Xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026-2035: Động lực then chốt cho giảm nghèo bền vững và phát triển bao trùm

Bước sang giai đoạn 2026-2035, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, già hóa dân số nông thôn, yêu cầu chuyển đổi mô hình tăng trưởng và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, Chương trình nông thôn mới được định hướng phát triển theo kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế carbon thấp, gắn chặt hơn nữa với mục tiêu giảm nghèo đa chiều và phát triển bền vững.

Thành tựu nổi bật giai đoạn 2021-2025: Nền tảng vững chắc cho giảm nghèo

Theo Báo cáo tổng kết của Chính phủ, đến hết giai đoạn 2021-2025, cả nước đã có 6.084/7.669 xã (79,3%) đạt chuẩn nông thôn mới, cơ bản hoàn thành mục tiêu cả giai đoạn; 2.567 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao (42,2%) và 745 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu (12,2%), vượt các chỉ tiêu đề ra. Bình quân cả nước đạt 17,5 tiêu chí/xã, cho thấy chất lượng xây dựng nông thôn mới ngày càng được nâng lên.

Đáng chú ý, thu nhập bình quân của người dân nông thôn năm 2024 đạt khoảng 54 triệu đồng/người/năm, tăng 1,3 lần so với năm 2020; dự kiến năm 2025 đạt 58 triệu đồng/người/năm, tăng 1,4 lần so với năm 2020. Những con số này phản ánh rõ nét tác động trực tiếp của Chương trình nông thôn mới đối với giảm nghèo và cải thiện đời sống người dân nông thôn.

Thông qua đầu tư hạ tầng thiết yếu, hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế và nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản, Chương trình nông thôn mới đã góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa nông thôn và đô thị, giữa các vùng miền.

Những thách thức đặt ra cho mục tiêu giảm nghèo bền vững

Bên cạnh những kết quả tích cực, xây dựng nông thôn mới vẫn còn bộc lộ không ít hạn chế. Sự chênh lệch về mức độ đạt chuẩn giữa các vùng, đặc biệt là vùng núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, còn khá lớn. Hệ thống hạ tầng phục vụ sản xuất, thương mại, logistics ở nhiều địa phương chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế nông thôn hiện đại.

Quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi mới mô hình sản xuất nông nghiệp còn chậm; việc thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn còn hạn chế. Ở một số nơi, xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu còn mang tính hình thức, chưa thực sự gắn với giảm nghèo bền vững và đặc trưng văn hóa địa phương.

Ô nhiễm môi trường, nhất là tại làng nghề và khu dân cư ven đô, vẫn là vấn đề đáng lo ngại, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống của người dân nghèo.

Xây dựng nông thôn mới phải gắn chặt với giảm nghèo

Trên cơ sở tổng kết thực tiễn, định hướng xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026-2035 nhấn mạnh giảm nghèo bền vững là mục tiêu xuyên suốt, không thể tách rời. Xây dựng nông thôn mới không chỉ là hoàn thiện hạ tầng hay đạt bộ tiêu chí, mà phải hướng tới phát triển toàn diện, bao trùm, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Theo đó, phát triển nông thôn được đặt trong tổng thể các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs), gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang kinh tế xanh, tuần hoàn, carbon thấp; đồng thời tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để nâng cao hiệu quả giảm nghèo.

Người dân được xác định là chủ thể trung tâm của Chương trình, không chỉ thụ hưởng mà trực tiếp tham gia lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát. Việc giảm nghèo không dừng ở hỗ trợ thu nhập trước mắt, mà tập trung nâng cao năng lực tự chủ, khả năng tiếp cận sinh kế bền vững và phòng ngừa tái nghèo.

Mục tiêu cụ thể đến 2030-2035: Thu nhập tăng, nghèo giảm bền vững

Theo định hướng giai đoạn mới, thu nhập bình quân người dân nông thôn đến năm 2030 phấn đấu tăng gấp 2,5-3 lần so với năm 2020; đến năm 2035 tăng ít nhất 1,6 lần so với năm 2030. Tỷ lệ nghèo đa chiều duy trì mức giảm 1-1,5%/năm, riêng tại các xã nghèo giảm ít nhất 3%/năm.

Đặc biệt, phấn đấu 100% xã nghèo trên cả nước thoát khỏi tình trạng nghèo, đồng thời nâng cao chất lượng nông thôn mới theo hướng hiện đại, xanh và bền vững. Đây là những chỉ tiêu thể hiện rõ cam kết chính trị mạnh mẽ trong việc sử dụng Chương trình nông thôn mới như công cụ trọng tâm để thực hiện giảm nghèo bền vững.

Giải pháp trọng tâm: Sinh kế bền vững là “chìa khóa” thoát nghèo

Để đạt được mục tiêu đề ra, giai đoạn 2026-2035 sẽ tập trung vào các nhóm giải pháp then chốt. Trọng tâm là phát triển kinh tế nông thôn theo hướng gia tăng giá trị, đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp, OCOP, du lịch nông thôn, du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng - những lĩnh vực có khả năng tạo việc làm tại chỗ và nâng cao thu nhập cho người nghèo.

Song song với đó, Chương trình đẩy mạnh phát triển hạ tầng chiến lược, hạ tầng số, tín dụng chính sách xã hội và các quỹ hỗ trợ sinh kế xanh; ưu tiên cao nhất cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và vùng đặc biệt khó khăn. Việc lồng ghép hiệu quả các nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia sẽ giúp tránh dàn trải, tăng hiệu quả đầu tư cho giảm nghèo.

Thực tiễn cho thấy, khi xây dựng nông thôn mới được triển khai bài bản, gắn với phát triển sinh kế, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng con người, thì giảm nghèo không chỉ nhanh hơn mà còn bền vững hơn. Giai đoạn 2026-2035 là thời kỳ then chốt để chuyển từ “đạt chuẩn” sang “phát triển chất lượng”, từ giảm nghèo về thu nhập sang giảm nghèo đa chiều, bao trùm và lâu dài./.