HTX Suối Giàng: Nâng tầm giá trị chè Shan Tuyết
Từ khát vọng gìn giữ và nâng tầm giá trị chè Shan Tuyết cổ thụ, Hợp tác xã Suối Giàng, xã Văn Chấn, tỉnh Lào Cai đã từng bước phát triển theo mô hình hợp tác xã kiểu mới, tổ chức sản xuất - chế biến - tiêu thụ theo chuỗi giá trị, với các sản phẩm đạt chứng nhận OCOP, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới ở vùng cao.
Từ cây chè cổ thụ đến chuỗi giá trị bền vững
Suối Giàng là địa phương nằm ở độ cao trên 1.300 m so với mực nước biển, được xem là “thủ phủ” chè Shan Tuyết cổ thụ của cả nước, với hàng chục nghìn cây chè hàng trăm năm tuổi, gắn bó với đời sống, văn hóa và sinh kế của đồng bào dân tộc Mông.
Hợp tác xã Suối Giàng được thành lập trên cơ sở liên kết các hộ trồng chè truyền thống tại địa phương, với mục tiêu khắc phục tình trạng sản xuất manh mún, tiêu thụ nhỏ lẻ và giá trị gia tăng thấp của chè Shan Tuyết. Trong những năm đầu, sản phẩm chè chủ yếu được bán thô, phụ thuộc vào thương lái, giá cả bấp bênh, chưa phản ánh đúng giá trị của một loại nông sản đặc hữu vùng núi cao.
Xuất phát từ thực tế đó, Ban lãnh đạo HTX xác định phải tổ chức lại sản xuất theo hướng bài bản, gắn vùng nguyên liệu với chế biến và thị trường. Thay vì chỉ thu hái và bán chè tươi, HTX từng bước xây dựng quy trình khép kín từ chăm sóc cây chè cổ thụ, thu hái đúng kỹ thuật, chế biến sâu đến xây dựng thương hiệu sản phẩm.
Theo đại diện HTX Suối Giàng, thách thức lớn nhất đối với chè Shan Tuyết không nằm ở sản lượng mà ở chất lượng đồng đều và khả năng tiếp cận thị trường cao cấp. Trong khi nhu cầu về trà đặc sản, trà hữu cơ ngày càng tăng, không phải hộ trồng chè nào cũng đáp ứng được các yêu cầu khắt khe về quy trình, vệ sinh an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.
Chuẩn hóa sản xuất - chìa khóa tham gia thị trường
Thực tế cho thấy, để tham gia chuỗi giá trị bền vững, người trồng chè không chỉ cần kinh nghiệm truyền thống mà còn phải thay đổi tư duy sản xuất. HTX Suối Giàng đã tập trung hướng dẫn các thành viên áp dụng quy trình chăm sóc chè theo hướng tự nhiên, hạn chế tối đa tác động hóa học, bảo tồn hệ sinh thái rừng chè cổ thụ.
Song song với đó, HTX đầu tư nhà xưởng chế biến, trang thiết bị sao sấy, lên men, bảo quản nhằm kiểm soát chất lượng sản phẩm ngay từ khâu đầu vào. Các dòng sản phẩm chủ lực như Bạch trà, Hồng trà, Hoàng trà, Diệp trà được chế biến theo quy trình riêng, giữ trọn hương vị đặc trưng của chè Shan Tuyết vùng núi cao.
Việc chuẩn hóa quy trình sản xuất không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm mà còn tạo nền tảng để HTX từng bước tiếp cận các tiêu chuẩn chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường trong nước và hướng tới xuất khẩu.
OCOP - đòn bẩy nâng tầm chè Suối Giàng
Chương trình OCOP - “Mỗi xã một sản phẩm” đã trở thành cú hích quan trọng đối với HTX Suối Giàng. Thông qua OCOP, các sản phẩm chè của HTX được đánh giá, xếp hạng, hoàn thiện về chất lượng, bao bì, nhãn mác và câu chuyện sản phẩm.
Việc đạt chứng nhận OCOP 4 sao (năm 2019: chè Tuyết Sơn Trà; năm 2023: Hồng trà Shan tuyết và Diệp trà Shan tuyết) không chỉ là sự ghi nhận về chất lượng mà còn giúp sản phẩm chè Suối Giàng khẳng định vị thế trên thị trường. OCOP trở thành “giấy thông hành” để sản phẩm tiếp cận các hệ thống phân phối, hội chợ xúc tiến thương mại và người tiêu dùng ở các đô thị lớn.
Đại diện HTX Suối Giàng chia sẻ, OCOP không chỉ là danh hiệu mà là quá trình buộc HTX phải thay đổi cách làm, làm thật, làm bài bản và minh bạch. Từ đó, chè Shan Tuyết không còn đơn thuần là nông sản thô, mà trở thành sản phẩm văn hóa - sinh thái mang giá trị cao.
Hạt nhân trong xây dựng nông thôn mới vùng cao
Một trong những điểm khác biệt của HTX Suối Giàng là định hướng phát triển chè gắn với bảo tồn sinh thái và văn hóa bản địa. Thay vì khai thác tối đa sản lượng, HTX chú trọng giữ gìn rừng chè cổ thụ, coi đây là tài sản lâu dài của cộng đồng.
Bên cạnh sản xuất chè, HTX từng bước liên kết với các hoạt động du lịch trải nghiệm, giới thiệu văn hóa trà Shan Tuyết, đời sống của đồng bào Mông, góp phần đa dạng hóa sinh kế cho người dân. Mô hình này không chỉ tạo thêm thu nhập mà còn nâng cao ý thức bảo vệ tài nguyên, giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương.
Hiện nay, HTX Suối Giàng đang liên kết với hàng trăm hộ trồng chè, tạo việc làm thường xuyên và thời vụ cho lao động tại chỗ. Thu nhập của người dân từng bước được cải thiện, đời sống vật chất và tinh thần ngày càng nâng cao.
Sự phát triển của HTX Suối Giàng cho thấy vai trò quan trọng của hợp tác xã kiểu mới trong xây dựng nông thôn mới, đặc biệt ở các xã vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Khi HTX hoạt động hiệu quả, người dân có đầu ra ổn định, sản xuất gắn với thị trường, từ đó giảm nghèo bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Theo định hướng của chương trình OCOP và xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, HTX Suối Giàng là mô hình tiêu biểu có thể nhân rộng: lấy nông sản đặc hữu làm trung tâm, tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, gắn kinh tế với bảo tồn văn hóa và môi trường.
Với tư duy thị trường, cách làm bài bản và định hướng phát triển bền vững, HTX Suối Giàng đang từng bước khẳng định vai trò hạt nhân phát triển kinh tế nông thôn vùng cao, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nông thôn mới theo hướng xanh, bản sắc và bền vững./.
