Phát huy vai trò người dân trong duy trì và nâng chất lượng các tiêu chí nông thôn mới

Giai đoạn hiện nay của chương trình nông thôn mới đòi hỏi các xã không chỉ hoàn thiện hạ tầng mà còn phải vận hành hiệu quả, giữ gìn được diện mạo và các giá trị đã gây dựng.

Những phần việc tưởng nhỏ như quét dọn đường ngõ, khơi thông rãnh thoát nước, duy trì tuyến đường sáng - xanh - sạch hay tổ chức sinh hoạt tại nhà văn hóa đều là yếu tố quyết định đến chất lượng nông thôn mới. Chính điều này buộc các địa phương phải điều chỉnh cách làm theo hướng trao nhiều hơn phần việc cho cộng đồng.

Ở nhiều xã, các đoàn thể được phân công rõ ràng, tuyến đường do chi hội phụ nữ đảm nhiệm, khu dân cư do đoàn thanh niên hỗ trợ, còn một số phần việc vệ sinh, cây xanh được giao cho tổ tự quản. Việc chia phần việc cụ thể giúp duy trì công tác thường xuyên, không bị bỏ quên và tránh tình trạng “đợi xã làm”.

Tại một số địa phương như Đồng Tháp và Quảng Ninh, mô hình giao việc cho cộng đồng đã tạo chuyển biến rõ rệt. Nhiều tuyến đường được người dân tự duy trì sạch sẽ, rác thải được thu gom đúng điểm, rãnh thoát nước được khơi thông định kỳ và hàng cây được chăm sóc thường xuyên.

Ở những nơi này, việc giữ cảnh quan không còn phụ thuộc vào lực lượng của xã mà trở thành thói quen chung của từng hộ gia đình. Nhờ sự đồng thuận cao, tiêu chí môi trường và cảnh quan được giữ vững, không rơi vào tình trạng đạt chuẩn rồi lại xuống cấp.

Tại An Giang, việc duy trì nông thôn mới được triển khai theo hướng “rõ người - rõ việc”, trong đó từng tổ tự quản chịu trách nhiệm giám sát tuyến đường, điểm thu gom rác và hệ thống thoát nước của khu dân cư.

Người dân chủ động dọn vệ sinh vào cuối tuần, trồng thêm cây xanh trước cửa nhà và phối hợp xử lý các điểm ứ đọng nước sau mưa. Nhiều xã còn duy trì họp thôn định kỳ để đánh giá phần việc của từng nhóm hộ, nhờ đó tiêu chí môi trường và cảnh quan được giữ ổn định và không xuất hiện tình trạng xuống cấp sau khi đạt chuẩn.

Cùng với môi trường, các địa phương chú trọng vận hành thiết chế văn hóa sao cho nhà văn hóa thôn thực sự có hoạt động. Lịch sinh hoạt được bố trí đều đặn, họp dân, sinh hoạt câu lạc bộ, tập luyện thể thao, tuyên truyền các nội dung liên quan đến an ninh, môi trường, sản xuất. Khi nhà văn hóa được sử dụng thường xuyên, tiêu chí văn hóa trở thành nếp sinh hoạt hàng ngày thay vì hoạt động theo đợt kiểm tra.

Trong phát triển sản xuất, nhiều nhóm hộ và hợp tác xã tái tổ chức theo hướng người dân cùng bàn bạc và thống nhất phương án thực hiện. Người dân chủ động tham gia quy hoạch mùa vụ, lựa chọn giống, cùng ký kết liên kết tiêu thụ. Cách làm này giúp giữ ổn định các tiêu chí liên quan đến thu nhập và tổ chức sản xuất, hạn chế tình trạng manh mún, tự phát.

Một phần quan trọng khác trong duy trì nông thôn mới là giám sát của cộng đồng. Khi từng tổ tự quản trực tiếp theo dõi công trình, kiểm tra đoạn đường được giao hoặc báo hỏng kịp thời, các hạng mục nhỏ được chăm sóc đúng mức, không để xuống cấp rồi mới sửa. Hình thức giám sát này giúp tiết kiệm chi phí, đồng thời củng cố sự đồng thuận của người dân.

Xã hội hóa tiếp tục là giải pháp hiệu quả ở nhiều nơi. Người dân đóng góp ngày công, các hộ khá hỗ trợ cây giống hoặc vật liệu, doanh nghiệp địa phương ủng hộ đèn chiếu sáng, thùng rác… Nhờ nguồn hỗ trợ nhỏ nhưng liên tục này, nhiều phần việc được giải quyết kịp thời mà không tạo áp lực cho ngân sách.

Quan trọng hơn, nông thôn mới chỉ bền vững khi người dân coi đó là việc chung của mình. Khi mỗi hộ có phần việc cụ thể, mỗi tuyến đường có người chăm, mỗi hạng mục có người giám sát, các tiêu chí được duy trì tự nhiên trong đời sống hàng ngày.

Đây cũng là nền tảng để nhiều xã sẵn sàng tiến tới nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu trong giai đoạn tiếp theo./.