Tái cấu trúc chuỗi cung ứng du lịch Việt Nam để tránh “vết xe đổ” suy thoái tài nguyên

Áp lực phát triển bền vững đặt ra yêu cầu tái cấu trúc du lịch Việt Nam

Trong hai thập niên đầu thế kỷ 21, du lịch được xem là một trong những ngành công nghiệp phát triển nhanh nhất thế giới, đóng góp tới 10% GDP toàn cầu và tạo ra hàng triệu việc làm. Tuy nhiên, đằng sau sự tăng trưởng đó là những vấn đề ngày càng nghiêm trọng: ô nhiễm môi trường, suy giảm tài nguyên, mai một các giá trị văn hóa bản địa và bất bình đẳng kinh tế gia tăng.

Các thách thức này buộc ngành du lịch phải xem lại mô hình phát triển và chuyển hướng mạnh mẽ sang tư duy có trách nhiệm, coi bền vững là điều kiện tồn tại của chính ngành kinh tế này.

Khi tài nguyên cạn kiệt, cộng đồng bị tổn thương hoặc du khách không còn tìm thấy những trải nghiệm chân thực, chính ngành du lịch sẽ phá hủy nền tảng mà nó đang dựa vào để phát triển. Đây không còn là cảnh báo xa vời mà đang hiện hữu trong thực tiễn tại nhiều quốc gia, đặc biệt thể hiện rõ tại Việt Nam trước và sau đại dịch COVID-19.

Ngành du lịch Việt Nam đang phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch. Năm 2024, cả nước đón 17,5 triệu lượt khách quốc tế, 110 triệu lượt khách nội địa và thu về khoảng 840.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, mô hình phát triển hiện nay vẫn dựa phần lớn vào khai thác tài nguyên thiên nhiên, nhưng chưa chú trọng tương xứng đến bảo tồn và tái tạo.

Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy tại các điểm đến nổi tiếng như Hạ Long, Sa Pa hay Phú Quốc, nơi đang đối mặt tình trạng quá tải, ô nhiễm và suy giảm môi trường sống. Sự phát triển thiếu hài hòa cũng khiến cộng đồng địa phương chưa hưởng lợi xứng đáng.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Nguyễn Minh Phương, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Mở Hà Nội nhấn mạnh, chuỗi cung ứng có trách nhiệm trong du lịch không chỉ là công cụ vận hành dịch vụ mà là cam kết mạnh mẽ đối với môi trường, cộng đồng và đạo đức nghề nghiệp. Đây là yếu tố sống còn để du lịch phát triển lâu dài và tránh những hệ lụy đã được cảnh báo.

Phát biểu đề dẫn, TS. Nguyễn Thị Thu Mai, Trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Mở Hà Nội cho biết, một chuỗi cung ứng du lịch vận hành dựa trên tinh thần trách nhiệm không chỉ giúp nâng tầm chất lượng dịch vụ mà còn góp phần bảo vệ môi trường, gìn giữ văn hóa địa phương và tạo sinh kế ổn định cho cộng đồng.

Điều này sẽ không thể hình thành nếu từng mắt xích - từ cơ quan quản lý đến các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ lưu trú, lữ hành, điểm tham quan hay ẩm thực. Bà nhấn mạnh, chỉ khi nhận thức được chuyển thành những việc làm rõ ràng trên toàn hệ thống, ngành du lịch mới có thể tiến tới phát triển bền vững.

Những góc nhìn về chuỗi cung ứng du lịch có trách nhiệm

TS. Nguyễn Thị Thu Mai, Trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Mở Hà Nội với tham luận trình bày về “Con đường hướng tới quản lý chuỗi cung ứng có trách nhiệm trong du lịch” tập trung vào vai trò của khung lý thuyết, các yếu tố kinh tế - xã hội - môi trường và sự cần thiết của việc đồng bộ hóa hành động giữa các bên tham gia chuỗi.

Chuyên gia Judi Varga-Toth, đến từ Canada, nhấn mạnh: Phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam phụ thuộc chặt chẽ vào những lựa chọn có trách nhiệm trong chuỗi cung ứng. Điều này không chỉ giảm thiểu rủi ro môi trường mà còn tăng cường lợi ích cho cộng đồng địa phương, từ đó nâng cao tính cạnh tranh của điểm đến.

Đại diện WWF Việt Nam, ông Vương Quốc Chiến đã phân tích vai trò của du lịch có trách nhiệm trong bảo tồn thiên nhiên và động vật hoang dã. Ông nhấn mạnh rằng, nếu không thiết lập các chuỗi cung ứng bền vững và minh bạch, các hoạt động du lịch thiên nhiên có thể vô tình gây tác động tiêu cực lên hệ sinh thái mà nó muốn tôn vinh.

TS. Nguyễn Hoàng Linh phân tích mô hình “Nhà nước dẫn dắt sự tham gia của cộng đồng” trong phát triển du lịch, nhấn mạnh rằng, sự tham gia thực chất của người dân là điều kiện tiên quyết để tạo ra chuỗi giá trị bền vững.

Tham luận của ThS. Trần Thu Giang từ Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã phân tích các mô hình chuỗi cung ứng trong ngành du lịch từ góc nhìn lý thuyết, giúp xác định rõ cách thức vận hành và ảnh hưởng của từng thành tố trong chuỗi.

Ở góc độ phát triển du lịch cộng đồng, TS. Trương Sỹ Vinh trình bày quan điểm về “du lịch cộng đồng hướng tới kinh tế tuần hoàn”, nêu lên những rào cản và các tiêu chí đánh giá cần thiết để mô hình này phát huy hiệu quả trong bối cảnh Việt Nam.

ThS. Lê Quỳnh Chi khai thác chủ đề chuỗi cung ứng có trách nhiệm trong du lịch tâm linh Phật giáo tại Huế, một loại hình đang thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước. Nghiên cứu chỉ ra sự cần thiết của việc kết hợp hài hòa giữa giá trị tâm linh, bảo tồn di sản và lợi ích cộng đồng.

Kỳ vọng lan tỏa tinh thần phát triển bền vững trong toàn ngành

Tại Hội thảo, các chuyên gia, đại biểu và giảng viên đã tích cực trao đổi xung quanh các chủ đề như: Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp du lịch, yêu cầu minh bạch trong quản trị chuỗi cung ứng, ứng dụng công nghệ để theo dõi hoạt động của chuỗi và đặc biệt là vai trò của các cơ sở đào tạo trong việc nâng cao nhận thức, năng lực cho đội ngũ làm du lịch có trách nhiệm.

Nhiều đại biểu cho rằng, trong bối cảnh thế giới chuyển dịch mạnh mẽ sang mô hình tăng trưởng xanh, việc kiến tạo một chuỗi cung ứng du lịch có trách nhiệm không còn là lựa chọn, mà trở thành tiêu chuẩn bắt buộc. Điều này đòi hỏi sự tham gia đồng bộ từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp, cộng đồng địa phương đến các tổ chức giáo dục.

Với sự tham gia của nhiều học giả trong nước và quốc tế, Hội thảo là bước đi quan trọng nhằm kết nối tri thức, xây dựng tầm nhìn chung và thúc đẩy hành động cụ thể hướng tới một ngành du lịch phát triển hài hòa, mang lại lợi ích cho cả du khách, doanh nghiệp, cộng đồng và môi trường - đúng tinh thần du lịch có trách nhiệm mà thế giới đang theo đuổi./.