Tăng cường hỗ trợ giáo dục: Tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu giảm nghèo bền vững

Giáo dục - nền tảng quan trọng nhất của giảm nghèo

Trong nhiều năm qua, giảm nghèo đa chiều đã trở thành ưu tiên lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng yếu tố quyết định để bảo đảm tính bền vững chính là đầu tư cho giáo dục, đặc biệt tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và các địa bàn khó khăn.

Thống kê từ nhiều chương trình mục tiêu cho thấy, những hộ có con em được học hành đến nơi đến chốn có tỷ lệ tái nghèo thấp hơn 3-4 lần so với những hộ thiếu cơ hội tiếp cận giáo dục. Điều đó chứng minh rằng giáo dục không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn tạo ra năng lực chủ động để người dân tự vươn lên.

Bà Hoàng Thị Liên, một phụ huynh ở Thái Nguyên chia sẻ: “Nhà tôi trước nghèo lắm. Nhưng từ khi các con được nhận học bổng, được hỗ trợ sách vở, chúng nó đi học đầy đủ hơn. Giờ đứa lớn đang học nghề điện, có việc làm ổn định. Gia đình có chút của để dành cũng nhờ vào học hành mà ra”.

Các chương trình miễn, giảm học phí; hỗ trợ tiền ăn, gạo; cấp sách giáo khoa, đồ dùng học tập… đã giúp hàng triệu trẻ em tiếp tục đến trường. Ở nhiều vùng cao, chính sách “giữ học sinh ở lại trường” bằng cách đầu tư bếp ăn, ký túc xá đã phát huy hiệu quả mạnh mẽ. Tại Sơn La, tỷ lệ học sinh bỏ học do khó khăn kinh tế giảm hơn 30% sau khi địa phương triển khai hỗ trợ bán trú và học bổng cho con em hộ nghèo.

Hơn 1 triệu lao động đã được đào tạo theo mô hình giáo dục nghề nghiệp - việc làm - thu nhập ổn định. Nhiều ngành nghề mới như nông nghiệp thông minh, vận hành máy nông nghiệp, thương mại điện tử, kỹ thuật cơ khí được đưa vào giảng dạy, giúp lao động vùng nghèo nắm bắt được xu thế kinh tế hiện đại. Ông Nguyễn Văn Tuấn, chủ một cơ sở chế biến nông sản ở Đắk Lắk nhận xét: “Trước đây tuyển lao động rất khó vì các em thiếu kỹ năng. Giờ học nghề xong là có thể làm ngay, thu nhập 8-10 triệu đồng/tháng. Điều này giúp người trẻ không phải bỏ quê đi làm xa, cuộc sống ổn định hơn rất nhiều”.

Đưa công nghệ vào giáo dục vùng khó

Chương trình chuyển đổi số trong giáo dục, bao gồm thư viện số, học liệu mở và lớp học trực tuyến, đang thu hẹp dần khoảng cách tri thức. Trẻ em vùng sâu có cơ hội học như ở thành phố, được tiếp cận giáo viên chất lượng và kiến thức hiện đại.

Nhiều trường học thuộc vùng nông thôn đã lắp đặt phòng học thông minh, bảng tương tác và hệ thống internet vệ tinh. Nhờ vậy, học sinh có thể học ngoại ngữ, STEM, lập trình, những kỹ năng trước đây gần như ngoài tầm với.

Không chỉ trẻ em, người lớn cũng đang trở thành đối tượng ưu tiên trong các chương trình giáo dục cộng đồng. Có thể kể đến các lớp học xóa mù chữ và nâng cao hiểu biết pháp luật. Ở Lai Châu, lớp học buổi tối dành cho phụ nữ dân tộc giúp các chị biết đọc - biết viết, hiểu về quyền lợi và kỹ năng sản xuất. “Ngày trước đi chợ tôi không dám cầm tiền vì sợ nhầm. Giờ biết chữ rồi, buôn bán tự tin hơn, kiếm thêm được thu nhập” chị Sùng Thị M. chia sẻ.

Bên cạnh đó là các lớp đào tạo chuyển đổi việc làm. Nhiều tỉnh đã mở lớp huấn luyện chuyển đổi nghề cho lao động bị ảnh hưởng bởi thiên tai, sạt lở, hoặc phải di dời khỏi vùng nguy hiểm. Người dân được dạy nghề mộc, dệt thổ cẩm, nuôi ong, trồng cây dược liệu… và được kết nối với doanh nghiệp để tiêu thụ sản phẩm.

Những khoá học ngắn ngày về quy trình sản xuất sạch, ứng dụng phân bón hữu cơ, kỹ thuật tưới tiết kiệm, chuyển đổi cây trồng đã giúp nông dân tăng năng suất và thu nhập.

Thách thức: Khoảng cách vùng miền và nguồn lực

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, giáo dục phục vụ giảm nghèo vẫn đối mặt không ít khó khăn như thiếu giáo viên chất lượng tại vùng sâu, vùng xa; cơ sở vật chất xuống cấp, nhất là sau thiên tai, việc dạy nghề đôi khi chưa sát với nhu cầu doanh nghiệp; khoảng cách số vẫn còn lớn giữa miền núi và đồng bằng.

Chuyên gia xã hội học Phạm Minh Hiền đánh giá: “Muốn giảm nghèo bền vững, phải đầu tư giáo dục theo hướng linh hoạt, hiện đại và có tính kết nối. Đặc biệt, cần tập trung vào kỹ năng việc làm và công nghệ vì đó là chìa khóa của tương lai”.

Các nhà quản lý, chuyên gia giáo dục nhận định, hướng đi cho giai đoạn tới đó là: Giáo dục mở - cơ hội mở. Theo định hướng tại nhiều địa phương, giáo dục trong công tác giảm nghèo sẽ được triển khai theo các nhóm giải pháp trọng tâm: Tăng đầu tư cơ sở vật chất cho các trường vùng khó. Tập trung sửa chữa phòng học xuống cấp, xây dựng nhà bán trú, bếp ăn, thư viện. Đổi mới giáo dục nghề nghiệp. Gắn với chuyển đổi số, nông nghiệp công nghệ cao, kinh tế xanh và xuất khẩu lao động có kỹ năng. Mở rộng học bổng, tín dụng học tập cho học sinh nghèo. Đảm bảo không trẻ nào phải nghỉ học vì hoàn cảnh.

Bên cạnh đó là xây dựng hệ sinh thái học tập suốt đời trong cộng đồng. Khuyến khích trung tâm học tập cộng đồng, lớp học kỹ năng, lớp khởi nghiệp cho thanh niên nghèo. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong dạy và học. Phủ sóng internet, trang bị thiết bị học tập và học liệu số miễn phí.

Khi trẻ em được đến trường đầy đủ, khi người lớn có nghề nghiệp ổn định, khi tri thức được lan tỏa từ thôn bản, xóm làng tới thành thị, sức mạnh giảm nghèo sẽ bền vững hơn bất cứ hỗ trợ tài chính nào. Giáo dục không chỉ mang lại kiến thức mà mang lại cơ hội. Không chỉ thay đổi một cá nhân mà thay đổi cả tương lai của cộng đồng. Đầu tư cho giáo dục hôm nay chính là đầu tư cho một Việt Nam không còn đói nghèo trong tương lai./.