Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển các ngành công nghệ chiến lược

Ngày 2/10/2025, trong khuôn khổ Ngày hội Đổi mới sáng tạo Quốc gia và Triển lãm quốc tế Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2025, dưới sự chủ trì của Bộ Tài chính, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) đã phối hợp với Ngân hàng Thế giới (World Bank) cùng các tập đoàn Qualcomm, Meta và Viện Tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI) tại Việt Nam tổ chức Diễn đàn “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển các ngành công nghệ chiến lược”.

Diễn đàn có sự tham dự của Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo của Chính phủ về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KHCN, ĐMST&CĐS) cùng hơn 500 đại biểu trong nước và quốc tế, đại diện các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn công nghệ hàng đầu, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế, viện nghiên cứu, trường đại học, chuyên gia ở trong và ngoài nước.

Bốn hướng làm chủ công nghệ chiến lược

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Tâm nhấn mạnh, Diễn đàn mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là dịp để trao đổi tầm nhìn, chia sẻ kinh nghiệm và quan trọng hơn, khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc đưa ĐMST và thúc đẩy các ngành công nghệ chiến lược vào trọng tâm chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Với vai trò là cơ quan quản lý tài chính, đầu tư và tham mưu về phát triển kinh tế - xã hội, Bộ Tài chính khẳng định quan điểm xuyên suốt đầu tư cho ĐMST và công nghệ chiến lược chính là đầu tư cho tương lai của quốc gia.

Chúng tôi cam kết sẽ tiếp tục phối hợp cùng các bộ ngành để tham mưu cho Chính phủ hoàn thiện về cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích mạnh mẽ nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa công nghệ mới; Thu hút nguồn lực và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp công nghệ và khởi nghiệp sáng tạo, Thứ trưởng Nguyễn Đức Tâm nhấn mạnh.

Thứ trưởng Thường trực Bộ KH&CN Vũ Hải Quân nhận định, công nghệ đang tái định hình sức mạnh quốc gia và chuỗi giá trị toàn cầu. Việt Nam vì thế cần một cách tiếp cận mới nếu muốn vươn lên trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt.

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã nhận diện những điểm nghẽn và khẳng định Việt Nam phải làm chủ công nghệ để phát triển nhanh, bền vững, đồng thời củng cố an ninh, quốc phòng. Tháng 6, Thủ tướng ban hành danh mục 11 nhóm công nghệ, 35 nhóm sản phẩm chiến lược như AI, chip bán dẫn, blockchain, robot, nhằm thúc đẩy phát triển các ngành mũi nhọn.

Để triển khai nhanh, hiệu quả, Bộ KH&CN xây dựng các chương trình công nghệ chiến lược theo bốn hướng.

Thứ nhất, chuẩn hóa từng công nghệ, sản phẩm chiến lược thành các trụ cột nền tảng, gồm công nghệ lõi, hạ tầng, nhân lực.

Thứ hai, mỗi trụ cột được chuyển thành các nhiệm vụ được chuẩn hóa, bao gồm bối cảnh và mục tiêu; phạm vi và phương pháp tiếp cận, tổ chức thực hiện; sản phẩm, thời gian và tiến độ; ngân sách và nguồn lực, tiêu chí đánh giá kết quả.

Thứ ba, từ nhiệm vụ sẽ hình thành các dự án đề tài để mời gọi doanh nghiệp, viện, trường, bộ, ngành, địa phương tham gia thực hiện.

Thứ tư, dựa trên việc thực hiện công nghệ, sản phẩm chiến lược, Bộ sẽ từng bước hình thành hệ sinh thái ĐMST.

Bộ KH&CN mong muốn các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp, viện trường, nhất là các liên minh ĐMST cùng tham vấn cho cách thức triển khai này, Thứ trưởng thường trực Vũ Hải Quân chia sẻ tại Diễn đàn.

Kiến tạo tương lai bán dẫn

Tại Diễn đàn, Ngân hàng Thế giới (World Bank) đã công bố báo cáo “Kiến tạo Tương lai Bán dẫn Việt Nam: Đột phá từ nhân tài công nghệ và ĐMST” - bản báo cáo chuyên sâu và đầu tiên của World Bank về chủ đề nhân tài và ĐMST cho ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam.

Chia sẻ tại Diễn đàn, bà Mariam J. Sherman, Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, Campuchia, Lào, hoan nghênh cam kết của Chính phủ trong việc phát huy KHCN&ĐMST như một động lực tăng trưởng mới. Bà nhận định, Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế to lớn như nguồn nhân lực trẻ và tài năng, nền tảng kinh tế vĩ mô vững chắc, vị trí chiến lược và khả năng học hỏi thích ứng đã được chứng minh.

Theo bà Sherman, điều cần thiết lúc này là một chiến lược bài bản - một công thức được gọi là “3+1” bao gồm: Nhân tài công nghệ, hệ sinh thái ĐMST và liên kết chuỗi cung ứng, tất cả được gắn kết bởi yếu tố “+1” - sự tập trung mạnh mẽ vào một vài cụm động lực ĐMST xuất sắc và có chọn lọc.

Diễn đàn cũng chứng kiến những cam kết và sáng kiến cụ thể từ các thành phần trong hệ sinh thái ĐMST, qua đó thể hiện rõ nét sự vào cuộc của tất cả các bên. Cụ thể, Ngân hàng Thế giới công bố báo cáo chuyên sâu về ngành bán dẫn Việt Nam. NIC và JICA dưới sự đồng hành chiến lược của Tập đoàn Tư vấn Boston Consulting Group (BCG), công bố Chương trình Tăng tốc khởi nghiệp AI - VietLeap Accelerator 2025.

Bên cạnh đó, các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như Qualcomm và Meta cam kết thúc đẩy nghiên cứu và phát triển (R&D), phát triển chuỗi cung ứng tại Việt Nam.

