Mô hình hợp tác xã tại Thái Nguyên tạo bước ngoặt cho giảm nghèo bền vững

Hợp tác xã trở thành “đòn bẩy” nâng giá trị nông sản

Những năm gần đây, tỉnh Thái Nguyên xác định chuyển đổi số là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy phát triển toàn diện khu vực miền núi và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trong tiến trình đó, hệ thống HTX và kinh tế tập thể giữ vai trò nòng cốt trong việc dẫn dắt đồng bào dân tộc thiểu số tiếp cận chuyển đổi số.

Tính đến năm 2025, toàn tỉnh Thái Nguyên có 1.299 HTX, với trên 46.600 thành viên, hoạt động đa dạng trên các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng, thương mại, dịch vụ và tín dụng nhân dân. Sự phát triển không chỉ về số lượng mà còn về chất lượng của các mô hình kinh tế tập thể đã góp phần hình thành các chuỗi liên kết bền vững trong sản xuất, chế biến nông sản và xây dựng sản phẩm OCOP, tạo nền tảng vững chắc cho chuyển đổi số ở vùng nông thôn và miền núi.

Tại nhiều xã vùng cao của Thái Nguyên, mô hình HTX liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị đã mang lại chuyển biến rõ rệt. Điển hình như HTX chè La Bằng, HTX chè Tức Tranh, HTX miến đao Định Biên,… việc áp dụng quy trình VietGAP, sử dụng công nghệ chế biến hiện đại và xây dựng thương hiệu đã nâng giá trị sản phẩm lên gấp 1,5 - 2 lần so với trước. Nhờ đó, hàng trăm lao động địa phương, trong đó có nhiều hộ nghèo, có việc làm ổn định với mức thu nhập nâng lên rõ rệt.

HTX Nông nghiệp Phú Thịnh ở xã Phú Đình là điển hình cho sự thay đổi tư duy sản xuất khi xây dựng nông thôn mới. Hoạt động nhiều năm trong lĩnh vực trồng và chế biến chè, HTX hiện có 19 thành viên và 26 hộ liên kết, hình thành vùng nguyên liệu tập trung. Năm 2024, việc được cấp mã số vùng trồng cho 10ha chè đánh dấu bước tiến quan trọng của HTX. 100% quy trình chăm sóc, thu hái, chế biến chè của HTX được chuẩn hóa theo yêu cầu truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn xuất khẩu.

Không chỉ sản xuất, các HTX còn chú trọng hỗ trợ thành viên về kỹ thuật trồng trọt, cải tạo vườn đồi, phòng trừ sâu bệnh và hướng dẫn canh tác an toàn. Nhiều hộ trước đây chỉ trồng chè, trồng lúa theo phương thức truyền thống, nay đã chuyển sang trồng chè chất lượng cao, cây dược liệu hoặc cây ăn quả theo tiêu chuẩn hữu cơ, mở ra hướng làm giàu bền vững.

Kết nối thị trường - Chìa khóa giảm nghèo

Một trong những khó khăn lớn nhất của người dân miền núi là tiêu thụ sản phẩm. Khi tham gia HTX, bài toán thị trường dần được tháo gỡ. Các HTX tại Thái Nguyên đã chủ động ký kết hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp, đưa sản phẩm vào siêu thị, cửa hàng OCOP và sàn thương mại điện tử.

Thay vì chỉ bán tại chợ truyền thống, hoặc phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái, nhiều hộ dân tộc thiểu số đã mạnh dạn quảng bá sản phẩm trên môi trường mạng, tham gia các sàn thương mại điện tử, bán hàng qua mạng xã hội và các nền tảng phát trực tuyến. Nhờ đó, nông sản vùng cao có cơ hội tiếp cận trực tiếp với người tiêu dùng ở nhiều tỉnh, thành phố, mở rộng thị trường, nâng cao giá trị hàng hóa. Gian hàng “Bản Việt Thái Nguyên” trên sàn Shopee hiện có 94 sản phẩm và bộ sản phẩm, đã tổ chức 125 phiên livestream và bán thành công 1.140 đơn hàng.

