Nghị định số 269/2025/NĐ-CP: Hướng đi mới cho đô thị hiện đại

Theo dự báo của các chuyên gia của Viện Công nghệ Massachusetts (Massachusetts Institute of Technology - MIT), Cisco và các nhà quy hoạch, mỗi tuần có khoảng 1 triệu người dân chuyển đến đô thị sinh sống. Dự kiến đến 2050, dân số thành thị sẽ vào khoảng 6,3 tỷ người. Riêng tại Trung Quốc và Ấn Độ, trong 20 năm nữa sẽ có 800 triệu người đến thành phố sinh sống. Diện tích của các thành phố chỉ chiếm 2% diện tích trái đất nhưng chứa 50% dân số hoặc nhiều hơn, và các thành phố tiêu thụ khoảng 75% năng lượng, thải ra 80% lượng CO₂.

Xu thế ngày càng nhiều người dân đổ về khu vực thành thị tạo ra các áp lực về giao thông, năng lượng, môi trường, y tế, thực phẩm, nước sạch... Do vậy, cần phải ứng dụng công nghệ thông tin để giải quyết các vấn đề của đô thị, trong đó ưu tiên ứng dụng các công nghệ có tính đột phá, sáng tạo.

Trên thế giới, việc triển khai ĐTTM đã trở nên cấp thiết từ những năm cuối thế kỷ 20 tại nhiều quốc gia. Đặc biệt, sự tiến bộ trong các lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT&TT) như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big data), điện toán đám mây (cloud computing)... đã thúc đẩy mạnh mẽ việc triển khai ĐTTM tại một số thành phố lớn trên thế giới để giải quyết các vấn đề của đô thị. Một số ĐTTM đã hình thành và đang tiếp tục hoàn thiện “tính thông minh hơn” như Amsterdam, Eindhoven của Hà Lan, Barcelona của Tây Ban Nha, Copenhagen của Đan Mạch, Espoo của Phần Lan, Nice của Pháp hay Vienna của Áo.

Ở Việt Nam hiện nay, việc xây dựng ĐTTM đã được Đảng ta xác định từ chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Năm 2025 sẽ hình thành một số chuỗi ĐTTM tại các khu vực kinh tế trọng điểm miền bắc, phía nam và miền trung, từng bước kết nối với mạng lưới ĐTTM trong khu vực và trên thế giới.

Đô thị thông minh: Nền tảng để phát triển bền vững

Việt Nam đang dần hình thành các ĐTTM như dự án Khu đô thị Smart City tại Hà Nội với mục tiêu tối ưu hóa các dịch vụ công cộng và quản lý đô thị thông qua các công nghệ hiện đại như IoT, AI và dữ liệu lớn.

Khu đô thị Ecopark ở Hưng Yên cũng là một trong những khu đô thị sinh thái tiên phong tại Việt Nam, kết hợp giữa không gian sống hiện đại và thiên nhiên. Được thiết kế với mục tiêu phát triển bền vững, Ecopark tích hợp các công nghệ thông minh như hệ thống chiếu sáng tự động và quản lý rác thông minh. Khu đô thị này không chỉ chú trọng đến việc cung cấp các tiện ích hiện đại, mà còn bảo đảm không gian sống trong lành, với nhiều công viên, hồ nước và mảng xanh rộng lớn, đáp ứng nhu cầu sống xanh và lành mạnh của cư dân.

Cùng với đó, ĐTTM mới Thủ Thiêm tại TP Hồ Chí Minh là một trong những dự án có quy mô lớn, được thiết kế với các tiêu chuẩn hiện đại và hướng đến việc phát triển bền vững. Đây là ĐTTM được ứng dụng các công nghệ tiên tiến như hệ thống quản lý giao thông thông minh, công nghệ xử lý nước thải và quản lý năng lượng tiết kiệm.

Mới đây, ngày 14/10/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 269/2025/NĐ-CP về phát triển ĐTTM. Trong đó quy định rõ về các quy định chung, định hướng, đề án, kế hoạch phát triển ĐTTM và quy hoạch ĐTTM, tiêu chuẩn, quy chuẩn, khả năng tương tác và an toàn, an ninh thông tin ĐTTM, phát triển hạ tầng số và hạ tầng kỹ thuật ĐTTM, phát triển hạ tầng đổi mới sáng tạo và thử nghiệm có kiểm soát, phát triển tòa nhà, khu đô thị và dịch vụ, tiện ích thông minh, quản trị, điều hành ĐTTM, nguồn lực và đầu tư phát triển ĐTTM tổ chức thực hiện.

Tòa nhà thông minh

Nghị định quy định, tòa nhà thông minh là công trình xây dựng áp dụng công nghệ, giải pháp, hệ thống quản lý và trang thiết bị kỹ thuật tiên tiến trong quá trình thiết kế, xây dựng và vận hành để đáp ứng các yêu cầu quy định.

