Truyền thông và công nghệ số trong giảm nghèo đa chiều
Việc chuyển dịch sang chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 - 2025 đã đặt ra những yêu cầu mới cho công tác truyền thông. Bên cạnh những thành tựu bước đầu về số hóa dữ liệu, thực tế cho thấy vẫn còn tồn tại "khoảng cách số" lớn và những rào cản về hạ tầng kỹ thuật tại các vùng lõi nghèo.
Sự thay đổi về "chất" trong chuẩn nghèo mới
Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi Việt Nam áp dụng chuẩn nghèo đa chiều mới. Nghèo đói giờ đây không chỉ là câu chuyện thu nhập (cơm ăn, áo mặc) mà còn là sự thiếu hụt 6 dịch vụ xã hội cơ bản (giáo dục, y tế, nước sạch, vệ sinh, nhà ở và thông tin), trong đó "thông tin" được xác định là một chiều thiếu hụt trọng yếu. Quan điểm mới này khẳng định: Thiếu thông tin chính là nguyên nhân gốc rễ dẫn đến đói nghèo và tái nghèo, bởi nó tước đi cơ hội tiếp cận tri thức và thị trường của người dân.
Những điểm sáng bước đầu
Thời gian qua, công tác truyền thông đã tạo được sự lan tỏa mạnh mẽ, chuyển biến từ tư duy hỗ trợ đơn thuần sang khơi dậy ý chí chủ động thoát nghèo. Phong trào "cả nước chung tay vì người nghèo - không để ai bị bỏ lại phía sau" được triển khai đồng bộ trên đa nền tảng, từ báo chí chính thống đến mạng xã hội, tạo nên hiệu ứng sâu rộng trong cộng đồng.
Điểm sáng nổi bật là sự chuyển dịch mô hình kinh tế khi nhiều hợp tác xã đã đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử, giải quyết bài toán tiêu thụ và tạo việc làm ổn định. Song song đó, Tiểu dự án "giảm nghèo về thông tin" được các địa phương cụ thể hóa qua việc phát hành hệ thống ấn phẩm, cẩm nang điện tử về cơ chế chính sách giai đoạn 2021 - 2025.
Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý nhà nước đã ghi nhận những bước tiến vượt bậc, tạo nền tảng cốt lõi cho sự minh bạch.
Thay vì chỉ dựa vào quy trình bình xét thủ công tại cơ sở, việc đối soát với dữ liệu dân cư giúp xác định chính xác đối tượng thụ hưởng và hạn chế các trường hợp khai báo chưa đúng hoặc trùng lặp.
Khoảng trống hạ tầng và "vùng lõm" thông tin
Tuy nhiên, bức tranh truyền thông giảm nghèo vẫn còn những gam màu tối. Dù mạng lưới viễn thông đã phủ rộng, nhưng "khoảng cách số" giữa thành thị và miền núi vẫn là một thách thức nan giải.
Thứ nhất, về hạ tầng thiết bị: Tại các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn, tỷ lệ hộ dân sở hữu thiết bị thông minh (smartphone, máy tính) và có kết nối Internet băng rộng còn rất thấp. Điều này khiến người nghèo rơi vào thế bị động, khó có thể tự mình tìm kiếm thông tin về thị trường hay học hỏi kỹ thuật sản xuất mới.
Thứ hai, về nội dung: Các sản phẩm truyền thông hiện nay phần lớn vẫn mang nặng tính hành chính hóa. Những văn bản chính sách khô khan chưa được "phiên dịch" sang các định dạng dễ hiểu, trực quan như video, hình ảnh (infographic) hay tiếng dân tộc, khiến đồng bào khó tiếp thu và áp dụng.
Thứ ba, về rào cản kỹ năng số: Đây là "nút thắt" vô hình nhưng khó gỡ nhất. Người nghèo thường thiếu kỹ năng sàng lọc thông tin trên không gian mạng, dễ trở thành nạn nhân của tin giả hoặc lừa đảo trực tuyến.
Nhìn vào thực tế, có thể thấy công tác truyền thông về giảm nghèo đang đứng trước yêu cầu đổi mới mạnh mẽ, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay./.
