Hưng Yên: Xây dựng văn hóa đọc trong mỗi gia đình

Đưa văn hóa đọc vào từng mái nhà

Từ xa xưa, Hưng Yên đã được mệnh danh là “đất học, đất khoa bảng” của vùng Đồng bằng sông Hồng. Trong lịch sử khoa cử Nho học, nơi đây từng có hàng trăm vị đỗ đạt cao, trong đó nổi bật là Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi, biểu tượng cho tinh thần hiếu học, kiên trì, sáng tạo.

Nhiều dòng họ, làng quê ở Hưng Yên đến nay vẫn giữ gìn truyền thống “tôn sư trọng đạo, khuyến học khuyến tài”. Nhiều gia đình có tủ sách, bàn đọc và coi việc đọc sách là một phần của đời sống văn hóa hằng ngày. Đây chính là mảnh đất màu mỡ để các phong trào xây dựng văn hóa đọc trong thời kỳ mới phát triển mạnh mẽ.

Nhận thức rõ vai trò của việc đọc trong phát triển con người và xã hội, Ủy ban nhân dân tỉnh Hưng Yên đã ban hành nhiều kế hoạch cụ thể nhằm xây dựng, phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng, đặc biệt trong các gia đình, dòng họ, khu dân cư.

Một trong những điểm nhấn là Kế hoạch triển khai Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam (21/4) hằng năm, được các địa phương trong tỉnh tổ chức đồng loạt với nhiều hoạt động phong phú: hội sách, tọa đàm, thi kể chuyện theo sách, trưng bày “tủ sách gia đình, tủ sách dòng họ” và chương trình “Gia đình đọc sách - Hạnh phúc nhân đôi”.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) Hưng Yên cũng phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo, Tỉnh đoàn, Hội Liên hiệp Phụ nữ... triển khai nhiều mô hình như: “Tủ sách dòng họ”, khởi đầu từ các dòng họ hiếu học như họ Nguyễn, họ Vũ, họ Trần ở Kim Động, Phù Cừ; “Gia đình đọc sách cùng con”, khuyến khích phụ huynh cùng trẻ đọc và chia sẻ cảm nhận; “Ngày hội đọc sách gia đình” tổ chức tại các trường học, trung tâm văn hóa xã, thu hút hàng nghìn lượt người tham gia.

Mới đây nhất, ngày 31/10, tại Trung tâm Văn hóa tỉnh Hưng Yên (phường Phố Hiến), Sở VHTTDL Hưng Yên tổ chức lễ tổng kết và trao giải cuộc thi “Gia đình đọc sách - Gắn kết yêu thương” trên địa bàn tỉnh năm 2025.

Cuộc thi được phát động từ tháng 8/2025, lần đầu tiên được triển khai trên quy mô toàn tỉnh, nhằm lan tỏa văn hóa đọc trong mỗi gia đình, cộng đồng, nhất là thế hệ trẻ, góp phần xây dựng xã hội học tập. Sau hơn 2 tháng phát động, cuộc thi đã nhận được sự hưởng ứng của nhiều gia đình trên địa bàn. Ban Tổ chức đã nhận được 170 bài dự thi dưới hình thức bài viết in giấy và video từ 50 xã, phường, đơn vị, trường học. Kết quả, Ban Tổ chức trao 2 giải Nhất, 5 giải Nhì, 10 giải Ba, 15 giải Khuyến khích cho các thí sinh có bài dự thi đạt kết quả xuất sắc.

Thông qua các bài dự thi, nhiều gia đình đã chia sẻ các cách làm hay trong việc hình thành và duy trì thói quen đọc sách cho con trẻ, hiến kế về các phương pháp, cách làm sáng tạo để bồi dưỡng tình yêu đọc sách, hướng dẫn phương pháp đọc hiệu quả, góp phần phát triển văn hóa đọc đối với mỗi cá nhân, gia đình và toàn xã hội. Tình yêu thương, lòng nhân ái, sự phát triển trí tuệ, năng lực tư duy và sự gắn kết của các gia đình đã lớn lên cùng với những trang sách.

