Nuôi tằm trong nhà lạnh: Hướng đi mới tăng năng suất ở vùng núi phía Bắc

Tại xã Xuân Ái, tỉnh Lào Cai, nghề nuôi tằm đang có sự thay đổi rõ rệt khi nhiều hộ dân mạnh dạn áp dụng mô hình nuôi tằm trong nhà lạnh. Đây được xem là bước chuyển quan trọng, giúp bà con thoát khỏi sự phụ thuộc vào thời tiết thất thường, đồng thời nâng năng suất lên gấp đôi so với phương pháp truyền thống. Câu chuyện của chị Trịnh Thị Xoan, một trong những hộ tiên phong, là minh chứng rõ rệt cho hướng đi mới này.

Nhà lạnh giữ nhiệt - Tằm khỏe, kén đẹp

Với hơn chục năm gắn bó nghề trồng dâu nuôi tằm, chị Xoan hiểu rõ những khó khăn mà nghề này phải đối mặt, nhất là tình trạng nhiệt độ tăng cao vào mùa hè.

Trước đây, thời điểm nắng nóng kéo dài, nhiệt độ ngoài trời vượt quá 30°C khiến tằm chậm lớn, dễ mắc bệnh, thậm chí chết hàng loạt. Việc nuôi trong nhà tạm hoàn toàn phụ thuộc vào thời tiết, nên năng suất bấp bênh.

Trong khi đó, nhà lạnh với hệ thống điều hòa tạo môi trường lý tưởng để tằm phát triển. Nhờ duy trì nhiệt độ ổn định trong khoảng 28-30°C, mức tối ưu cho sự sinh trưởng của tằm, các lứa tằm phát triển đồng đều, ít bệnh, kén đẹp và tỷ lệ hao hụt giảm đáng kể.

Nếu trước đây mỗi nong chỉ cho 5-7 kg kén, thì nay năng suất đã tăng lên 10-12 kg, tức gấp đôi so với khi nuôi theo phương thức truyền thống. Kén thu được có độ sáng tốt, vỏ dai, tơ đều, đây đều là những tiêu chí giúp tăng giá bán và ổn định đầu ra.

Tằm nuôi trong nhà lạnh cũng ít bệnh hơn do hạn chế tác động của nhiệt độ, độ ẩm ngoài trời và giảm nguy cơ nhiễm nấm mốc. Nhờ đó, người nuôi bớt được nhiều công chăm sóc, theo dõi và hạn chế tối đa thiệt hại.

Mạnh dạn đầu tư để đổi thay

Để chuyển sang mô hình mới, gia đình chị Xoan đầu tư hơn 300 triệu đồng để xây dựng hai nhà nuôi tằm tổng diện tích 240 m², kèm theo hệ thống điều hòa, sàn nuôi, giá đỡ, né và các trang thiết bị cần thiết. Một phần kinh phí được Nhà nước hỗ trợ theo chính sách khuyến khích phát triển nghề nuôi tằm tại địa phương.

Bên cạnh nhà nuôi chính, chị còn xây dựng thêm hai nhà phụ để thực hiện các công đoạn như sấy kén, bảo quản lá dâu, xử lý dụng cụ. Việc sắp xếp khép kín này giúp quy trình nuôi diễn ra trơn tru, giảm lây lan bệnh và bảo đảm vệ sinh.

Hiệu quả kinh tế vì vậy được cải thiện rõ rệt. Trung bình mỗi tháng, gia đình có thể nuôi hai lứa tằm nếu bảo đảm đủ lá dâu. Mỗi lứa thu hoạch khoảng 1,5 tạ kén, bán với giá 210.000-220.000 đồng/kg, mang lại nguồn thu hơn 30 triệu đồng.

Sau khi trừ chi phí giống, vật tư và công chăm sóc, lợi nhuận vẫn đạt trên 20 triệu đồng mỗi lứa; thu nhập ổn định khoảng 40 triệu đồng/tháng, đó là mức tăng trưởng mà trước đây gia đình chưa từng mường tượng khi còn nuôi theo phương pháp thủ công, phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết.