Ứng dụng khoa học kỹ thuật nâng hiệu quả sản xuất

Các HTX nông nghiệp mới của Thái Nguyên đặc biệt chú trọng chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ. Từ hệ thống tưới tự động, nhật ký điện tử đến truy xuất nguồn gốc QR code… đều được đưa vào sử dụng. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng nông sản mà còn giúp các HTX đáp ứng tiêu chuẩn để tham gia vào chuỗi cung ứng lớn.

Cùng với đó, các lớp tập huấn kỹ thuật, đào tạo nghề cho lao động nông thôn được tổ chức thường xuyên, mở ra cơ hội tiếp cận kỹ thuật mới cho người dân, nhất là hộ nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số.

Mới đây, trong khuôn khổ chương trình triển khai Thỏa thuận hợp tác phát triển kinh tế - xã hội giữa TP. Hồ Chí Minh với một số địa phương phía Bắc và Bắc Trung Bộ năm 2025, Trung tâm Ươm tạo Doanh nghiệp Nông nghiệp Công nghệ cao trực thuộc Ban quản lý Khu Nông nghiệp Công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh phối hợp với Trung tâm Khuyến nông và Môi trường tỉnh Thái Nguyên đã tổ chức khóa tập huấn “Nâng cao năng lực quản trị cho HTX” trong hai ngày 9-10/12/2025. Chương trình hướng đến mục tiêu nâng cấp toàn diện tư duy và năng lực điều hành HTX, giúp các đơn vị thích ứng trước yêu cầu mới của thời đại kinh tế số.

Các nội dung nổi bật của khóa học, bao gồm:

Một là, tư duy quản trị HTX hiện đại: Chuyển đổi nhận thức từ mô hình HTX truyền thống sang tổ chức kinh tế vận hành theo chiến lược, có cơ chế ra quyết định dựa trên dữ liệu.

Hai là, quản trị tài chính hiệu quả - minh bạch - bền vững: Trang bị phương pháp kiểm soát chi phí, phân bổ nguồn lực, lập báo cáo tài chính và hoàn thiện cơ chế nội bộ rõ ràng.

Ba là, quản trị nhân sự - vận hành HTX bền vững: Thiết lập quy trình phân công nhiệm vụ, đánh giá hiệu quả lao động, kiểm soát rủi ro và xây dựng văn hóa minh bạch - đồng thuận.

Bốn là, chuyển đổi số trong quản trị HTX: Ứng dụng lộ trình 4 bước gồm số hóa dữ liệu, phần mềm quản lý, truy xuất nguồn gốc và vận hành bằng dữ liệu - phù hợp điều kiện thực tế địa phương.

Năm là, xây dựng thương hiệu và phát triển thị trường: Hướng dẫn kể câu chuyện thương hiệu, quảng bá sản phẩm trên nền tảng số, kỹ năng bán hàng trực tuyến và kết nối tiêu thụ qua siêu thị, TMĐT, hội chợ.

Thúc đẩy giảm nghèo bền vững

Nhờ mô hình HTX, nhiều địa phương của Thái Nguyên đã giảm mạnh tỷ lệ hộ nghèo. Nhiều hộ vốn trông chờ vào sản xuất manh mún nay đã trở thành xã viên chủ động, có thu nhập ổn định và tham gia vào chuỗi giá trị hàng hóa.

Các HTX còn tạo việc làm tại chỗ cho phụ nữ, thanh niên, người lớn tuổi - những nhóm khó tiếp cận cơ hội lao động. Đây là yếu tố quan trọng giúp địa phương không chỉ giảm nghèo mà còn hạn chế tái nghèo.

Từ những hiệu quả rõ rệt, tỉnh Thái Nguyên đang tiếp tục triển khai chính sách hỗ trợ phát triển HTX theo hướng: Đẩy mạnh chuyển đổi số, tăng cường liên kết sản xuất - tiêu thụ, xây dựng sản phẩm OCOP và mở rộng thị trường xuất khẩu. Mục tiêu đến năm 2030, HTX sẽ trở thành lực lượng nòng cốt trong phát triển kinh tế nông thôn và giảm nghèo bền vững./.