Việt Nam - Trung tâm mới của phong trào Open RAN toàn cầu

Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu và sự phát triển nhanh chóng của mạng 5G/6G, việc mở hóa kiến trúc mạng truy nhập vô tuyến (RAN) qua Open RAN đang trở thành xu hướng tất yếu nhằm tăng tính linh hoạt, giảm chi phí và thúc đẩy đổi mới công nghệ. Sự tham gia của các doanh nghiệp Việt Nam trong cuộc đua Open RAN đang khiến thị trường viễn thông trong nước trở nên sôi động và nhiều bất ngờ hơn bao giờ hết.

Open RAN là gì và vì sao trở nên quan trọng?

Open RAN (Open Radio Access Network) là mô hình kiến trúc mạng truy nhập vô tuyến trong đó các thành phần phần cứng và phần mềm được “mở”, sử dụng giao diện tiêu chuẩn, cho phép nhiều nhà cung cấp khác nhau cùng hợp tác, thay vì phụ thuộc vào một nhà cung cấp độc quyền.

Kiến trúc này thường phân tách các thành phần như RU (Radio Unit), DU (Distributed Unit), CU (Central Unit) và RIC (RAN Intelligent Controller), giữa các thành phần này sử dụng giao diện mở (open interfaces) để hỗ trợ tính tương tác và đa dạng nhà cung cấp.

Các lợi ích nổi bật của Open RAN đó là:

Giảm chi phí đầu tư và vận hành (OPEX / CAPEX) nhờ cạnh tranh và khả năng dùng thiết bị phổ thông, phần mềm mở.

Linh hoạt và nhanh chóng trong mở rộng mạng, hỗ trợ “best-of-breed” (chọn giải pháp tốt nhất từ nhiều nhà cung cấp).

Hỗ trợ đổi mới, tích hợp nhanh các giải pháp AI/ML để tối ưu hóa mạng qua RIC.

Tăng tính an ninh và đa dạng trong chuỗi cung ứng, tránh rủi ro phụ thuộc vào một nhà cung cấp duy nhất.

Với xu hướng 5G, 6G và ứng dụng mạng công nghiệp IoT, đô thị thông minh, mạng riêng (private network), Open RAN được xem là con đường để các nhà mạng và quốc gia đạt được chủ quyền công nghệ trong hạ tầng viễn thông.

Trên trường quốc tế, nhiều quốc gia và nhà mạng lớn như Rakuten (Nhật Bản), Deutsche Telekom, Vodafone… đã thử nghiệm và triển khai Open RAN nhằm giảm chi phí và tăng linh hoạt mạng.

Những bước tiến nổi bật của Việt Nam trong Open RAN

Có thể kể đến “ông lớn” Viettel, đầu tàu trong cuộc chơi Open RAN. Cuối năm 2024, tại sự kiện “5G Open RAN Connect”, Viettel công bố đã chính thức triển khai mạng 5G Open RAN sử dụng nền tảng của Qualcomm.

Theo Viettel, hiệu năng các trạm Open RAN ban đầu (tốc độ, độ phủ, công suất tiêu thụ) đã đạt mức tương đương với mạng truyền thống trong khi chi phí được tối ưu hóa đáng kể. Trong năm 2025, Viettel đặt mục tiêu triển khai hơn 2.000 trạm 5G Open RAN trên toàn quốc.

Hợp tác chiến lược với Qualcomm đóng vai trò then chốt: hai bên sẽ tăng tốc các dự án hạ tầng 5G/6G, AI-driven network, trung tâm dữ liệu, thiết bị thông minh.

Viettel còn xuất khẩu sản phẩm Open RAN sang Trung Đông và được đề cử Giải “Open RAN Excellence” tại Network X Awards 2025 ở Paris.

Tại Hội nghị MWC 2025, Viettel High Tech thông báo thử nghiệm thiết bị 5G Open RAN với doanh nghiệp viễn thông nước ngoài, thể hiện rõ mục tiêu mở rộng ra thị trường quốc tế.