Dù vậy, việc áp dụng mô hình mới không đồng nghĩa giảm yêu cầu về kỹ thuật. Tằm là loài rất nhạy cảm, đòi hỏi sự tỉ mỉ trong từng khâu, từ chọn giống, cắt lá dâu đến vệ sinh khu vực nuôi.

Lá dâu phải sạch, khô ráo; nhà nuôi phải được khử trùng thường xuyên bằng vôi bột để phòng chống nấm mốc, ký sinh trùng và hạn chế mầm bệnh. Gia đình chị Xoan thường xuyên dự trữ vài tấn vôi để dùng hằng ngày, rắc một lớp mỏng mỗi sáng nhằm bảo đảm môi trường sạch cho tằm phát triển.

Bài học kinh nghiệm được nhấn mạnh là chất lượng trứng giống phải được kiểm soát chặt chẽ; chỉ cần giống kém chất lượng, cả lứa tằm có thể chết hàng loạt dù quy trình nuôi hoàn toàn đúng kỹ thuật.

Hai năm qua, gia đình chị cũng phải đối mặt với những khó khăn đáng kể do thiên tai. Các đợt mưa lớn kéo dài khiến 2 ha dâu bị ngập úng, chỉ còn khoảng 5 sào duy trì được để làm thức ăn cho tằm. Việc phục hồi diện tích dâu bị thiệt hại cần nhiều thời gian và kinh phí, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng duy trì các lứa tằm liên tục.

Tuy nhiên, nhờ quyết tâm bảo tồn nghề truyền thống và hiệu quả thấy rõ từ mô hình nhà lạnh, gia đình vẫn kiên trì đầu tư, cải tạo lại vùng dâu, đồng thời mở rộng thêm diện tích nhà phụ để phục vụ các công đoạn như né tằm, sấy kén và bảo quản lá.

Mô hình nuôi tằm trong nhà lạnh không chỉ mang lại năng suất cao hơn mà còn giúp người nuôi giảm bớt công chăm sóc. Nhờ môi trường ổn định, tằm lớn nhanh hơn, ít bệnh hơn, rút ngắn thời gian theo dõi và giảm áp lực lao động vốn rất nặng nhọc trong nghề.

Việc chuẩn hóa quy trình nuôi, kết hợp với sự hỗ trợ từ máy móc, đã giúp mô hình trở nên phù hợp với bối cảnh phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở các tỉnh miền núi, nơi điều kiện tự nhiên khắc nghiệt và biến đổi khí hậu ngày càng tác động mạnh.

Thực tế từ Lào Cai cho thấy, mô hình nhà lạnh hoàn toàn khả thi và có thể nhân rộng nếu người dân được tiếp cận với nguồn giống bảo đảm, hỗ trợ về vốn cũng như hướng dẫn kỹ thuật bài bản. Đây là hướng đi phù hợp để nâng cao thu nhập, ổn định sinh kế và phát triển bền vững nghề trồng dâu nuôi tằm - ngành nghề truyền thống đã gắn bó lâu đời với nhiều vùng miền Bắc.

Trong bối cảnh nông thôn đang chuyển mình theo hướng nông nghiệp thông minh, giảm phụ thuộc thời tiết và áp dụng kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất, mô hình nuôi tằm trong nhà lạnh đang chứng minh vai trò như một giải pháp hiệu quả, góp phần giúp người dân chủ động hơn, giảm rủi ro và nâng cao giá trị sản xuất.

Trong bối cảnh nhiều vùng miền núi phía Bắc đang tìm hướng phát triển nông nghiệp mới để giảm nghèo, mô hình của chị Xoan là minh chứng cho việc ứng dụng công nghệ vào sản xuất nông nghiệp truyền thống hoàn toàn có thể tạo ra bước đột phá.

Với hỗ trợ của Nhà nước, các chương trình khuyến nông và sự chủ động của người dân, nghề dâu tằm tại Lào Cai đang từng bước được khôi phục và phát triển theo hướng bền vững hơn./.