Nhân lực - Chìa khóa mở đường cho nông thôn bền vững

Tại phiên thảo luận tổ chiều 3/12/2025 về Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035, nhiều đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết của việc tích hợp ba chương trình nhằm tập trung nguồn lực, nâng cao hiệu quả triển khai.

Các ý kiến cũng đề xuất hoàn thiện bộ tiêu chí nông thôn mới, điều chỉnh cơ cấu phân bổ vốn theo hướng linh hoạt… bảo đảm chương trình triển khai thực chất, bền vững.

Tại Tổ 1 (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội), đại biểu Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, đánh giá dự thảo Chương trình MTQG giai đoạn 2026 - 2035 đã bám sát xu thế phát triển nông nghiệp - nông thôn hiện nay. Đại biểu nhấn mạnh: Phát triển nông thôn bền vững phải bắt đầu từ con người. Vì vậy, bà đề nghị bổ sung quy định về chương trình đào tạo “nguồn nhân lực nông thôn thế hệ mới”.

Đổi mới chương trình MTQG: chuyển từ mục tiêu “đạt chuẩn” sang “phát triển bền vững - bao trùm - hiện đại”

Đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, Chương trình MTQG về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035 là một chương trình rất cần thiết, vì nông nghiệp - nông dân - nông thôn tiếp tục là nền tảng quan trọng đảm bảo ổn định kinh tế - xã hội, an ninh lương thực và thích ứng biến đổi khí hậu.

Trong bối cảnh thu nhập của người dân nông thôn vẫn còn thấp, chênh lệch phát triển giữa các vùng miền còn lớn, việc ban hành một chương trình tổng thể, dài hạn và có tính tích hợp cao là hết sức kịp thời.

Đại biểu chỉ rõ ba điểm nổi bật của dự thảo:

Thứ nhất, việc tích hợp ba chương trình vào một khung chung, giúp giảm trùng lặp và nâng cao hiệu quả đầu tư.

Thứ hai, chương trình định hướng phát triển nông thôn mới hiện đại, chú trọng chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và ứng dụng khoa học - công nghệ.

Thứ ba, các mục tiêu được thiết kế rõ ràng, có cơ sở, đặc biệt là mục tiêu nâng thu nhập người dân nông thôn lên 2,5 - 3 lần và nâng cao chất lượng sống ở khu vực nông thôn.

Theo đại biểu, đây là nền tảng quan trọng để chuyển từ mục tiêu “đạt chuẩn” sang “phát triển bền vững - bao trùm - hiện đại”, phù hợp với yêu cầu phát triển của giai đoạn mới.

Nhân lực - Chìa khóa mở đường cho nông thôn bền vững

Đánh giá dự thảo Chương trình MTQG đã bao quát tương đối đầy đủ các nội dung, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, cần làm rõ hơn mục tiêu và chính sách phát triển nguồn nhân lực nông thôn. Hiện dự thảo có đề cập đào tạo nghề nhưng còn mang tính chung chung, trong khi nông nghiệp hiện đại ngày nay đòi hỏi lực lượng lao động được trang bị những kỹ năng mới, từ số hóa, tự động hóa đến quản trị sản xuất.

Từ thực tiễn đó, đại biểu đề nghị cần bổ sung chương trình đào tạo “nguồn nhân lực nông thôn thế hệ mới”, tập trung vào kỹ năng số, kỹ năng vận hành máy móc hiện đại và kỹ năng quản trị kinh doanh nông nghiệp. Đồng thời, cần đề cao vai trò của các trường đại học, viện nghiên cứu để chuyển giao công nghệ trực tiếp cho nông dân.

Đại biểu dẫn chứng, những địa phương làm tốt như Lâm Đồng, Đồng Tháp, Sơn La đều có năng suất và chất lượng nông sản vượt trội. Kinh nghiệm quốc tế từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Hà Lan cũng cho thấy: Muốn nông thôn phát triển bền vững, phải bắt đầu từ con người.

Về khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, dự thảo hiện chưa quy định rõ tỷ lệ ngân sách dành cho lĩnh vực khoa học - công nghệ, cũng như chưa có cơ chế đặt hàng nghiên cứu hoặc thu hút doanh nghiệp công nghệ tham gia. Vì vậy, đại biểu đề nghị sớm hình thành Quỹ Đổi mới sáng tạo nông thôn; đẩy mạnh cơ chế đặt hàng nghiên cứu dựa trên nhu cầu thực tiễn của địa phương; ưu tiên phát triển các lĩnh vực công nghệ sinh học, công nghệ giống, chuyển đổi số, IoT, AI; đồng thời tăng cường liên kết giữa viện - trường - doanh nghiệp - địa phương.

Thực tiễn tại Lâm Đồng và An Giang cho thấy hiệu quả rõ rệt của đổi mới sáng tạo; trong khi kinh nghiệm của Israel, Hà Lan, Hàn Quốc chứng minh rằng, để vượt qua giới hạn tài nguyên và nâng cao giá trị nông sản thì phải dựa vào khoa học và đổi mới sáng tạo.

Đại biểu cũng chỉ rõ, dự thảo chưa đề cập đến bộ chỉ số đánh giá sức khỏe đất - nước, chưa bao quát đầy đủ mô hình nông nghiệp carbon thấp hay các giải pháp thích ứng khí hậu theo từng vùng. Trong khi đó, thực tế cho thấy 40 - 50% diện tích đất nông nghiệp bị suy thoái, nguồn nước ngày càng thiếu và diễn biến khí hậu ngày càng cực đoan.

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung bộ chỉ số đánh giá đất - nước cho xã nông thôn mới; phát triển nông nghiệp tái sinh, nông nghiệp carbon thấp; xây dựng bộ giải pháp khí hậu phân theo vùng; đồng thời bổ sung tiêu chí kinh tế môi trường và tuần hoàn chất thải. Đây không chỉ là yêu cầu để bảo đảm phát triển bền vững mà còn là điều kiện đáp ứng tiêu chuẩn thị trường EU, Mỹ đối với nông sản xuất khẩu.

Bên cạnh đó, dự thảo vẫn thiếu hệ thống giám sát số hóa, thiếu bộ chỉ số đánh giá kết quả đầu ra và chưa quy định rõ cơ chế giải trình. Đại biểu Nguyễn Thị Lan đề nghị chuyển dần từ cách đánh giá “bao nhiêu xã đạt chuẩn” sang đánh giá thêm theo thu nhập, sinh kế, môi trường và mức độ giảm nghèo thực chất; xây dựng hệ thống giám sát số hóa thống nhất từ cấp tỉnh đến cấp xã; đồng thời quy định rõ trách nhiệm giải trình của từng chủ đầu tư.

Kinh nghiệm quốc tế từ Hàn Quốc, Trung Quốc và thực tiễn tại các địa phương trong nước như Quảng Ninh, Bình Dương cho thấy, minh bạch và giám sát chặt chẽ là yếu tố quyết định để chương trình vận hành nhanh chóng và hiệu quả.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan khẳng định, việc bổ sung và quy định rõ các nội dung nêu trên sẽ giúp Chương trình MTQG đi vào chiều sâu, hiệu quả và minh bạch hơn, mang lại lợi ích thực chất cho người dân nông thôn./.