Khoa học và Công nghệ - hạt nhân bứt phá phát triển, xóa đói giảm nghèo

KH&CN - trụ cột trong chiến lược giảm nghèo bền vững

Xóa đói, giảm nghèo không còn là câu chuyện hỗ trợ thu nhập đơn thuần, mà là bài toán tổng hợp về năng suất lao động, chất lượng nguồn nhân lực và khả năng tiếp cận tri thức. Trong bối cảnh đó, KH&CN được xác định là một trong những trụ cột quan trọng, gắn trực tiếp với mục tiêu phát triển bền vững và bao trùm.

Theo Bộ KH&CN, việc đưa KH&CN vào các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại khu vực nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đã góp phần tạo ra chuyển biến rõ rệt trong phương thức sản xuất và đời sống người dân.

Giảm nghèo bền vững không thể tách rời KH&CN. Khoa học phải trở thành nền tảng để người dân nâng cao năng suất, làm chủ kỹ thuật và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, thay vì chỉ trông chờ vào hỗ trợ ngắn hạn.

Một trong những đóng góp nổi bật của KH&CN đối với công tác giảm nghèo là việc chuyển hóa kết quả nghiên cứu thành các giải pháp ứng dụng cụ thể, phù hợp với điều kiện từng vùng, từng đối tượng.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, hàng loạt tiến bộ kỹ thuật về giống cây trồng, vật nuôi, công nghệ sinh học, cơ giới hóa và tự động hóa đã được nghiên cứu, hoàn thiện và chuyển giao. Nhiều giống mới có năng suất cao, khả năng chống chịu sâu bệnh, thích ứng với biến đổi khí hậu đã giúp giảm rủi ro, ổn định sản xuất cho người dân.

PGS.TS Nguyễn Văn Hùng, chuyên gia nghiên cứu nông nghiệp, cho rằng: ‎“Giá trị lớn nhất của KH&CN trong giảm nghèo là giúp sản xuất trở nên ổn định và có thể dự báo. Khi rủi ro được kiểm soát bằng khoa học, người dân mới mạnh dạn đầu tư và gắn bó lâu dài với sản xuất”.

Thực tế triển khai cho thấy, nhiều mô hình ứng dụng KH&CN đã giúp năng suất tăng từ 15-30%, giảm chi phí đầu vào, nâng cao hiệu quả kinh tế so với phương thức sản xuất truyền thống.

Dấu ấn thành tựu KH&CN trong công cuộc giảm nghèo

KH&CN chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được chuyển giao theo hướng dễ tiếp cận, dễ áp dụng và phù hợp thực tiễn. Những năm qua, thông qua các chương trình KH&CN phục vụ nông thôn, miền núi, nhiều địa phương đã xây dựng thành công các mô hình trình diễn, gắn nghiên cứu với nhu cầu thực tế của người dân.

Việc tổ chức tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật theo phương châm “cầm tay chỉ việc” đã giúp người dân từng bước làm chủ quy trình sản xuất, thay đổi tư duy từ canh tác theo kinh nghiệm sang sản xuất dựa trên khoa học.

Ông Nguyễn Văn Lợi, nông dân tại một xã trung du, chia sẻ:
‎“Trước đây làm theo thói quen, được mùa thì mất giá. Từ khi áp dụng kỹ thuật mới, cây trồng phát triển đồng đều, năng suất ổn định, thu nhập của gia đình tôi tăng rõ rệt”. Những chuyển biến này cho thấy, khi KH&CN được “bám đất, bám dân”, hiệu quả mang lại không chỉ là con số kinh tế mà còn là sự thay đổi về nhận thức và năng lực tự thân của người dân.

Giảm nghèo bền vững đòi hỏi phải đa dạng hóa sinh kế và tạo thêm việc làm tại chỗ. KH&CN đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các mô hình sinh kế mới, phù hợp với điều kiện địa phương.

Nhiều mô hình nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, kinh tế tuần hoàn được triển khai, giúp tận dụng hiệu quả tài nguyên, giảm chi phí và bảo vệ môi trường. Công nghệ chế biến, bảo quản sau thu hoạch giúp nâng cao giá trị nông sản, kéo dài thời gian tiêu thụ và mở rộng thị trường.

Chị Trần Thị Hồng, chủ cơ sở chế biến nông sản quy mô nhỏ, cho biết: ‎“Nhờ được hỗ trợ công nghệ sấy và đóng gói, sản phẩm bảo quản được lâu hơn, bán được giá tốt. Gia đình tôi không chỉ thoát nghèo mà còn tạo việc làm cho lao động trong xã”.

Thực tiễn cho thấy, nhiều thành tựu KH&CN đã để lại dấu ấn rõ nét trong hành trình giảm nghèo của Việt Nam. Các chương trình KH&CN phục vụ phát triển nông thôn, miền núi đã hỗ trợ xây dựng và nhân rộng hàng nghìn mô hình sản xuất hiệu quả.

Nhiều sản phẩm nông nghiệp ứng dụng KH&CN đã xây dựng được thương hiệu, tham gia chuỗi giá trị và từng bước tiếp cận thị trường lớn. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc KH&CN không chỉ dừng lại ở nghiên cứu mà đã tạo ra giá trị thực tiễn cho người dân.

TS Lê Minh Anh, nhà khoa học trong lĩnh vực phát triển bền vững, nhận định: ‎“Thành tựu quan trọng nhất của KH&CN trong giảm nghèo là tạo ra năng lực mới cho cộng đồng. Khi người dân làm chủ công nghệ, họ có thể tự tạo sinh kế và thoát nghèo một cách bền vững.”

Chuyển đổi số - hướng tiếp cận mới trong giảm nghèo

Bên cạnh các giải pháp truyền thống, chuyển đổi số đang mở ra hướng tiếp cận mới trong công tác giảm nghèo. Ứng dụng công nghệ thông tin, thương mại điện tử, truy xuất nguồn gốc giúp người dân, hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, giảm phụ thuộc vào khâu trung gian.

Nhiều địa phương đã bước đầu hình thành mô hình kinh tế số nông thôn, tạo điều kiện để thanh niên và lao động trẻ tham gia vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh mới, qua đó mở rộng cơ hội việc làm và tăng thu nhập.

Để KH&CN thực sự trở thành hạt nhân xóa đói, giảm nghèo, vai trò của quản lý nhà nước và đội ngũ nhà khoa học là yếu tố then chốt. Việc định hướng nghiên cứu sát thực tiễn, gắn với nhu cầu của người dân và doanh nghiệp đang được coi là yêu cầu xuyên suốt.

Ông Nguyễn Trọng Tâm, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Ngãi khẳng định: “Chúng tôi xác định KH&CN phải đi trước một bước, làm nền tảng cho phát triển. Mỗi mô hình ứng dụng thành công là một minh chứng cho hiệu quả của chính sách KH&CN trong giảm nghèo”.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân đang tạo nên chuỗi liên kết bền vững, góp phần nhân rộng các mô hình giảm nghèo hiệu quả.

Có thể khẳng định, khoa học và công nghệ không chỉ là động lực tăng trưởng mà còn là nền tảng quan trọng để thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Khi KH&CN được đặt đúng vị trí, được đầu tư đúng hướng và triển khai hiệu quả, người dân sẽ có điều kiện làm chủ tri thức, nâng cao năng lực sản xuất và chủ động vươn lên.

Trong giai đoạn phát triển mới, việc tiếp tục đưa KH&CN trở thành trung tâm của các chương trình giảm nghèo sẽ là yếu tố quyết định để bảo đảm phát triển bao trùm, không ai bị bỏ lại phía sau./.