Sản xuất trái cây có giá trị gắn với tiêu chuẩn OCOP

Trong những năm gần đây, thị trường nông sản ngày càng đặt ra yêu cầu cao hơn về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và phương thức canh tác thân thiện với môi trường.

Đối với người trồng trái cây, đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội. Nếu tiếp tục sản xuất theo cách cũ, sản phẩm khó cạnh tranh; nhưng nếu thay đổi, người dân phải đối mặt với nhiều rủi ro trong giai đoạn chuyển đổi.

HTX trái cây sinh học OCOP được hình thành trong bối cảnh đó, không xuất phát từ phong trào ngắn hạn, mà từ nhu cầu rất thực của người sản xuất, cần một hướng đi giúp trái cây làm ra có chỗ đứng ổn định hơn trên thị trường.

Thay vì chạy theo sản lượng, HTX lựa chọn tiếp cận theo hướng nâng cao chất lượng, coi tiêu chuẩn sinh học và OCOP là “tấm vé” để sản phẩm bước ra khỏi thị trường nhỏ lẻ, tự phát.

Cách tiếp cận này đồng nghĩa với việc người dân phải thay đổi thói quen canh tác, chấp nhận giai đoạn đầu có thể khó khăn hơn. Tuy nhiên, với nhiều hộ sản xuất quy mô nhỏ, đây lại là con đường phù hợp để thoát khỏi vòng luẩn quẩn “được mùa - mất giá”.

Sản xuất sinh học: chậm nhưng chắc

Canh tác trái cây theo hướng sinh học không phải là con đường dễ đi. Việc hạn chế sử dụng hóa chất, ưu tiên các biện pháp sinh học và quản lý vườn cây chặt chẽ đòi hỏi người trồng phải kiên nhẫn và tuân thủ quy trình. Trong giai đoạn đầu, hiệu quả kinh tế có thể chưa thể hiện rõ ngay, nhất là với những hộ quen với cách làm truyền thống.

Tuy nhiên, chính quá trình này giúp người dân dần thay đổi tư duy sản xuất. Khi tham gia HTX, các hộ không còn làm theo cảm tính, mà từng bước làm quen với việc ghi chép, theo dõi quá trình canh tác và trao đổi kinh nghiệm với nhau. Việc sản xuất sinh học vì thế không còn là nỗ lực riêng lẻ của từng hộ, mà trở thành một định hướng chung.

Đối với các hộ thu nhập thấp, việc sản xuất sinh học mang lại lợi thế quan trọng, giảm dần sự phụ thuộc vào vật tư đầu vào tốn kém. Khi chi phí được kiểm soát tốt hơn và sản phẩm có giá trị cao hơn, thu nhập của người dân có cơ hội ổn định hơn về lâu dài, dù không tăng nhanh trong ngắn hạn.

OCOP không chỉ là nhãn mác

Trong cách hiểu của nhiều người, OCOP thường gắn với nhãn mác, bao bì và xếp hạng sao. Tuy nhiên, với HTX trái cây sinh học OCOP, OCOP được nhìn nhận như một quá trình hơn là một kết quả. Việc tham gia OCOP buộc HTX và các thành viên phải rà soát lại toàn bộ chuỗi sản xuất, từ canh tác, thu hoạch đến sơ chế và tiêu thụ.

Quá trình này giúp người dân hiểu rõ hơn giá trị của việc làm ăn có tổ chức. Khi sản phẩm được chuẩn hóa, người trồng trái cây không còn bán sản phẩm một cách bị động, mà có cơ sở để đàm phán và xây dựng uy tín trên thị trường. OCOP, trong trường hợp này, trở thành công cụ giúp người dân học cách làm kinh tế, chứ không chỉ là một danh hiệu để trưng bày.

Đối với các hộ nghèo và cận nghèo, việc tham gia chuỗi OCOP thông qua HTX giúp họ tiếp cận một “sân chơi” mà trước đây rất khó tham gia nếu sản xuất đơn lẻ. Khi có tổ chức đứng ra hỗ trợ và định hướng, khả năng tham gia thị trường của các hộ yếu thế được cải thiện rõ rệt.

Từ sản phẩm đặc trưng đến sinh kế bền vững

HTX trái cây sinh học OCOP không đặt mục tiêu trở thành mô hình lớn trong thời gian ngắn. Thay vào đó, HTX tập trung xây dựng sản phẩm đặc trưng của địa phương, gắn với điều kiện tự nhiên và kinh nghiệm canh tác sẵn có của người dân. Cách làm này giúp giảm áp lực mở rộng quy mô, đồng thời giữ được tính phù hợp với nguồn lực tại chỗ.

Khi sản phẩm có chỗ đứng ổn định hơn, sinh kế của người dân cũng dần bền vững hơn. Thu nhập từ trái cây không còn phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái hay biến động ngắn hạn của thị trường, mà gắn với giá trị chất lượng mà sản phẩm mang lại. Đối với nhiều hộ, điều này có ý nghĩa lớn hơn việc tăng thu nhập đột biến, bởi nó giúp họ yên tâm gắn bó lâu dài với sản xuất.

Ở góc độ xã hội, mô hình HTX trái cây sinh học OCOP còn góp phần tạo việc làm tại chỗ và giữ lao động ở lại địa phương. Khi sản xuất có định hướng và thị trường rõ ràng hơn, người dân có thêm động lực để đầu tư cho vườn cây, chăm lo cho sinh kế của gia đình ngay trên mảnh đất quê hương.

OCOP - giảm nghèo từ chất lượng

Giảm nghèo bền vững không chỉ là tăng thu nhập, mà còn là giảm rủi ro trong sinh kế. Với HTX trái cây sinh học OCOP, việc lựa chọn con đường nâng cao chất lượng sản phẩm giúp người dân giảm dần sự lệ thuộc vào sản xuất số lượng lớn với giá thấp - một trong những nguyên nhân khiến nhiều hộ khó thoát nghèo.

Khi người dân có thể sống được từ sản phẩm chất lượng, sinh kế trở nên bền vững hơn và ít bị tổn thương trước biến động thị trường. Đây cũng là cách tiếp cận phù hợp với định hướng phát triển kinh tế nông thôn gắn với OCOP và Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững.

Câu chuyện của HTX trái cây sinh học OCOP cho thấy, OCOP không chỉ là đích đến, mà là công cụ để người dân tổ chức lại sản xuất và xây dựng sinh kế dựa trên chất lượng.

Trong bối cảnh nông nghiệp ngày càng chịu nhiều sức ép, việc lựa chọn con đường sản xuất sinh học và tham gia OCOP giúp người trồng trái cây mở ra hướng phát triển chậm hơn, nhưng chắc chắn hơn./.