Bài học từ “kỳ tích” chuyển đổi số của Singapore

Từ Smart Nation 1.0 đến Smart Nation 2.0

Điểm đáng chú ý là Singapore không xem số hóa chỉ là “đưa thủ tục lên mạng”, mà là tái thiết cách vận hành của bộ máy, đồng thời tạo nền tảng số dùng chung để khu vực công - tư cùng khai thác. Đến năm 2024, Singapore công bố Smart Nation 2.0 với trọng tâm định hướng theo mục tiêu: Xây dựng tương lai số thịnh vượng cho mọi người, dựa trên ba mục tiêu “Tin cậy - Tăng trưởng - Cộng đồng”.

Theo cổng Smart Nation, giai đoạn Smart Nation 1.0 tập trung xây dựng năng lực nền tảng và thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong các lĩnh vực thiết yếu như giao thông, y tế, giáo dục, tài chính, hạ tầng và môi trường; đồng thời triển khai các dự án chiến lược quốc gia, trong đó có định danh số và mạng lưới thanh toán điện tử.

Sang giai đoạn Smart Nation 2.0, Singapore nhấn mạnh “niềm tin” và sự bao trùm trong bối cảnh rủi ro an ninh mạng gia tăng, tác động xã hội của nền tảng số và làn sóng trí tuệ nhân tạo (AI). Reuters ghi nhận, Singapore cảnh báo viễn cảnh “lộn xộn” nếu thiếu khuôn khổ quốc tế về quản trị AI, qua đó cho thấy chuyển đổi số luôn đi kèm quản trị rủi ro.

Định danh số là hạ tầng cốt lõi

Một trong những “đòn bẩy” quan trọng của chính phủ số Singapore là hệ sinh thái định danh và dữ liệu. Theo GovTech, Singpass là danh tính số tin cậy của cư dân Singapore, giúp truy cập hơn 2.700 dịch vụ của khoảng 800 cơ quan nhà nước và doanh nghiệp; hệ thống hỗ trợ xác thực bằng sinh trắc học hoặc cơ chế xác thực hai lớp.

Trên nền Singpass, MyInfo vận hành theo nguyên tắc người dân “cung cấp dữ liệu một lần”, sau đó sử dụng lại có kiểm soát trong các giao dịch số. MyInfo đã được tích hợp vào hơn 1.000 dịch vụ, cho phép tự động điền thông tin khi thực hiện thủ tục, đồng thời người dùng có quyền kiểm soát việc chia sẻ dữ liệu thông qua cơ chế đồng thuận.

Ngân hàng Thế giới đánh giá Singpass, MyInfo và nền tảng trao đổi API giúp giảm “ma sát” xác thực - chia sẻ dữ liệu, tiết kiệm chi phí và nâng sức cạnh tranh.

Quản lý bằng dữ liệu và hạ tầng số

Singapore cũng nổi tiếng với cơ chế thu phí đường bộ điện tử (ERP) nhằm điều tiết ùn tắc. Hiện nay, quốc gia này triển khai chuyển đổi sang hệ thống ERP 2.0 dựa trên vệ tinh, thay thế dần mô hình cổng thu phí; cơ quan giao thông Singapore cho biết, việc lắp đặt thiết bị mới (OBU) cho xe đăng ký tại Singapore được triển khai từ tháng 11/2023.

Theo Bộ Giao thông Singapore, trong quá trình chuyển sang ERP 2.0, người lái xe sẽ có thêm các tiện ích như cảnh báo trước vị trí thu phí, thông tin giao thông thời gian thực và khuyến cáo an toàn đường bộ. Cách tiếp cận này cho thấy dữ liệu trở thành công cụ điều hành giao thông và nâng chất lượng dịch vụ đô thị.

Singapore coi fintech là động lực cạnh tranh. Từ năm 2016, Cơ quan tiền tệ Singapore (MAS) triển khai cơ chế “regulatory sandbox”, cho phép doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm mới trong phạm vi, thời gian và điều kiện có kiểm soát, kèm các “lan can” quản trị rủi ro. MAS thúc đẩy thử nghiệm tài sản mã hóa, chuẩn bị khuôn khổ pháp lý cho stablecoin và tăng cường hợp tác quốc tế để nâng độ an toàn của hạ tầng thanh toán.

Trong lĩnh vực y tế, Singapore khuyến khích ứng dụng telemedicine, nhưng đặt chuẩn mực nghề nghiệp và nghĩa vụ pháp lý lên hàng đầu. Cơ quan quản lý y tế Singapore đã ban hành văn bản nhắc lại quy định và chuẩn mực chuyên môn đối với dịch vụ khám chữa bệnh từ xa và hoạt động quảng cáo, yêu cầu tuân thủ luật dịch vụ y tế và các quy định liên quan. Song song, cơ quan quản lý thiết bị y tế cũng có hướng dẫn về cách tiếp cận quản lý với các sản phẩm telehealth được coi là thiết bị y tế, nhằm bảo đảm an toàn và tính tuân thủ.

Từ kinh nghiệm Singapore đến bài học cho Việt Nam

Từ câu chuyện Singapore, có thể rút ra một số bài học có giá trị tham khảo trong xây dựng chính phủ số ở Việt Nam:

Một là, coi định danh số và dữ liệu dùng chung là hạ tầng cốt lõi. Singpass - MyInfo cho thấy khi định danh đủ tin cậy và dữ liệu đủ sạch, người dân ít phải kê khai lặp lại, giảm giấy tờ, giảm lỗi; doanh nghiệp cũng tiết kiệm chi phí xác thực và hoàn thiện hồ sơ.

Hai là, chuyển đổi số phải gắn với “niềm tin”, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân và quản trị rủi ro công nghệ mới. Smart Nation 2.0 đặt “Trust” lên hàng đầu, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu định hướng phát triển công nghệ theo các kết quả có lợi cho xã hội. Điều này gợi mở rằng đích đến của chính phủ số không phải là “nhiều ứng dụng”, mà là dịch vụ tin cậy, dễ dùng và an toàn.

Ba là, cần cơ chế đổi mới có kiểm soát. Mô hình sandbox của MAS là ví dụ cho cách “thử - rút kinh nghiệm - mở rộng”, giúp chính sách theo kịp tốc độ công nghệ mà vẫn giữ an toàn hệ thống.

Bốn là, chính phủ số phải đi đôi với xã hội số bao trùm. Singpass nhấn mạnh mục tiêu bảo đảm khả năng tiếp cận dịch vụ số cho mọi nhóm cư dân, kể cả người không có điện thoại thông minh, thông qua các phương thức xác thực phù hợp. Với Việt Nam, bài học này liên quan chặt chẽ tới việc phổ cập kỹ năng số, hỗ trợ nhóm yếu thế, thiết kế dịch vụ công “đơn giản hóa tối đa” và duy trì kênh phục vụ trực tiếp khi cần.

“Kỳ tích” chuyển đổi số của Singapore, suy cho cùng, không chỉ nằm ở công nghệ hiện đại, mà ở cách tổ chức thực thi, thống nhất mục tiêu quốc gia, xây nền tảng dùng chung, đo hiệu quả bằng trải nghiệm người dân và liên tục điều chỉnh để thích ứng với rủi ro mới. Đó cũng là tinh thần có thể tham khảo để quá trình xây dựng chính phủ số ở Việt Nam đi vào chiều sâu, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ./.