P2P Lending thời AI: Nghị định 94 mở khóa kỷ nguyên mới

Trong giai đoạn gần 10 năm trở lại đây, mô hình P2P Lending tại Việt Nam phát triển mạnh nhưng thiếu khung pháp lý điều chỉnh trực tiếp. Điều này dẫn đến tình trạng nhiều nền tảng hoạt động dưới danh nghĩa môi giới tài chính hoặc dịch vụ biến tướng, tiềm ẩn rủi ro tín dụng và an toàn của công nghệ thanh toán tiêu dùng vi mô, đồng thời ảnh hưởng đến lòng tin của người tiêu dùng đối với Fintech nội địa.

Nghị định số 94/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, tạo ra hành lang thử nghiệm để đánh giá công nghệ, mô hình kinh doanh và rủi ro liên quan trong lĩnh vực ngân hàng, trong đó có hoạt động P2P Lending. Đây là tiền đề quan trọng để hình thành khung pháp lý điều chỉnh trong tương lai, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo có kiểm soát.

Giá trị pháp lý và định hướng của Nghị định số 94/2025/NĐ-CP

Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho phép doanh nghiệp Fintech triển khai thử nghiệm các giải pháp mới trong phạm vi giới hạn về thời gian (tối đa 2 năm), không gian (trên lãnh thổ Việt Nam) và đối tượng thử nghiệm. Qua đó, cơ quan quản lý có thể đánh giá đầy đủ lợi ích, chi phí và rủi ro trước khi xem xét ban hành quy định chính thức.

Nghị định số 94/2025/NĐ-CP định hướng thúc đẩy tiếp cận dịch vụ tài chính an toàn, thuận tiện với chi phí thấp. Việc thừa nhận P2P Lending trong sandbox giúp tạo điều kiện để công nghệ tiếp cận các nhóm đối tượng chưa được phục vụ đầy đủ bởi hệ thống ngân hàng truyền thống.

Theo nhận định của ông Nguyễn Minh Hoàng, chuyên gia trong lĩnh vực Fintech và cố vấn cao cấp của nhiều công ty P2P Lending thì doanh nghiệp P2P Lending phải tuân thủ các yêu cầu: không được tự cung cấp biện pháp bảo đảm khoản vay; không được đóng vai trò là bên vay hoặc bên cho vay trên nền tảng của mình; báo cáo tài chính phải được kiểm toán độc lập hằng năm; công bố thông tin trên trang điện tử chính thức.

Những yêu cầu trên giúp giảm thiểu xung đột lợi ích và tăng tính minh bạch trong hoạt động. Kết quả thử nghiệm là căn cứ quan trọng để cơ quan quản lý đánh giá mức độ phù hợp của các mô hình Fintech, từ đó hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm phát triển thị trường lành mạnh.

Vai trò của AI trong nâng cao hiệu quả hoạt động P2P Lending

Ông Nguyễn Minh Hoàng đánh giá, AI sẽ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả của mô hình P2P Lending: "AI cho phép tự động hóa quy trình thẩm định, phân tích dữ liệu người vay và ra quyết định tín dụng. Các mô hình học máy có khả năng giảm thời gian xử lý hồ sơ từ vài ngày xuống vài phút, giúp doanh nghiệp tăng năng lực xử lý mà không cần mở rộng bộ máy. Đồng thời, AI cũng hỗ trợ tối ưu vận hành các quy trình liên quan đến thanh toán, huy động vốn, điều phối dòng tiền và báo cáo, qua đó giảm sai sót và nâng cao hiệu quả hoạt động".

AI góp phần quan trọng chấm điểm tín dụng nâng cao: Kết hợp dữ liệu truyền thống (CIC) và dữ liệu phi cấu trúc (hành vi giao dịch, lịch sử số). Công nghệ này còn giúp dự báo rủi ro: AI phát hiện các dấu hiệu bất thường trong hành vi trả nợ hoặc hoạt động giao dịch.