Theo Rest of World, Viettel đã hợp tác với Qualcomm để phát triển các trạm 5G Open RAN trong khoảng 2,5 năm, nhanh hơn nhiều so với tiêu chuẩn ngành và đã lựa chọn triển khai ở vùng nông thôn, vùng khó tiếp cận trước để mở rộng nhanh mạng lưới.

Đây còn là lần đầu tiên Qualcomm hợp tác triển khai mạng 5G Open RAN thương mại tại Việt Nam, đánh dấu bước đột phá của Viettel trong chuỗi công nghệ mạng

MobiFone lại là đối thủ đáng gớm khi bắt hợp tác với Rakuten Symphony. Năm 2025, MobiFone và Rakuten Symphony ký MoU triển khai thí điểm mạng 4G và 5G Open RAN trên diện quốc gia.

Rakuten sẽ cung cấp giải pháp Open RAN (cùng các đối tác trong hệ sinh thái) và hỗ trợ tích hợp hệ thống (system integration). MobiFone sẽ chuẩn bị hạ tầng trạm, lên sẵn mạng lõi để tích hợp Open RAN.

Đại diện MobiFone cho biết, họ xem Open RAN là con đường chiến lược để xây dựng chủ quyền kỹ thuật trong mạng di động thế hệ mới.

Không những vậy, việc xuất hiện của doanh nghiệp Việt trong Liên minh O-RAN (O-RAN Alliance) là diễn đàn quốc tế thiết lập tiêu chuẩn mở cho Open; tham gia hội chợ, triển lãm viễn thông quốc tế, giới thiệu sản phẩm Open RAN, ký thử nghiệm với đối tác nước ngoài… mà Viettel là một ví dụ cho thấy việc ghi dấu tên Việt Nam trong hệ sinh thái Open RAN khu vực Đông Nam Á

Vì sao Việt Nam có tiềm năng trở thành “trung tâm Open RAN”?

Việt Nam hiện sở hữu một số lợi thế chiến lược để có thể “lội ngược dòng” trong lĩnh vực này, đó là định hướng chiến lược quốc gia.

Việt Nam hiện đặt chuyển đổi số, phát triển hạ tầng số trong đó có viễn thông là mục tiêu trọng yếu. Chính phủ đã ban hành các chiến lược khung, ưu tiên phát triển công nghệ lõi, chủ quyền số.

Việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước tham gia từ khâu nghiên cứu phát triển (R&D), sản xuất thiết bị đã được xem như bước đi cần thiết để giảm phụ thuộc công nghệ từ bên ngoài.

Bên cạnh đó là nội lực doanh nghiệp viễn thông của Việt Nam đang là một lợi thế. Các “ông lớn” như Viettel, VNPT, MobiFone đã có vốn, nhân lực, kinh nghiệm triển khai mạng viễn thông trong nước và quốc tế.

Trong đó, Viettel, một tập đoàn viễn thông do Bộ Quốc phòng quản lý từ lâu đã có thế mạnh R&D và sản xuất thiết bị viễn thông. Nhóm công nghệ Viettel High Tech đã tham gia dự án Open RAN ngay từ giai đoạn đầu.

Một lợi thế rõ nét nữa là chi phí nhân công chất lượng cao của Việt Nam tương đối thấp với nguồn kỹ sư trẻ. So sánh với các quốc gia phát triển, chi phí nhân công và kỹ sư tại Việt Nam vẫn mang tính cạnh tranh cao.

Nhiều quốc gia đã triển khai 5G mạnh mẽ với kiến trúc truyền thống, dẫn đến khó thay đổi. Trong khi đó, Việt Nam là một trong những quốc gia “vào muộn” 5G ở quy mô lớn, điều này cung cấp “khoảng trống” để triển khai Open RAN song song.

Lợi thế và rủi ro mà Việt Nam phải cân nhắc

Lợi thế

Tương lai chủ quyền công nghệ viễn thông: Việc tự nghiên cứu, sản xuất thiết bị Open RAN giúp giảm phụ thuộc vào nhà cung cấp nước ngoài, nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng quốc tế.

