Sân chơi tri thức tại ICCCI 2025 (BUV): Khi truyền thông, văn hóa và nghiên cứu trẻ hội tụ

Tiếp nối thành công buổi đầu tiên, ICCCI 2025 ngày thứ hai diễn ra với 3 phiên thảo luận trọng tâm: Văn hóa và tiêu thụ truyền thông, Diễn ngôn số và hiệu ứng truyền thông và Phiên thảo luận Nhà nghiên cứu trẻ.

Sự kiện quy tụ hơn 30 học giả quốc tế, chuyên gia trong nước cùng các nhà nghiên cứu trẻ đến từ nhiều trường đại học tại Việt Nam, tạo nên bầu không khí học thuật sôi nổi và giàu tính kết nối.

Văn hóa và tiêu thụ truyền thông

Phiên thảo luận thứ ba, do TS. Moon Nguyen và TS. Robbie Jan Vincent T. Buelo điều phối, tập trung khám phá các chiều cạnh văn hóa và mối quan hệ với truyền thông.

Tại đây, diễn giả Đỗ Thị Thuý Anh, Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội đã có bài trình bày “Hình tượng thiêng liêng trong hoạ tiết dân gian Việt Nam thời đại số”.

Diễn giả kết luận rằng: Các dạng biểu hiện hình ảnh có thể được tinh chỉnh hoặc thay đổi, nhưng tính thiêng liêng tạo nên ý nghĩa của chúng thì luôn luôn bất biến. Tính thiêng chỉ thực sự hiển lộ khi chiều sâu biểu tượng và trải nghiệm nghi lễ được tái kiến tạo thông qua thiết kế.

Trong khi đó, theo nhóm tác giả Trường Đại học Công nghiệp Hồ Chí Minh, hiện nay, các chương trình truyền hình thực tế kết hợp cạnh tranh, kể chuyện và cá tính mạnh mẽ, đang tạo xu hướng và kết nối cộng đồng người hâm mộ Gen Z, từ đó khuếch đại sức ảnh hưởng của thương hiệu trên mạng xã hội.

Nghiên cứu làm rõ mối quan hệ giữa tài trợ truyền hình thực tế và hành vi tiêu dùng của Gen Z, cung cấp hướng dẫn chiến lược cho các nhà tài trợ, đồng thời nêu bật cách Gen Z chia sẻ nhận dạng và cảm nhận thương hiệu qua phương tiện kỹ thuật số và truyền hình thực tế.

TS. Madura Thivanka Pathirana nhấn mạnh rằng Social Audio, khi tích hợp với AI và AR, đang tái định hình xây dựng thương hiệu điểm đến nhờ khả năng tạo nên trải nghiệm truyền thông chân thực, nhập vai và tương tác.

Ông khuyến nghị các nhà làm marketing du lịch áp dụng cá nhân hóa bằng AI, lồng ghép AR vào nội dung âm thanh, phát triển nội dung do người dùng tạo ra và xây dựng bộ chỉ số đánh giá chuẩn hóa. Việc hợp tác với những người có tầm ảnh hưởng tại địa phương giúp giữ tính xác thực, trong khi doanh nghiệp nhỏ cần được hỗ trợ tiếp cận công nghệ để đảm bảo cạnh tranh công bằng.

Theo diễn giả Trần Khánh Linh, trái ngược với giai đoạn 2010 - 2016, từ năm 2017 đến nay, có sự thay đổi đáng kể trong cách quảng cáo khắc hoạ hình ảnh phụ nữ và nam giới. Ví dụ, phụ nữ hiện nay được mô tả là tự chủ, quyết đoán và theo đuổi đam mê riêng; trong khi nam giới cũng được nhấn mạnh việc chia sẻ công việc nhà cùng vợ.

Đồng thời, để thúc đẩy bình đẳng giới trong quảng cáo, diễn giả khuyến nghị những người làm quảng cáo và quan hệ công chúng cần hiểu rõ luật pháp và các quy định liên quan trước khi triển khai bất kỳ chiến dịch nào về bình đẳng giới. Trước khi thực hiện chiến dịch, cần có chuyên gia tư vấn chuyên môn để đảm bảo chiến dịch được xây dựng phù hợp với các vấn đề giới.

