Sách: Liều thuốc chữa lành tâm hồn

Việc đọc sách tác động lớn đến sức khỏe tinh thần, từ việc giảm căng thẳng, tăng cường sự đồng cảm, đến việc tạo ra sự thay đổi tích cực. Trong hành trình chữa lành, đọc sách là một giải pháp vô cùng hữu dụng.

Trong một thế giới đầy rẫy sự lo âu, căng thẳng và mất kết nối, việc tìm kiếm một nơi trú ẩn an toàn, một phương pháp phục hồi tinh thần hiệu quả trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Thay vì tìm đến những giải pháp phức tạp, nhiều người đã khám phá ra một nguồn lực mạnh mẽ, thầm lặng nhưng vô cùng hiệu quả. Đó là tìm đến sách.

Sách không chỉ là kho tàng tri thức, mà còn được mệnh danh là "liều thuốc chữa lành", có khả năng xoa dịu tâm hồn, tái tạo năng lượng và cung cấp những kỹ năng thiết yếu giúp chúng ta đối mặt với những thách thức của cuộc sống.

Đọc sách giúp tâm trí được nghỉ ngơi

Tác dụng đầu tiên và rõ rệt nhất của sách là khả năng giảm căng thẳng và lo âu. Khi chúng ta đọc, bộ não sẽ trải qua một quá trình chuyển đổi tinh thần mạnh mẽ.

Việc tập trung vào một cốt truyện phức tạp, một nhân vật hấp dẫn hay một thế giới hoàn toàn mới lạ đòi hỏi sự tham gia tuyệt đối của nhận thức. Quá trình này giúp "đánh lạc hướng" tâm trí khỏi những suy nghĩ tiêu cực, những mối lo lắng thường nhật.

Nhà khoa học nhận thức David Lewis từng thực hiện một nghiên cứu cho thấy, chỉ cần 6 phút đọc sách, mức độ căng thẳng (được đo bằng nhịp tim và sự căng cơ) có thể giảm tới 68%, hiệu quả hơn cả nghe nhạc, đi dạo hay uống trà. Đọc sách là một hình thức thiền định chủ động, đưa tâm trí thoát khỏi áp lực của thực tại để nghỉ ngơi và tái tạo.

Đối với những người gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần, đọc sách tạo ra một không gian an toàn và có trật tự. Trong sách, các vấn đề có thể được giải quyết, các mối xung đột có thể được hóa giải, giúp kiểm soát và dự đoán được tình huống. Sự an toàn này đặc biệt quan trọng khi độc giả tìm đến các thể loại nhẹ nhàng, truyền cảm hứng hoặc các tác phẩm văn học giúp họ thấy rằng mình không hề đơn độc trong nỗi đau.

Sách tác động đến trí tuệ cảm xúc và định vị hành vi

Tác dụng sâu sắc hơn của sách nằm ở khả năng tác động đến trí tuệ cảm xúc và định hình hành vi.

Khi đọc tiểu thuyết, chúng ta có thể đi vào tâm trí của người khác. Khi theo dõi các nhân vật đối mặt với những quyết định khó khăn, trải qua thất bại và thành công, bộ não sẽ tự động thực hiện quá trình "mô phỏng" các trạng thái cảm xúc, động lực và phản ứng của họ. Quá trình này được các nhà khoa học gọi là việc tăng cường “lý thuyết tâm trí”, là khả năng hiểu rằng người khác có niềm tin, ý định và mong muốn khác với mình.

Từ đó, giúp tăng sự đồng cảm với những người xung quanh. Đây là một yếu tố chữa lành mạnh mẽ, bởi khi chúng ta hiểu người khác, chúng ta cũng trở nên bao dung hơn với chính mình. Khi thấy nỗi đau, sự đấu tranh của nhân vật được tái hiện trên trang sách giúp độc giả cảm thấy được công nhận, được an ủi khi nhận ra: "Tôi không phải là người duy nhất trải qua điều này".

Sách không chỉ là câu chuyện mà còn là khuôn mẫu hành vi. Các tác phẩm phi hư cấu, đặc biệt là sách về phát triển bản thân và hồi ký cung cấp những chiến lược thực tế để đối phó với khó khăn.

Khi đọc hồi ký của những người đã vượt qua khủng hoảng, bệnh tật hoặc biến cố cuộc đời như người chiến thắng ung thư, vươn lên sau thất bại… người đọc sẽ được truyền cảm hứng và thấy những bằng chứng sống về khả năng phục hồi của con người.

