Trao Giải thưởng VinFuture 2025: Tôn vinh khoa học phụng sự nhân loại

Tối ngày 5/12/2025 tại Nhà hát Hồ Gươm, Hà Nội, Lễ trao Giải thưởng VinFuture lần thứ năm đã diễn ra trọng thể với sự tham dự của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, lãnh đạo một số Bộ ngành, các đại sứ, tổ chức quốc tế và đông đảo các nhà khoa học hàng đầu thế giới.

Phát biểu tại buổi Lễ, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá chủ đề của Giải thưởng năm nay “Cùng vươn mình - Cùng thịnh vượng” như một lời kêu gọi mạnh mẽ mang tính toàn cầu về sự phát triển, trên tinh thần đoàn kết, tiến bộ, sẻ chia, tạo cơ hội cho mọi người dân, mọi quốc gia. Đó cũng là tinh thần vượt qua giới hạn tri thức, thúc đẩy hợp tác toàn cầu và mang lại lợi ích thiết thực cho nhân loại.

Nhìn lại hành trình 5 năm qua, có thể khẳng định: Giải thưởng VinFuture không chỉ vinh danh các công trình khoa học xuất sắc mà còn tạo ra những cuộc đối thoại, diễn đàn quý báu giữa các nhà khoa học, các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách; từ đó, những tư tưởng mới, cách tiếp cận mới, mô hình hợp tác mới được khơi mở và lan tỏa rộng rãi.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn ghi nhận và đánh giá cao những nỗ lực bền bỉ, tinh thần cam kết và trách nhiệm của những người sáng lập Quỹ VinFuture, những người đã dành nhiều tâm huyết và nguồn lực để xây dựng một giải thưởng khoa học uy tín, góp phần lan tỏa các giá trị nhân văn của khoa học và giới thiệu với thế giới hình ảnh một Việt Nam giàu trí tuệ, nhân ái và khát vọng phát triển.

Chủ tịch Quốc hội đồng thời gửi lời cảm ơn tới Hội đồng Giải thưởng vì tinh thần trách nhiệm, sự liêm chính khoa học và những đóng góp quan trọng trong việc xây dựng uy tín, chất lượng và thành công của Giải thưởng VinFuture.

Theo Chủ tịch Quốc hội, thế giới hiện đang đối mặt với những biến động ngày càng phức tạp: Biến đổi khí hậu, dịch bệnh, an ninh năng lượng và lương thực, các cú sốc kinh tế, cùng những rủi ro mới chưa từng được nhận diện. Trong bối cảnh đó, mỗi quốc gia buộc phải lựa chọn con đường phát triển phù hợp và linh hoạt hơn.

Ông nhấn mạnh rằng, khoa học chỉ có thể phát huy đầy đủ sức mạnh khi được đặt trong môi trường hợp tác quốc tế sâu rộng, bình đẳng và bền bỉ.

Trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương quan trọng có ý nghĩa lịch sử, đánh dấu mốc phát triển mới như: Đổi mới tư duy trong xây dựng và thi hành pháp luật, xác định xây dựng pháp luật là “đột phá của đột phá” - phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia - hội nhập quốc tế trong tình hình mới - phát triển kinh tế tư nhân…; đặc biệt, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực trọng yếu của giai đoạn phát triển mới.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam mong muốn cùng cộng đồng các nhà khoa học thế giới đẩy mạnh hợp tác trong nghiên cứu các vấn đề chung của nhân loại, thúc đẩy trao đổi học thuật, đào tạo nhân lực chất lượng cao, hợp tác chuyển giao công nghệ và triển khai các mô hình phát triển xanh, phát triển bao trùm.

Chủ tịch Quốc hội khẳng định, Việt Nam sẵn sàng đồng hành với các quốc gia, tổ chức, viện nghiên cứu trên tinh thần cởi mở, trách nhiệm và tôn trọng lẫn nhau; đồng thời tiếp tục là điểm đến tin cậy, hấp dẫn của các nhà khoa học để các giá trị sáng tạo được sẻ chia và lan tỏa mạnh mẽ đến cộng đồng quốc tế.

Vắc-xin HPV - Công trình được trao Giải thưởng Chính VinFuture 2025

Giải thưởng Chính, trị giá 3 triệu USD được trao cho 4 nhà khoa học Hoa Kỳ: TS. Douglas R. Lowy, TS. John T. Schiller, TS. Aimée R. Kreimer và GS. Maura Gillison vì những khám phá và phát triển vắc-xin HPV nhằm phòng ngừa các khối u do vi-rút papilloma ở người gây ra.

Các nghiên cứu nền tảng về protein capsid của vi-rút papilloma ở người (HPV) do TS. Douglas Lowy và TS. John Schiller thực hiện đã dẫn đến sự phát triển của các loại vắc-xin HPV hiệu quả cao, giúp ngăn ngừa hàng triệu ca ung thư cổ tử cung, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển.

Việc tiêm chủng HPV với phác đồ liều đơn, được xác nhận qua các nghiên cứu lâm sàng có tính bước ngoặt của TS. Aimée Kreimer, đã mở rộng khả năng tiếp cận trên toàn cầu và hiện đã được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị.