Tiết kiệm chi phí, linh hoạt triển khai: Với kiến trúc mở và linh động, các nhà mạng trong nước có thể tối ưu chi phí đầu tư và vận hành, đồng thời mở rộng mạng nhanh chóng, đặc biệt tại vùng sâu vùng xa.

Cơ hội xuất khẩu, thu hút đầu tư quốc tế: Nếu thiết bị và giải pháp Open RAN “Make in Vietnam” đạt chất lượng quốc tế, có thể xuất khẩu sang thị trường Đông Nam Á, châu Á - Trung Đông. Hợp tác với Qualcomm là ví dụ.

Vị thế của Việt Nam trong nền tảng công nghệ toàn cầu có thể được nâng lên, thu hút vốn đầu tư quốc tế vào R&D, sản xuất linh kiện viễn thông, chip.

Kích hoạt hệ sinh thái đổi mới công nghệ nội địa: Sự xuất hiện của Open RAN kích thích các công ty phần mềm, nhà thiết kế chip, startup AI/ML trong nước tham gia chuỗi cung ứng, tạo ra hệ sinh thái công nghệ đa dạng.

Rủi ro và thách thức

Kỹ thuật, độ ổn định và hiệu năng mạng: Open RAN còn là công nghệ mới, nhiều yếu tố như đồng bộ hóa, độ trễ, độ tin cậy khi tích hợp nhiều thành phần từ các nhà cung cấp khác nhau vẫn là thách thức kỹ thuật lớn.Việc đảm bảo chất lượng so với mạng truyền thống (Ericsson, Nokia…) là áp lực lớn.

Chi phí chuyển đổi và rủi ro đầu tư: Việc chuyển mạng hiện có sang kiến trúc Open RAN hoặc triển khai song song sẽ đòi hỏi vốn đầu tư, thời gian tích hợp, bảo trì, đào tạo nhân lực. Rủi ro đầu tư vào công nghệ mới nếu không thành công sẽ gây thiệt hại.

Hệ sinh thái nhà cung cấp (vendors) nội địa còn non: Mặc dù nội lực kỹ sư tốt, nhưng các công ty phần mềm, linh kiện, chip trong nước mới bước đầu tham gia. Việc cạnh tranh với các tập đoàn lớn đã có kinh nghiệm là thách thức không nhỏ.

Rào cản tiêu chuẩn, tương thích quốc tế: Open RAN đòi hỏi tuân thủ các giao diện mở chuẩn (do O-RAN Alliance ban hành). Các sản phẩm nội địa phải đảm bảo tương thích với hệ sinh thái quốc tế để có thể tích hợp và hợp tác.

Rủi ro an ninh, chính sách và kiểm soát: Khi mạng được mở và có nhiều thành phần từ nhiều nhà cung cấp, vấn đề an ninh mạng, bảo mật, quản trị trở nên phức tạp hơn. Việt Nam cần chính sách phù hợp để đảm bảo kiểm soát mạng lõi, dữ liệu quốc gia. Hơn nữa, chính sách thu hút đầu tư, ưu đãi, bảo hộ sở hữu trí tuệ cần được thiết kế cẩn trọng.

Phong trào Open RAN đang mở ra nhiều cơ hội mới cho ngành viễn thông toàn cầu, và Việt Nam có đầy đủ lợi thế để biến mình từ “người theo sau” thành “người dẫn đầu” trong lĩnh vực mạng truy nhập mở. Sự chủ động của Viettel, bước chân của MobiFone, cùng chính sách hỗ trợ quốc gia nếu được tổ chức tốt sẽ giúp Việt Nam trở thành trung tâm thử nghiệm, sản xuất và xuất khẩu giải pháp Open RAN trong khu vực.

Dĩ nhiên, con đường này không hề dễ dàng: kỹ thuật phức tạp, rủi ro đầu tư, áp lực cạnh tranh từ các tập đoàn mạng truyền thống là những “chướng ngại vật” cần vượt qua. Nhưng nếu có lộ trình rõ ràng, tiếp tục đầu tư mạnh mẽ vào R&D, xây dựng hệ sinh thái, và giữ cho chính sách đồng hành, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt được vị thế mới trong bản đồ công nghệ viễn thông toàn cầu./.