Thúc đẩy chuyển đổi xanh và số: Kinh tế tuần hoàn là động lực tăng trưởng dài hạn của Việt Nam

Trước sức ép ngày càng về suy thoái môi trường, khan hiếm tài nguyên và biến đổi khí hậu, Việt Nam đứng trước yêu cầu cấp thiết phải tái cấu trúc mô hình tăng trưởng. Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, nhiều ý kiến thống nhất cho rằng việc đổi mới mô hình phát triển theo hướng thân thiện với môi trường, gắn với ứng dụng công nghệ số và tổ chức lại dòng chảy tài nguyên theo hướng hiệu quả, là nền tảng quan trọng giúp Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng, củng cố năng lực cạnh tranh và tiến tới phát triển bền vững trong các thập kỷ tới.

Nhận định này được đưa ra tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng đến năm 2026 do Chính phủ Việt Nam và Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương phối hợp tổ chức tại Hà Nội ngày 16/12/2025. Diễn đàn có sự tham dự 500 đại biểu tham dự trực tiếp và hơn 1.000 đại biểu tham gia trực tuyến từ 34 điểm cầu trên cả nước với sự tham gia của các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia kinh tế, đại diện doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế.

Với chủ đề “Phát triển nhanh và bền vững nền kinh tế Việt Nam, chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số”, diễn đàn thảo luận về vai trò của kinh tế tuần hoàn trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh, hướng tới tăng trưởng cao gắn với phát triển bền vững.

Phát biểu tại diễn đàn, ông Phạm Đại Dương, Phó Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương, nhấn mạnh rằng để hiện thực hóa các mục tiêu phát triển chiến lược, Việt Nam cần có những bước đột phá mạnh mẽ trong mô hình tăng trưởng. Theo ông, mô hình phát triển mới cần được thiết kế theo hướng bền vững, toàn diện và bao trùm, trong đó trọng tâm không còn là gia tăng về quy mô, mà là nâng cao chất lượng tăng trưởng, hiệu quả sử dụng nguồn lực và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Ông Dương cho rằng cốt lõi của quá trình chuyển đổi này nằm ở hai trụ cột có mối quan hệ mật thiết: Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Trong đó, chuyển đổi số hướng tới xây dựng nền kinh tế số và xã hội số, còn chuyển đổi xanh lại định hình cách thức phát triển hài hòa với tự nhiên, giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu. Sự kết hợp của hai yếu tố này được kỳ vọng sẽ tạo ra động lực tăng trưởng mới cho Việt Nam trong giai đoạn tới.

Theo các chuyên gia, quá trình số hóa và phát triển xanh đã vượt ra khỏi khuôn khổ lựa chọn chiến lược để trở thành yêu cầu bắt buộc của phát triển. Hai quá trình này bổ trợ lẫn nhau, tạo thành “chuyển đổi kép” và được kỳ vọng sẽ đóng vai trò là động lực tăng trưởng chủ chốt của nền kinh tế toàn cầu trong giai đoạn tới.

Hoàn thiện thể chế cho tăng trưởng xanh

Ở khía cạnh quản lý nhà nước, ông Lê Công Thành, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết Việt Nam đã từng bước xây dựng hệ thống định hướng cùng khuôn khổ pháp lý khá đầy đủ nhằm thúc đẩy tăng trưởng theo hướng bền vững và phát triển mô hình kinh tế sử dụng tài nguyên hiệu quả. Việc hợp nhất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường được xem là dấu mốc quan trọng, phản ánh sự chuyển dịch sang cách tiếp cận quản lý tổng thể dựa trên hệ sinh thái, trong đó các nguồn tài nguyên thiên nhiên được gắn kết chặt chẽ với các yếu tố môi trường và khí hậu để phục vụ mục tiêu phát triển bền vững.

Tuy nhiên, ông Lê Công Thành cũng thẳng thắn nhìn nhận quá trình chuyển dịch theo hướng phát triển bền vững tại Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn. Phần lớn doanh nghiệp, hợp tác xã và các cơ sở sản xuất vẫn duy trì cách làm theo phương thức truyền thống, trong khi khả năng tiếp cận vốn, công nghệ và năng lực quản trị còn hạn chế. Bên cạnh đó, các thị trường mới như thị trường carbon hay tín chỉ đa dạng sinh học vẫn đang ở giai đoạn hình thành, thiếu sự phối hợp đồng bộ và cơ chế vận hành hiệu quả.

Ở góc nhìn quốc tế, bà Francesca Nardini, Phó Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, cho rằng kinh tế tuần hoàn mang lại tiềm năng to lớn để Việt Nam đạt được đồng thời các mục tiêu kinh tế và môi trường.

Theo các nghiên cứu do UNDP dẫn chiếu, việc áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn có thể giúp Việt Nam giảm đáng kể rác thải đô thị (khoảng 30 - 34%) và hạn chế phát thải khí nhà kính ở mức 40 - 70% trong khoảng thời gian từ năm 2030 đến 2060.

Những lợi ích này không chỉ góp phần thực hiện các cam kết quốc tế về khí hậu, mà còn tạo thêm việc làm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và giảm phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu. UNDP khuyến nghị Việt Nam triển khai các mô hình kinh tế tuần hoàn thông qua các dự án thí điểm, qua đó đánh giá rõ rủi ro và lợi ích trước khi nhân rộng trên quy mô quốc gia.

Thực tiễn địa phương: Huế với tầm nhìn đô thị xanh

Dưới góc nhìn thực tiễn địa phương, ông Cung Trọng Cường, Giám đốc Viện Nghiên cứu Phát triển thành phố Huế, cho biết Huế đã chủ động xây dựng kế hoạch triển khai Quy hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn đến năm 2035, gắn với mục tiêu phát triển đô thị xanh và thông minh.

Theo kế hoạch, đến năm 2030, Huế đặt mục tiêu năng lượng tái tạo chiếm tối thiểu 20% tổng tiêu thụ năng lượng sơ cấp; 100% chất thải rắn sinh hoạt được thu gom và xử lý theo quy định; trên 60% nước thải đô thị được xử lý đạt chuẩn trước khi xả ra môi trường. Những mục tiêu này được kỳ vọng sẽ góp phần cải thiện chất lượng môi trường sống và nâng cao sức hấp dẫn của đô thị di sản trong dài hạn.

Kết luận diễn đàn, các đại biểu thống nhất rằng chuyển đổi xanh gắn với kinh tế tuần hoàn là xu thế không thể đảo ngược trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang tái cấu trúc mạnh mẽ. Đối với Việt Nam, việc kết hợp chặt chẽ giữa chuyển đổi xanh và chuyển đổi số được xem là chìa khóa để vừa duy trì tốc độ tăng trưởng, vừa bảo đảm phát triển bền vững.

Trong kỷ nguyên số, khi dữ liệu và công nghệ trở thành nguồn lực quan trọng, chuyển đổi số sẽ đóng vai trò nền tảng giúp tối ưu hóa sử dụng tài nguyên, nâng cao hiệu quả quản lý và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Trên nền tảng đó, kinh tế tuần hoàn sẽ là hướng đi chiến lược, giúp Việt Nam xây dựng một nền kinh tế xanh, hiện đại và có khả năng thích ứng cao trước những biến động toàn cầu./.