Bà Bùi Thị Lương, Phó Giám đốc Sở VHTTDL Hưng Yên đã đánh giá: Cuộc thi “Gia đình đọc sách - Gắn kết yêu thương” năm 2025 đã thành công tốt đẹp, đạt được mục đích, yêu cầu đề ra; nhiều bài dự thi đã xuất sắc trong thể hiện nội dung, biện pháp duy trì thói quen đọc sách của gia đình và biện pháp lan tỏa văn hóa đọc trong cộng đồng.

Như vậy có thể thấy rằng, ở Hưng Yên, nhiều gia đình đã coi việc có một tủ sách nhỏ trong nhà là biểu hiện của đời sống văn minh và tri thức. Dù quy mô không lớn, song tủ sách ấy là nơi lưu giữ ký ức, chia sẻ tri thức và gắn kết tình cảm các thành viên.

Tại huyện Kim Động, phong trào xây dựng “Tủ sách gia đình, tủ sách dòng họ” phát triển mạnh mẽ từ năm 2017. Gia đình ông Nguyễn Văn Bính (xã Chính Nghĩa) đã dành riêng một góc phòng khách làm “thư viện mini” với hơn 500 đầu sách, chủ yếu là sách lịch sử, kỹ năng sống và sách thiếu nhi. Ông Bính chia sẻ: “Sách giúp các con tôi hiểu hơn về truyền thống, về cách làm người. Mỗi buổi tối, cả nhà thường dành 30 phút đọc chung một cuốn sách. Những lúc đó, không khí trong nhà rất ấm áp”.

Tại thành phố Hưng Yên, mô hình “Gia đình cùng đọc” được triển khai trong các khu dân cư văn hóa. Nhiều hộ gia đình đã sáng tạo trong việc sắp xếp góc đọc thân thiện, sử dụng giá sách tái chế, hoặc chia sẻ sách cho hàng xóm, tạo nên “vòng tròn đọc” lan tỏa tri thức khắp cộng đồng.

Vai trò của phụ nữ và trẻ em trong xây dựng văn hóa đọc gia đình

Trong hành trình khơi dậy tình yêu sách, người phụ nữ - với vai trò trung tâm của gia đình - giữ vị trí vô cùng quan trọng. Các bà, các mẹ không chỉ là người quản lý tủ sách mà còn là “người kể chuyện đầu tiên”, “người gieo hạt tri thức” cho con trẻ.

Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Hưng Yên đã phát động phong trào “Phụ nữ Hưng Yên đọc và làm theo sách”, gắn với các chương trình “Gia đình 5 không 3 sạch”, “Xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu”. Nhiều chi hội phụ nữ đã lập nhóm đọc sách, trao đổi tài liệu, chia sẻ kỹ năng nuôi dạy con theo hướng văn minh, nhân ái.

Trẻ em Hưng Yên cũng được khuyến khích tiếp cận sách sớm thông qua mô hình “Thư viện thân thiện trong trường học” và các cuộc thi như “Đại sứ văn hóa đọc”, “Kể chuyện theo sách”. Khi trẻ em được nuôi dưỡng thói quen đọc từ gia đình, các em sẽ lớn lên với khả năng tư duy độc lập, sáng tạo và tình yêu quê hương đất nước sâu sắc hơn.

Thư viện - cầu nối tri thức và gia đình

Hệ thống thư viện công cộng đóng vai trò nòng cốt trong việc lan tỏa văn hóa đọc. Thư viện tỉnh Hưng Yên đã xây dựng nhiều chương trình hướng đến người dân, tiêu biểu như: “Thư viện lưu động - Ánh sáng tri thức”, đưa xe sách về tận các xã vùng sâu, trường học nông thôn; “Thư viện số Hưng Yên”, cho phép người dân đọc hàng nghìn đầu sách trực tuyến; Các CLB bạn đọc, nơi phụ huynh và học sinh cùng tham gia thảo luận về sách.