Trong đó, tòa nhà thông minh phải đáp ứng các yêu cầu cơ bản như thân thiện môi trường, tiết kiệm năng lượng, thích ứng biến đổi khí hậu theo quy định của pháp luật về xây dựng và sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả; có khả năng kết nối, chia sẻ dữ liệu một cách an toàn và liên thông với hệ sinh thái chung của đô thị hoặc khu ĐTTM, trung tâm giám sát, điều hành ĐTTM; ứng dụng mô hình thông tin công trình (BIM) trong quá trình thiết kế, xây dựng và quản lý vận hành; duy trì, bảo đảm môi trường sống và làm việc tiện nghi, an ninh, an toàn cho người sử dụng thông qua các hệ thống quản lý tòa nhà thông minh (BMS); bảo đảm an toàn, an ninh thông tin, bảo mật và bảo vệ dữ liệu cá nhân của người sử dụng công trình.

Khu đô thị thông minh và khu đô thị công nghệ

Nhà nước khuyến khích các nhà đầu tư phát triển các khu ĐTTM và khu đô thị công nghệ.

Yêu cầu đối với khu ĐTTM gồm đáp ứng các yêu cầu chung đối với khu đô thị theo quy định của pháp luật và các yêu cầu phát triển ĐTTM; đáp ứng các yêu cầu sẵn sàng về hạ tầng số, được cung cấp các dịch vụ quản lý sử dụng giải pháp CNTT&TT để thu thập, phân tích, tích hợp thông tin phục vụ cung cấp các dịch vụ tiện ích thông minh và quản lý đô thị. Đồng thời áp dụng và duy trì các giải pháp để sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, kịp thời cảnh báo rủi ro, bảo đảm an ninh an toàn cho dân cư. Có khả năng kết nối, chia sẻ dữ liệu một cách an toàn và liên thông với hệ sinh thái chung của đô thị. Thực hiện đánh giá, chứng nhận khu ĐTTM theo quy định của Bộ Xây dựng để thông qua đánh giá độc lập, công khai mức độ đáp ứng các yêu cầu quy định. Bộ Xây dựng định kỳ kiểm tra việc chứng nhận khu ĐTTM ban hành hướng dẫn quy trình khung đánh giá khu ĐTTM; khung năng lực của đơn vị, tổ chức thực hiện đánh giá, công nhận; công bố công khai kết quả đánh giá, chứng nhận.

Yêu cầu đối với khu đô thị công nghệ ngoài việc đáp ứng các yêu cầu của khu ĐTTM, khu đô thị công nghệ phải phát triển tập trung một số chức năng về nghiên cứu và thử nghiệm, sản xuất và phát triển sản phẩm, trình diễn công nghệ, hệ sinh thái khởi nghiệp, hỗ trợ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Quy mô diện tích đất ở phục vụ dân cư không quá 15% diện tích đất đã có hạ tầng của khu đô thị công nghệ.

Dịch vụ, tiện ích đô thị thông minh

Nghị định cũng quy định dịch vụ, tiện ích ĐTTM. Cụ thể, các dịch vụ, tiện ích ĐTTM phải được thiết kế theo hướng lấy người dùng làm trung tâm, bảo đảm tính bao trùm, dễ dàng tiếp cận và sử dụng cho mọi đối tượng, bao gồm người cao tuổi, người khuyết tật và các nhóm yếu thế khác.

Theo đó, việc ứng dụng AI trong các dịch vụ công có tác động đến quyền và lợi ích của công dân phải tuân thủ các nguyên tắc về minh bạch, có khả năng giải trình, công bằng và chịu sự giám sát của con người theo quy định của pháp luật.

Nhà nước ưu tiên, khuyến khích nghiên cứu, phát triển và triển khai các dịch vụ công chủ động, được cá thể hóa dựa trên phân tích dữ liệu, nhằm mang lại trải nghiệm tốt nhất và phục vụ hiệu quả nhất cho người dân và doanh nghiệp; khuyến khích phát triển các nền tảng dùng chung, thu hút xã hội hóa và hợp tác công tư trong đầu tư phát triển các dịch vụ, tiện ích ĐTTM.

Việc phát triển các ứng dụng ĐTTM trong lĩnh vực môi trường, thu gom xử lý rác thải, y tế, giáo dục, an ninh an toàn đô thị, văn hóa, du lịch, giải trí và các lĩnh vực khác, thực hiện theo quy định pháp luật hiện hành của từng lĩnh vực, các hướng dẫn quy định của các Bộ chuyên ngành và quy định tại Nghị định này.

Tổ chức và quản lý vận tải hàng hóa, logistic ĐTTM áp dụng công nghệ để tối ưu hóa luồng hàng hóa, giảm chi phí logistic, hạn chế tác động đến giao thông và môi trường; khuyến khích xây dựng trung tâm logistic thông minh, tối ưu hóa tuyến giao hàng, triển khai hệ thống giao nhận thông minh và phương tiện giao hàng sử dụng năng lượng xanh.

Đối với đề án phát triển ĐTTM cấp tỉnh, phải xác định cụ thể danh mục các dịch vụ cơ bản và dịch vụ tùy chọn ưu tiên thu hút đầu tư, khuyến khích phát triển theo từng giai đoạn./.