Viện Khoa học và Công nghệ GTVT: Phát triển khoa học và đổi mới sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn

Từ thương hiệu hàng đầu của ngành xây dựng Việt Nam

TS Nguyễn Văn Thành, Phó Viện trưởng Viện KH&CN GTVT cho biết, Viện KH&CN GTVT là tổ chức khoa học công nghệ công lập trực thuộc Bộ Xây dựng (trước đây là Bộ GTVT), thực hiện chức năng nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực xây dựng công trình giao thông, kết cấu kỹ thuật, xây dựng dân dụng, công nghiệp, khai thác vận tải, bảo vệ môi trường và an toàn giao thông, công nghệ thông tin, tự động hóa và tổ chức đào tạo trình độ tiến sỹ, đào tạo bồi dưỡng kỹ thuật nghiệp vụ GTVT và các đào tạo khác; thực hiện các dịch vụ tư vấn và sản xuất kinh doanh theo quy định của pháp luật và các nhiệm vụ do Bộ Xây dựng giao.

Năm 2025, Bộ Xây dựng đã ban hành Kế hoạch hành động tại Quyết định số 462/QĐ- BXD ngày 21/4/2025 để triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 1/4/2025 của Chính phủ về đột phá phát triển S.T.I.D quốc gia.

Thực hiện chủ trương chỉ đạo của Bộ Xây dựng về thực hiện các nhiệm vụ để đột phá phát triển S.T.I.D quốc gia, Viện KH&CN GTVT đã nỗ lực triển khai hiệu quả thông qua các đề tài nghiên cứu KH&CN; xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn, qui định kỹ thuật; các dịch vụ tư vấn KH&CN theo yêu cầu của các cơ quan quản lý nhà nước, các địa phương, các chủ đầu tư, nhà thầu trong và ngoài nước.

Với 69 năm xây dựng và trưởng thành, các thế hệ nhà khoa học, cán bộ của Viện đã luôn là lực lượng tiên phong, đóng góp vào sự phát triển của ngành GTVT trước đây, ngành xây dựng hiện nay. Trong 10 năm trở lại đây, Viện đã tiếp tục khẳng định vai trò đầu ngành với những thành tựu nổi bật như: chủ trì và tham gia thực hiện thành công 3 nhiệm vụ nghiên cứu cấp nhà nước, gần 160 nhiệm vụ cấp bộ, đưa ra nhiều giải pháp KH&CN đột phá.

Bên cạnh đó, Viện đã đóng góp vào việc xây dựng và ban hành gần 180 tiêu chuẩn quốc gia, 15 tiêu chuẩn cơ sở, hoàn thiện hệ thống quy chuẩn tiêu chuẩn kỹ thuật, làm nền tảng cho sự phát triển bền vững của ngành và đất nước.

Đặc biệt, Viện đã ghi dấu ấn trí tuệ và trách nhiệm trong hàng loạt các công trình trọng điểm quốc gia, thông qua công tác nghiên cứu ứng dụng, thí nghiệm kiểm định, tư vấn giám sát và giải quyết các vấn đề kỹ thuật phức tạp của các dự án như: đường sắt Cát Linh - Hà Đông, các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông (tiêu biểu là nghiên cứu sử dụng cát biển làm vật liệu xây dựng), đại công trường Cảng Hàng không Quốc tế Long Thành, cầu dây văng Mỹ Thuận 2… Bên cạnh đó là hàng loạt các công nghệ mới, sản phẩm mới đã được các nhà khoa học của Viện nghiên cứu và chuyển giao vào thực tiễn thành công.

Ngoài ra, các kết quả nghiên cứu KH&CN được công bố trong 40 bài báo khoa học thuộc các lĩnh vực đường bộ, sân bay, cầu, hầm, cảng đường thủy, cơ khí, tự động hóa, vật liệu xây dựng, bảo vệ công trình và môi trường...