Những cuốn sách về chánh niệm, trị liệu nhận thức hành vi hay quản lý cảm xúc, cung cấp một lộ trình rõ ràng để độc giả tự thực hiện quá trình cải thiện sức khỏe tinh thần tại nhà…

Đọc sách là liệu pháp chữa lành có chủ đích

Trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần, "liệu pháp đọc sách (Bibliotherapy) đã được công nhận là một phương pháp hỗ trợ trị liệu chính thức.

Liệu pháp đọc được chia thành hai dạng chính:

Liệu pháp đọc lâm sàng (Clinical bibliotherapy): Phương pháp này thường được các chuyên gia tâm lý sử dụng. Bệnh nhân được khuyến nghị đọc những cuốn sách cụ thể đã được thẩm định để giải quyết các vấn đề như trầm cảm, lo âu, hoặc mất mát… nhằm giúp người bệnh nhận biết, phân tích và tìm ra giải pháp cho các vấn đề tâm lý của mình thông qua trải nghiệm của nhân vật.

Liệu pháp đọc sáng tạo (Creative bibliotherapy): Thường được sử dụng trong môi trường cộng đồng hoặc trường học, khuyến khích độc giả đọc để phát triển cá nhân, nâng cao nhận thức và tạo ra các hoạt động sáng tạo như viết lách, thảo luận nhóm sau khi đọc.

Các nhà khoa học thần kinh cũng đã chứng minh rằng, việc đọc các văn bản phức tạp, giàu hình ảnh và ẩn dụ có thể kích hoạt các khu vực não bộ chịu trách nhiệm về khả năng vận động và tạo cảm giác tương tự như khi chúng ta thực sự trải nghiệm hành động đó. Việc đọc không chỉ là tiếp thu ngôn ngữ mà còn là mô phỏng cuộc sống, cung cấp những trải nghiệm tinh thần phong phú mà không cần phải chịu rủi ro trong thực tế.

Trong thời đại mà mạng xã hội và thông báo liên tục thống trị sự chú ý, việc duy trì thói quen đọc sách để chữa lành trở nên khó khăn hơn. Để tối đa hóa lợi ích chữa lành của sách, chúng ta cần thực hành việc đọc sâu (deep reading) một cách có ý thức.

Việc chữa lành không đến từ số lượng sách đã đọc, mà từ chất lượng của sự tương tác với nội dung. Điều quan trọng khi đọc sách là đọc một cách chánh niệm, dành thời gian suy ngẫm, ghi chú và liên hệ nội dung với cuộc sống cá nhân. Các chuyên gia khuyến nghị nên dành một khoảng thời gian cố định mỗi ngày (chỉ 30 phút đọc sách giấy trước khi ngủ đã có thể cải thiện đáng kể chất lượng giấc ngủ và giảm căng thẳng).

Ngoài ra, sách nói đã trở thành một công cụ chữa lành quan trọng. Trong khi sách giấy cần sự tập trung thị giác, sách nói cho phép người nghe thư giãn, thậm chí thực hiện các công việc nhẹ nhàng khác, đồng thời vẫn tiếp nhận những câu chuyện và bài học xoa dịu. Sự kết hợp giữa sự tiện lợi của công nghệ và nội dung chữa lành đã mở rộng cánh cửa của liệu pháp đọc đến những người có thị lực kém hoặc bận rộn.

Kết luận

Sách không chỉ là một phát minh vĩ đại của nhân loại để lưu giữ tri thức mà còn là một công cụ trị liệu đơn giản nhưng vô giá, được tích hợp sẵn trong đời sống của chúng ta. Nó là một chiếc cầu nối đưa chúng ta từ sự cô lập đến sự đồng cảm, từ căng thẳng đến sự thư thái và từ sự mơ hồ đến sự tự nhận thức.

Trong hành trình tìm kiếm sự cân bằng và chữa lành trong một thế giới hỗn loạn, đôi khi liệu pháp chỉ đơn giản là việc mở một cuốn sách ra. Bởi lẽ, sách chính là nơi tâm hồn được nghỉ ngơi, trí tuệ được nuôi dưỡng và hành trình chữa lành thực sự bắt đầu. Hãy biến việc đọc sách không chỉ thành thói quen, mà còn là món ăn chăm sóc sức khỏe tinh thần hàng ngày của bạn./.