Đây chính là minh chứng rõ nét cho sự vào cuộc của các thành tố trong hệ sinh thái ĐMST, từ Nhà nước đến doanh nghiệp, viện trường, tổ chức quốc tế và cộng đồng khởi nghiệp công nghệ.

Đặc biệt, tại Diễn đàn cũng đã diễn ra Lễ công bố các sáng kiến nhằm triển khai Nghị quyết 57, được khởi xướng bởi NIC và 5 Mạng lưới ĐMST và chuyên gia trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, an ninh mạng, lượng tử, hàng không vũ trụ và UAV.

Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam Ito Naoki bày tỏ cam kết Nhật Bản tiếp tục là đối tác đồng hành tin cậy trong ĐMST và giáo dục - đào tạo với Việt Nam, nhất là trong các lĩnh vực AI, ứng dụng AI vào các lĩnh vực của kinh tế - xã hội, tất cả cùng nhau chung tay vì sự thịnh vượng của Việt Nam.

Sáu xu hướng lớn tác động mạnh đến lĩnh vực KHCN, ĐMST và CĐS

Phát biểu kết luận Diễn đàn, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng chúc mừng và đánh giá cao các sáng kiến đã diễn ra trong khuôn khổ Diễn đàn. Mục tiêu, tầm nhìn của Đảng và Nhà nước tới năm 2045 vào nhóm các nước phát triển nhưng thách thức bẫy thu nhập trung bình vẫn rất lớn, do đó, muốn bứt phá phải hành động chứng minh năng lực tham gia sâu vào chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu.

Trước bối cảnh đó, Việt Nam phải đi nhanh hơn, chớp thời cơ, táo bạo hơn, nghĩa là phải có cách đi riêng, rút ngắn khoảng cách với bạn bè quốc tế.

Nhận định tình hình khu vực và thế giới đang tiếp tục diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng phân tích 6 xu hướng lớn đang tác động mạnh và sâu rộng đến lĩnh vực KHCN, ĐMST và CĐS:

Thứ nhất, cạnh tranh địa chiến lược gia tăng, đặc biệt là cạnh tranh Mỹ - Trung trong định hình các xu hướng, tiêu chuẩn, quy chuẩn cho “cuộc chơi” công nghệ trong giai đoạn mới.

Thứ hai, dòng vốn đầu tư cho KHCN, ĐMST ngày càng gia tăng (từ cả khu vực công và khu vực tư nhân).

Thứ ba, AI phát triển ngày càng nhanh và tác động mạnh mẽ đến toàn bộ nền kinh tế (trong giai đoạn 2026-2030, AI được dự báo sẽ tạo hơn 170 triệu việc làm mới và đóng góp khoảng 5 nghìn tỷ USD vào nền kinh tế thế giới, tương đương khoảng 13-14% tổng giá trị GDP tăng thêm của cả giai đoạn).

Thứ tư, hoạt động KHCN, ĐMST ngày càng phát triển dựa trên nền tảng của các hệ sinh thái, với sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, các Viện, trường, các Tập đoàn lớn, các startups...

Thứ năm, cạnh tranh khốc liệt về nguồn lực cho phát triển KHCN giữa các quốc gia, đặc biệt là về nhân lực, dữ liệu và năng lực tính toán.

Thứ sáu, Chính phủ các nước đang nhanh chóng điều chỉnh chính sách và thúc đẩy hợp tác công - tư với tham vọng dẫn dắt lĩnh vực KHCN, ĐMST, CĐS, đặc biệt là trong các ngành chiến lược như: bán dẫn, AI...

Cũng theo Phó Thủ tướng, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định phải coi KHCN, ĐMST&CĐS là "chìa khóa vàng", là yếu tố sống còn để Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình và hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045. Dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng cũng xác định KHCN và ĐMST là “đột phá quan trọng hàng đầu”, là “động lực chính” cho giai đoạn phát triển mới.

Với phương châm “muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa phải đi cùng nhau,” Phó Thủ tướng chỉ ra, Việt Nam cần đi nhanh hơn, quyết liệt hơn, táo bạo hơn để rút ngắn khoảng cách với thế giới, đồng thời phải hội nhập sâu rộng, hợp tác chiến lược với các nền kinh tế hàng đầu, các tổ chức uy tín thế giới và các tập đoàn công nghệ. Chỉ bằng cách tận dụng trí tuệ, nguồn lực, công nghệ và mạng lưới hợp tác toàn cầu, Việt Nam mới có thể đẩy nhanh tốc độ phát triển và từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ công nghệ thế giới.

Để phát triển hệ sinh thái ĐMST Việt Nam, hiện thực hoá khát vọng Việt Nam trở thành trung tâm KHCN, ĐMST hàng đầu, Phó Thủ tướng kêu gọi các cấp, ngành địa phương, các chuyên gia người Việt, gốc Việt hàng đầu kết nối cùng các tập đoàn công nghệ, tổ chức quốc tế để tranh thủ công nghệ, đề xuất chiến lược, lộ trình phát triển các ngành nghề song song với đồng bộ các văn bản chính sách, phát huy vai trò của các mạng lưới ĐMST với tư cách là “cánh tay nối dài” của Chính phủ, tạo ra giá trị mới, cơ hội mới trong tương lai.

Với quyết tâm chính trị cao nhất cùng khát vọng vươn lên của cộng đồng ĐMST và sự hỗ trợ, đồng hành bạn bè quốc tế, Việt Nam sẽ biến khát vọng thành hiện thực, từng bước đưa Việt Nam thành quốc gia độc lập, tự cường, lan toả tinh thần ĐMST, vươn lên mạnh mẽ, Phó Thủ tướng nhấn mạnh./.