Ngoài ra, AI còn cho phép phân khúc và cá nhân hóa. Hệ thống gợi ý sản phẩm phù hợp với từng nhóm khách hàng dựa trên phân tích hành vi và khẩu vị rủi ro.

Việc kết nối và cập nhật dữ liệu CIC theo thời gian thực - yêu cầu bắt buộc theo Nghị định 94 - giúp mô hình AI hoạt động chính xác và hiệu quả hơn. Không chỉ vậy, do P2P Lending liên quan đến lượng lớn dữ liệu nhạy cảm nên bảo mật là yêu cầu trọng yếu trong Sandbox. Để đảm bảo điều đó, doanh nghiệp phải đảm bảo: hệ thống CNTT và lưu trữ dữ liệu đặt tại Việt Nam; có hệ thống dự phòng độc lập, bảo đảm vận hành liên tục; áp dụng các biện pháp mã hóa, giấu tên dữ liệu trong truyền dẫn và lưu trữ; thu thập - chia sẻ thông tin dựa trên sự đồng ý của khách hàng.

Ngoài ra, nhu cầu đối với phòng chống gian lận bằng AI cũng đang đặt ra các yêu cầu kỹ thuật và nghiệp vụ mới. Các hệ thống AI giúp phát hiện: Giao dịch bất thường; hành vi giả mạo danh tính hoặc truy cập trái phép; dấu hiệu rửa tiền hoặc chiếm đoạt tài sản; các nguy cơ tấn công mạng vào hệ thống thông tin.

Trong hồ sơ đăng ký thử nghiệm, doanh nghiệp P2P Lending phải trình bày đầy đủ kế hoạch quản trị rủi ro an ninh mạng, phương án bảo vệ dữ liệu và biện pháp ứng phó sự cố, trong đó AI giữ vai trò là công cụ hỗ trợ quan trọng.

Xu thế phát triển P2P Lending trong giai đoạn mới

Mô hình P2P Lending 2.0 đòi hỏi doanh nghiệp phải chú trọng: nâng cao năng lực thẩm định tín dụng; công bố thông tin minh bạch; áp dụng các tiêu chuẩn quản trị rủi ro tương đương tổ chức tài chính. Không chỉ vây, nhà đầu tư được tiếp cận thông tin đầy đủ hơn, giúp cải thiện chất lượng quyết định đầu tư và giảm phụ thuộc vào quảng cáo hoặc cam kết thiếu kiểm chứng.

Để hoạt động hiệu quả, các bên cần nâng cao chuyên môn hóa và hợp tác. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, thị trường được dự báo sẽ phát triển theo xu hướng: chuyên môn hóa lĩnh vực giúp tăng tính hiểu biết và giảm rủi ro; tăng cường hợp tác ngân hàng - Fintech, tạo điều kiện hình thành hệ sinh thái tài chính hợp tác, chia sẻ dữ liệu và rủi ro, tăng hiệu quả phục vụ người dùng.

Nghị định 94/2025/NĐ-CP tạo dựng hành lang pháp lý quan trọng để đánh giá và phát triển mô hình P2P Lending tại Việt Nam theo hướng minh bạch, an toàn và bền vững. Trong bối cảnh đó, AI đóng vai trò trung tâm, hỗ trợ nâng cao hiệu quả thẩm định tín dụng, quản trị rủi ro, bảo mật thông tin và tối ưu hóa quy trình vận hành.

Việc kết hợp giữa công nghệ AI và cơ chế quản lý thử nghiệm có kiểm soát tạo điều kiện để xây dựng mô hình P2P Lending 2.0 - đáp ứng yêu cầu về hiệu quả kinh tế, an toàn thông tin và trách nhiệm xã hội. Để đạt được mục tiêu này, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng công nghệ, hoàn thiện quy trình quản trị và tích cực tham gia vào hệ sinh thái tài chính số, đóng góp cho phát triển tài chính toàn diện tại Việt Nam./.