Đặc biệt, dự án “Thư viện xanh - góc đọc cộng đồng” do Đoàn thanh niên và Thư viện tỉnh phối hợp tổ chức, đã tạo nên không gian đọc mở tại công viên, sân trường và nhà văn hóa thôn. Nhiều gia đình tranh thủ cuối tuần đưa con đến “góc đọc” này để cùng trải nghiệm, qua đó hình thành nếp sống đọc giữa đời thường.

Giải pháp thúc đẩy văn hóa đọc trong gia đình

Tuy đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng việc xây dựng văn hóa đọc trong gia đình ở Hưng Yên vẫn đối mặt không ít khó khăn. Nhịp sống hiện đại và công nghệ số khiến nhiều người, nhất là giới trẻ, bị cuốn vào mạng xã hội, trò chơi điện tử nên giảm thời gian đọc sách. Đặc biệt, ở một số vùng nông thôn, điều kiện kinh tế và cơ sở hạ tầng văn hóa còn hạn chế, việc tiếp cận sách hay duy trì tủ sách gia đình chưa được đều khắp. Ngoài ra, thiếu kỹ năng đọc hiểu và chọn sách phù hợp cũng là một rào cản lớn. Không ít gia đình mua sách để “trang trí” chứ chưa thực sự tạo được thói quen đọc bền vững.

Những thách thức ấy đặt ra yêu cầu cần có sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, trường học, tổ chức xã hội và từng thành viên trong gia đình để văn hóa đọc không chỉ là phong trào nhất thời, mà trở thành nếp sống lâu dài.

Trước hết, cần xây dựng môi trường đọc thân thiện trong gia đình. Mỗi nhà nên có một góc đọc riêng: nhỏ gọn, ấm cúng, phù hợp với trẻ em và người lớn. Phụ huynh cần làm gương trong việc đọc sách vì trẻ em thường bắt chước hành vi của cha mẹ. Đồng thời, khuyến khích các buổi đọc chung, nơi các thành viên cùng chia sẻ cảm nhận, tạo mối liên kết tinh thần.

Bên cạnh đó tăng cường hơn nữa hỗ trợ tủ sách cộng đồng và dòng họ. Chính quyền địa phương có thể hỗ trợ một phần kinh phí để duy trì tủ sách dùng chung trong thôn, xóm. Phát triển mô hình chia sẻ sách, đổi sách, vừa tiết kiệm vừa lan tỏa tri thức.

Đặc biệt, cần chú trọng chuyển đổi số trong hoạt động đọc bằng việc phát triển ứng dụng đọc sách điện tử Hưng Yên e-Library, kết nối với thư viện tỉnh. Tổ chức câu lạc bộ đọc trực tuyến, giúp các gia đình ở xa trung tâm vẫn có thể tham gia sinh hoạt đọc.

Ngoài ra, cần khen thưởng và nhân rộng điển hình như: tôn vinh các gia đình hiếu học, gia đình đọc sách tiêu biểu hằng năm; biên soạn tài liệu “Hưng Yên - những tấm gương đọc và học suốt đời” để truyền cảm hứng cho cộng đồng…

Hưng Yên đang đi đúng hướng trong hành trình xây dựng nét đẹp văn hóa đọc trong gia đình - một hành trình không ồn ào nhưng bền bỉ. Từ những tủ sách nhỏ trong mỗi ngôi nhà, đến các phong trào đọc lan tỏa khắp thôn xóm, tinh thần yêu sách đang từng bước trở thành một phần không thể thiếu của đời sống văn hóa địa phương.

Đọc sách không chỉ để biết, mà còn để sống tốt hơn, để hiểu mình và hiểu người. Khi mỗi gia đình Hưng Yên coi đọc sách là niềm vui, là thói quen, thì khi ấy, văn hóa đọc sẽ thực sự trở thành “hơi thở” của quê hương văn hiến, góp phần làm giàu thêm bản sắc và tầm vóc con người Hưng Yên trong thời đại mới./.