Diễn ngôn số và hiệu ứng truyền thông

Các học giả trẻ từ Trường Đại học FPT đã tập trung vào Parental Differential Treatment (PDT) - sự đối xử khác biệt của cha mẹ - vốn ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và quan hệ anh chị em. Tại Việt Nam, PDT chịu ảnh hưởng của tư tưởng Nho giáo và giá trị phụ quyền, nhưng còn hạn chế về nghiên cứu.

Nhóm tác giả so sánh hiệu quả của hoạt hình và văn bản trong nâng cao hiểu biết và thúc đẩy đối thoại về PDT ở thanh niên 15 - 25 tuổi. Kết quả cho thấy phim hoạt hình ngắn hiệu quả hơn nhờ tính trực quan, giàu cảm xúc, tăng chú ý, đồng cảm và suy ngẫm, mở ra hướng giáo dục văn hóa phù hợp khi kết hợp thảo luận và trải nghiệm.

Tác giả Cooper nhấn mạnh tiềm năng của công nghệ AR trong việc biến truyện tranh từ hình thức tĩnh thành trải nghiệm tương tác: Nâng cao khả năng ghi nhớ và hiểu nội dung, tăng cường kết nối cảm xúc thông qua các case study như The New World, The Beyond và Masters of the Sun.

Ông nhận định sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là điện thoại thông minh, sẽ giúp giảm chi phí và mở rộng khả năng tiếp cận AR. Đồng thời, ông đề xuất các nghệ sĩ, nhà giáo dục, kỹ sư và nhà tài trợ tận dụng AR, từ đó tạo ra trải nghiệm nhập vai sâu sắc cho người xem và người học cũng như phát triển các ứng dụng AR thành những nguồn giáo dục mở.

Sau khi ChatGPT ra mắt, báo chí Việt Nam ghi nhận mức quan tâm vượt trội về AI, với trung bình khoảng 4.054 bài/tháng (năm 2023), cao hơn nhiều so với các chủ đề khoa học - công nghệ khác. Nghiên cứu “Từ ngợi ca đến thận trọng: Truyền thông Việt Nam đưa tin về chatbot AI” phân tích trên hơn 600 bài báo cho thấy báo chí không chỉ nhấn mạnh triển vọng kinh tế mà còn tập trung vào tiến bộ công nghệ, hệ quả dài hạn và các vấn đề đạo đức AI.

Xu hướng đưa tin đang trở nên cân bằng hơn, phần lớn bài viết đề cập cả rủi ro và lợi ích, với mức độ phân tích rủi ro sâu hơn trước đây, phản ánh sự chuyển hướng sang cách tiếp cận thận trọng, phản biện và giàu phân tích hơn.

Bài trình bày của TS. Robbie Jan Vincent T. Buelo nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp tri thức bản địa với nền tảng số nhằm nâng cao hiệu quả cảnh báo thiên tai cho các cộng đồng ven biển Philippines. Diễn giả chỉ ra nhiều rào cản trong truyền thông thiên tai: Thông điệp từ chính phủ thường chứa nhiều thuật ngữ chuyên môn khó hiểu; tình trạng mất điện hoặc mất tín hiệu khiến hệ thống liên lạc số bị tê liệt; và đặc biệt, các nhóm yếu thế vẫn gặp nhiều hạn chế trong việc tham gia chia sẻ ý kiến về phòng chống thiên tai.

Trong bối cảnh đó, người dân có xu hướng tin tưởng hàng xóm, gia đình và các bậc cao niên hơn là các thông báo chính thức từ chính quyền. Từ những quan sát này, diễn giả nhấn mạnh rằng giọng điệu truyền đạt, bối cảnh văn hóa - xã hội và mức độ tin cậy đối với chính quyền địa phương giữ vai trò then chốt trong truyền thông rủi ro thiên tai; khi được kết hợp với các nền tảng số, chúng sẽ giúp cộng đồng không chỉ tiếp nhận cảnh báo mà còn lắng nghe những tiếng nói mà họ thực sự tin tưởng.

Phiên thảo luận nhà nghiên cứu trẻ

Tại phiên dành cho các nhà nghiên cứu trẻ, một số nghiên cứu nổi bật đã được trình bày.

Theo diễn giả Võ Minh Phương, Viện Công nghệ Dundalk, mặc dù AI có thể tái tạo hình thức và đạt giá trị thẩm mỹ, nó vẫn thiếu chiều sâu văn hóa và cảm xúc như các tác phẩm do con người sáng tạo. Việc bảo tồn văn hóa vì thế không chỉ là sao chép hoa văn hay hình thức, mà đòi hỏi hiểu biết sâu sắc và tôn trọng bối cảnh lịch sử, biểu tượng.