Các kết quả nghiên cứu này gắn liền với các nhiệm vụ được Bộ Xây dựng giao, thông qua các nhiệm vụ thường xuyên; các đề tài nghiên cứu, biên soạn các tiêu chuẩn, qui định kỹ thuật; thực hiện các dịch vụ tư vấn thiết kế, thẩm tra, tư vấn giám sát, thí nghiệm, kiểm định chất lượng nhiều dự án xây dựng công trình giao thông trong phạm vi cả nước.

Qua những hoạt động này, Viện tiếp tục khẳng định vị thế là cơ quan tham mưu cho Bộ Xây dựng về KH&CN, đáp ứng những yêu cầu cấp thiết của thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả các hoạt động của ngành xây dựng nói chung và lĩnh vực GTVT nói riêng.

Đến chủ động hội nhập và phát triển

Với hơn 40 báo cáo chuyên sâu thuộc các lĩnh vực đường bộ, sân bay, cầu, hầm, cảng đường thủy, cơ khí, tự động hóa, vật liệu xây dựng, bảo vệ công trình và môi trường… các nhà khoa học của Viện đã tích cực, chủ động ứng dụng thành tựu của KH&CN để hội nhập và phát triển. Điển hình phải kể đến việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào các lĩnh vực hoạt động của Viện.

Ông Nguyễn Hoàng Thanh Quý, Viện KH&CN GTVT cho rằng, trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ, AI đang nổi lên như một công cụ hỗ trợ đắc lực trong nhiều lĩnh vực của đời sống, kinh tế và xã hội. Với khả năng tự học hỏi, xử lý dữ liệu quy mô lớn và liên tục cập nhật, AI không chỉ góp phần nâng cao hiệu suất công việc mà còn mở ra nhiều cơ hội cải tiến đột phá trong các lĩnh vực đòi hỏi tính sáng tạo, từ đó thúc đẩy sự đa dạng và phong phú trong việc hình thành các giải pháp, ý tưởng mới - đặc biệt trong điều kiện tối ưu về thời gian và nguồn lực.
Tuy nhiên, song song với những lợi ích vượt trội, AI cũng đặt ra nhiều thách thức không nhỏ, bao gồm các vấn đề về công nghệ, yếu tố con người, và yêu cầu hoàn thiện hành lang pháp lý phù hợp với bối cảnh đổi mới sáng tạo hiện nay.

Dựa trên quá trình làm việc, kinh nghiệm công tác nghiên cứu khoa học và triển khai dịch vụ KH&CN tại Viện KH&CN GTVT cho thấy, việc tập trung phân tích, đánh giá các hướng tiếp cận hiệu quả trong khai thác sức mạnh của các công cụ công nghệ tiên tiến, trong đó có AI, nhằm phục vụ công tác nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn. Đồng thời, đưa ra một số nhận định và dự báo về xu hướng phát triển trong tương lai gần của lĩnh vực KH&CN khi kết hợp hài hòa giữa năng lực con người và AI.

Đối với Viện KH&CN GTVT, việc khai thác AI không chỉ đáp ứng xu thế chuyển đổi số quốc gia mà còn mở ra nhiều khả năng tăng cường chất lượng nghiên cứu, dịch vụ và giúp rút ngắn thời gian giải quyết các bài toán khoa học phức tạp từ nhiều năm xuống chỉ còn một phần nhỏ thời gian.

Là cơ quan nghiên cứu trọng điểm của Bộ Xây dựng, với chức năng xây dựng kế hoạch nghiên cứu dài hạn và hằng năm cho ngành GTVT, Viện đã thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu theo kế hoạch, từ phân tích, dự báo, quy hoạch đến thử nghiệm và đánh giá vật liệu, công trình giao thông.

Bên cạnh đó, Viện còn cung cấp dịch vụ khoa học kỹ thuật và tư vấn đa dạng: khảo sát, thiết kế, thẩm định dự án, giám sát chất lượng công trình, đào tạo chuyên môn, chuyển giao công nghệ, thử nghiệm, kiểm định - giám định chất lượng các công trình giao thông… Đây chính là hướng đi tất yếu để Viện nâng cao vị thế nghiên cứu trong nước và từng bước hội nhập quốc tế./.