Bên cạnh đó, các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm dịch tễ học của GS. Maura Gillison và TS. Aimée Kreimer đã xác định mối liên hệ giữa HPV và ung thư vùng đầu - cổ, một mối đe dọa ung thư đáng chú ý có thể được giảm thiểu nhờ tiêm vắc-xin HPV.

Thành tựu của 4 nhà khoa học đã cứu sống hàng triệu người và sẽ tiếp tục góp phần làm giảm gánh nặng ung thư toàn cầu trong nhiều thập kỷ tới.

Vinh danh những đóng góp xuất sắc từ các nhà khoa học nữ, nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển và những lĩnh vực nghiên cứu mới

Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển đã được trao cho GS. Esperanza Martínez-Romero (Mexico) vì những tiến bộ trong nghiên cứu sinh thái vi sinh vật và cơ chế cố định nitơ cộng sinh tại các hệ sinh thái nhiệt đới.

Bà đã phát hiện và mô tả nhiều loài Rhizobium mới, góp phần vào phân loại vi sinh và sự hiểu biết về tương tác cây - vi sinh trong nông nghiệp.

Phát hiện sớm về Rhizobium tropici của bà đã mở ra một hướng nghiên cứu hoàn toàn mới về vi khuẩn cố định nitơ thích nghi với môi trường nhiệt đới.

Công trình của bà đã có ảnh hưởng sâu rộng trong lĩnh vực sinh thái học vi sinh vật thông qua việc nhấn mạnh vào sự đa dạng vi sinh, mối quan hệ cộng sinh vượt ra ngoài cây họ đậu và ứng dụng thực tiễn trong bối cảnh nguồn lực hạn chế.

Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học nữ vinh danh GS. Mary-Claire King (Hoa Kỳ) với phát hiện gen BRCA1 - cột mốc mang tính cách mạng trong di truyền ung thư.

Việc xác định gen chịu trách nhiệm làm tăng nguy cơ ung thư vú và buồng trứng đã tạo ra bước ngoặt cho xét nghiệm di truyền, tầm soát chủ động và y học cá thể hóa. Công trình này mở ra khả năng dự đoán nguy cơ sớm và giúp hàng triệu phụ nữ trên thế giới tiếp cận các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu lĩnh vực mới thuộc về nhóm 5 nhà nghiên cứu đến từ Mỹ, Đức và Pháp - GS. Venkatesan Sundaresan, GS. Raphaël Mercier, TS. Emmanuel Guiderdoni, TS. Imtiyaz Khanday và TS. Delphine Mieulet với đột phá tạo ra cây trồng lai có khả năng tự nhân giống.

Bằng cách ứng dụng hiểu biết về sinh học phát triển và di truyền, nhóm đã tạo ra hạt giống lúa lai có thể được tái sử dụng qua nhiều vụ mà vẫn giữ nguyên năng suất ưu việt.

Đây là một đổi mới có tiềm năng thay đổi nền nông nghiệp toàn cầu, đặc biệt tại các nước nơi người nông dân không đủ khả năng mua hạt giống lai mỗi mùa vụ.

VinFuture - 5 năm một hành trình tôn vinh khoa học phụng sự nhân loại

Sau 5 mùa giải, đã có hơn 6.000 đề cử gửi về từ gần 110 quốc gia và vùng lãnh thổ trên cả 5 châu lục. 48 nhà khoa học kiệt xuất đã được tôn vinh, những người dẫn dắt xu hướng lĩnh vực khoa học quan trọng nhất như: Trí tuệ nhân tạo, năng lượng sạch, công nghệ sinh học, vật liệu mới, y học chính xác, an ninh lương thực.

Chia sẻ về các công trình được vinh danh năm nay, GS. Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture nhấn mạnh rằng, những khám phá khoa học xuất sắc này đã tạo ra những đóng góp thiết thực cho xã hội, từ nâng cao phúc lợi con người đến thúc đẩy phát triển bền vững.

Theo ông, các công trình đoạt giải một lần nữa nhắc chúng ta rằng khoa học không chỉ là tri thức, mà còn là trách nhiệm đối với tương lai của hành tinh và các thế hệ mai sau.

GS. Friend cho biết thêm, đây cũng là dịp đặc biệt để nhìn lại hành trình 5 năm của Quỹ VinFuture - một chặng đường được định hướng bởi tầm nhìn đưa khoa học phụng sự nhân loại.

Hướng đến tương lai, GS. Friend tin tưởng rằng, VinFuture sẽ tiếp tục vươn mình vượt ra khỏi khuôn khổ một giải thưởng để trở thành nền tảng kết nối tri thức mạnh mẽ hơn. "Như những gì đã được chứng kiến trong Tuần lễ Khoa học và Công nghệ vừa qua, VinFuture đang hội tụ tinh hoa trí tuệ toàn cầu, lan tỏa tinh thần trách nhiệm và nuôi dưỡng khát vọng phụng sự nhân loại"./.