Diễn giả Phương nhấn mạnh khi AI ngày càng phổ biến trong ngành sáng tạo, cần ưu tiên chuyên môn con người, kiến thức văn hóa và sáng tạo có chủ ý để đảm bảo các nền văn hóa được đại diện một cách chân thực.

Bài trình bày của Nhóm nghiên cứu từ Học viện Ngoại giao đã đóng góp đáng kể về cả mặt lý luận lẫn thực tiễn. Về mặt lý luận, nhóm nghiên cứu đã mở rộng, phản biện và củng cố các khung lý thuyết được vận dụng, đồng thời bổ sung một góc nhìn văn hóa quan trọng: Gen Z Việt Nam đề cao sáng tạo và sự cởi mở, hướng đến tinh thần lạc quan công nghệ hơn là nhấn mạnh rủi ro, cùng nhiều hàm ý học thuật khác.

Về thực tiễn, đối với các thương hiệu ứng dụng AI trong quảng cáo, tác giả khuyến nghị thiết kế nội dung sinh động và sáng tạo để thể hiện tính thông minh trong khi giảm cảm giác xa lạ cho người xem. Nội dung do AI tạo sinh cần được con người biên tập và kiểm soát chất lượng để đảm bảo tính nhất quán. Song song đó, trải nghiệm người dùng nên được cải thiện bằng cách nhấn mạnh lợi ích, hiệu quả và tính đổi mới, đồng thời duy trì minh bạch, tuân thủ đạo đức và có sự giám sát của con người nhằm củng cố niềm tin và tính xác thực cho chiến dịch.

Dựa trên kết quả nghiên cứu, các tác giả từ trường Đại học Ngoại thương khuyến nghị một số giải pháp nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của thuật toán gợi ý đến hành vi chi tiêu. Với sinh viên, cần nâng cao hiểu biết về thuật toán, rèn luyện khả năng tự kiểm soát tài chính và phát triển tư duy phản biện để hạn chế mua sắm bốc đồng. Đối với Shopee và các nền tảng thương mại điện tử, tác giả đề xuất tăng cường minh bạch thuật toán và bổ sung công cụ hỗ trợ quản lý chi tiêu. Cuối cùng, giáo dục và xã hội cần đẩy mạnh truyền thông và xây dựng tư duy tiêu dùng có trách nhiệm.

Nghiên cứu từ diễn giả Nguyễn Trang Linh đã khảo sát 305 nữ sinh đại học (18 - 22 tuổi) về nhận thức và thái độ đối với hình ảnh phụ nữ trong quảng cáo trao quyền. Kết quả cho thấy hình ảnh “phụ nữ giải trí”, “phụ nữ sự nghiệp” và “người sử dụng sản phẩm” có vị trí nổi bật, với “tính cách mạnh mẽ” và phong cách “thời thượng” được chú ý nhất. Thái độ khán giả phản ánh sự dung hòa giữa lý tưởng nữ quyền toàn cầu và giá trị văn hóa địa phương. Nghiên cứu cũng đề xuất các chiến dịch cân bằng sức mạnh, sự gần gũi, độc lập và tính chân thực để thu hút khán giả hiệu quả.

Nghiên cứu "Tác động của trí tuệ nhân tạo đến thói quen tiếp nhận tin tức và văn hóa đọc của thanh niên Việt Nam" được thực hiện dựa trên 366 phản hồi hợp lệ từ những người trẻ 16 - 24 tuổi, cho thấy việc sử dụng AI phổ biến dẫn đến thói quen đọc lướt, giảm khả năng tập trung sâu và phân tích phản biện. Thuật toán cá nhân hóa khiến giới trẻ bị mắc kẹt trong các chủ đề lặp lại, hạn chế tiếp cận quan điểm đa dạng, đồng thời tăng nguy cơ tiếp xúc và chia sẻ thông tin sai lệch. AI còn định hình nhận thức và cảm xúc, tạo sự phụ thuộc vào gợi ý tự động. Thiếu minh bạch, rủi ro đạo đức và khoảng cách kỹ năng số nhấn mạnh nhu cầu nâng cao tư duy phản biện, kiểm chứng thông tin và hiểu biết về AI.

