lớn.

Các chuyên gia nhận định, trong 5-10 năm tới, doanh nghiệp nào chủ động số hóa sẽ có tốc độ tăng trưởng gấp 2-3 lần so với doanh nghiệp đi sau. Quan trọng hơn, công nghệ giúp tạo ra mô hình tăng trưởng bền vững, giảm phụ thuộc vào lao động giá rẻ hay mở rộng quy mô truyền thống.

Trong bối cảnh kinh tế số phát triển mạnh, chuyển đổi số trở thành điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp nhỏ và vừa duy trì sức cạnh tranh, mở rộng thị trường và phát triển bền vững. Hệ thống chính sách đang ngày càng hoàn thiện, các mô hình thực tiễn chứng minh hiệu quả rõ rệt, và cộng đồng doanh nghiệp ngày càng chủ động hơn.

Tuy vậy, để chuyển đổi số thực sự lan tỏa, cần sự chung tay của Nhà nước - doanh nghiệp - các tổ chức hỗ trợ. Doanh nghiệp cần mạnh dạn thay đổi tư duy; cơ quan quản lý tiếp tục tháo gỡ rào cản, kiến tạo môi trường thuận lợi; còn các chuyên gia và nhà cung cấp giải pháp phải đồng hành thực chất, mang đến những công cụ phù hợp.

Chuyển đổi số không còn là câu chuyện của tương lai, nó là hiện tại. Và chính những doanh nghiệp nhỏ hôm nay sẽ là lực lượng dẫn dắt tăng trưởng bền vững của nền kinh tế số Việt Nam ngày mai./.