“Sân chơi tri thức” không giới hạn về lĩnh vực, kinh nghiệm

Hội thảo tạo nên một “sân chơi tri thức” mở rộng, không giới hạn về lĩnh vực hay kinh nghiệm, nơi các học giả, chuyên gia và nhà nghiên cứu trẻ có thể khám phá và trao đổi kiến thức một cách tự do. Điểm đặc biệt của sự kiện là mỗi phiên thảo luận đều đi kèm với các phần hỏi đáp chuyên sâu, trong đó không chỉ khán giả mà cả các diễn giả cùng phiên cũng đặt câu hỏi cho nhau. Đây là cầu nối để các cá nhân đam mê nghiên cứu được tiếp cận những góc nhìn mới, đa dạng và bày tỏ quan điểm của mình.

Đặc biệt, phiên thảo luận thứ tư đã thu hút nhiều sự chú ý nhờ các chủ đề ứng dụng công nghệ mới, từ AI đến thực tế ảo tăng cường, trong việc thúc đẩy sản phẩm văn hóa, giáo dục và sáng tạo, đồng thời làm rõ những thách thức đi kèm như đạo đức, sức khỏe tâm lý, tính sáng tạo, và vai trò của tri thức bản địa trong các diễn đàn số nhằm phòng chống thiên tai.

Bên cạnh việc công bố các thành tựu nghiên cứu, các nhà nghiên cứu trẻ là sinh viên còn được lắng nghe phần chia sẻ của TS. Moon Nguyễn - điều phối viên phiên thảo luận - về phương pháp và tư duy nghiên cứu khoa học.

Theo Tiến sĩ, việc lựa chọn đề tài không nhất thiết phải hướng đến những chủ đề quá khó hay quá phức tạp; điều cốt lõi là xác định được một đặc điểm mới, một đóng góp ý nghĩa để giải quyết khoảng trống mà các nghiên cứu trước đó chưa chạm tới.

TS. Moon nhấn mạnh rằng trong nghiên cứu khoa học không tồn tại “sự may mắn”. Nhà nghiên cứu phải đưa ra nhận xét và quyết định dựa trên dữ liệu thu thập được, dù kết quả có phù hợp hay không phù hợp với các nghiên cứu tiền nhiệm. Điều quan trọng nhất là tôn trọng tính khách quan của dữ liệu và trung thực trong báo cáo kết quả.

Kết thúc sự kiện, TS. Phạm Hải Chung chia sẻ ICCCI 2025 là cơ hội quý báu để các học giả, chuyên gia và sinh viên cùng trao đổi kiến thức và kinh nghiệm. Hội thảo năm nay đã thu hút các học giả đến từ 10 quốc gia, với những bài nghiên cứu công phu và các cuộc thảo luận sôi nổi, mở ra nhiều cơ hội hợp tác nghiên cứu và phát triển kiến thức chuyên môn.

Một điểm mà Ban Tổ chức đặc biệt trân trọng là sinh viên BUV được tiếp cận cả kiến thức hàn lâm lẫn thực hành nghề nghiệp ngay từ năm đầu, giúp các em xây dựng nền tảng vững chắc cho sự nghiệp trong ngành, đồng thời cảm nhận trực tiếp sự kết nối giữa học thuật và thực tiễn.

“

Chúng tôi hy vọng rằng, qua những cuộc thảo luận học thuật này, BUV có thể từng bước trở thành một điểm hẹn thường niên, nơi thúc đẩy nghiên cứu và chia sẻ tri thức trong lĩnh vực truyền thông và công nghiệp sáng tạo.

TS. Phạm Hải Chung

Sự kiện khép lại nhưng dư âm vẫn còn nguyên giá trị: Đây là minh chứng rõ ràng cho nỗ lực của BUV trong việc thúc đẩy giáo dục truyền thông - sáng tạo theo chuẩn quốc tế.

Hội thảo đồng thời phản ánh sức bật mạnh mẽ của giới trẻ Việt trong nghiên cứu truyền thông: Những người sở hữu tư duy liên ngành, khả năng quan sát sắc bén, thành thạo ngoại ngữ và nhạy bén trước các biến động của thời đại số. Tất cả đặt nền móng cho một thế hệ học thuật đầy tiềm năng, hứa hẹn góp phần định hình bản đồ tri thức trong kỷ nguyên mới./.