Hợp tác xã Thanh Bình: Hạt nhân chuỗi giá trị nông sản sạch gắn với OCOP và xây dựng nông thôn mới

Từ trái chuối đến chuỗi giá trị

HTX Thanh Bình được thành lập vào năm 2019. Ban đầu chỉ với 10 thành viên, HTX ra đời nhằm kết nối các hộ sản xuất đơn lẻ thành một hệ thống trang trại quy mô lớn, đồng bộ cả về sản lượng và chất lượng. Mục tiêu của HTX là trở thành đầu mối tổ chức sản xuất hiệu quả, quản lý chặt chẽ quy trình canh tác theo tiêu chuẩn xuất khẩu, từ đó vừa đảm bảo đáp ứng yêu cầu thị trường, vừa ổn định thu nhập cho các thành viên.

Chia sẻ quan điểm về khởi nghiệp, ông Lý Minh Hùng - Giám đốc HTX cho biết, trước đây gia đình ông gắn bó với cây hồ tiêu - loại cây từng là nguồn thu chính của nhiều hộ dân trong vùng. Tuy nhiên, khi giá hồ tiêu lao dốc, đời sống người nông dân gặp không ít khó khăn. Trong bối cảnh đó, cây chuối được xem là hướng đi phù hợp hơn, nhờ điều kiện thổ nhưỡng thuận lợi và thị trường tiêu thụ tương đối ổn định. Gia đình ông cũng không nằm ngoài xu hướng này khi quyết định chuyển đổi toàn bộ diện tích trồng tiêu sang trồng chuối già hương bằng phương pháp cấy mô.

Dù cây chuối mang lại thu nhập cao hơn, nhưng do phụ thuộc vào kênh xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc, việc tiêu thụ vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Người trồng chuối thường xuyên đối mặt với tình trạng rớt giá, khó kiểm soát đầu ra. Trước thực tế đó, năm 2018, ông Hùng đã cùng một số hộ dân tại địa phương thành lập Tổ hợp tác sản xuất cây chuối xã Thanh Bình, với mục tiêu ổn định giá cả và tìm đầu ra bền vững cho sản phẩm nông sản địa phương.

Ông Lý Minh Hùng nhìn nhận, có một nghịch lý đang tồn tại trong ngành chuối tại Việt Nam, đó là: nguồn cung ứng trái chuối tươi trên thị trường là rất dồi dào, song tỷ lệ sản phẩm đáp ứng đủ tiêu chuẩn xuất khẩu lại chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Trên thực tế, có không ít người trồng chuối mong muốn đưa sản phẩm của mình ra thị trường quốc tế, nhưng lại không đủ điều kiện để trở thành nhà cung cấp chính thức cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Theo ông, người nông dân muốn tham gia vào chuỗi giá trị xuất khẩu không chỉ cần kinh nghiệm sản xuất mà còn phải có bản lĩnh và khả năng chịu đựng áp lực lớn.

Ba yếu tố mang tính sống còn đối với bất kỳ hộ sản xuất nào muốn trở thành đối tác của doanh nghiệp xuất khẩu là: năng lực tài chính, khả năng cung ứng sản phẩm ổn định với số lượng lớn và chất lượng đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe. Trong đó, tài chính là rào cản lớn đầu tiên. Việc đầu tư sản xuất theo quy trình đạt chuẩn quốc tế đòi hỏi chi phí đáng kể, trong khi nếu sản phẩm không đạt yêu cầu, toàn bộ lô hàng có thể bị loại bỏ. Bên cạnh đó, không thể sản xuất manh mún hay nhỏ lẻ - doanh nghiệp xuất khẩu đòi hỏi nguồn cung phải ổn định, đủ lớn và đồng đều về chất lượng.

Để đáp ứng các yêu cầu này, HTX Thanh Bình đã chủ động xây dựng quy trình sản xuất và sơ chế chuối tươi theo các tiêu chuẩn quản lý tiên tiến của thế giới như ISO 22000:2018, FSSC và hướng tới áp dụng thêm tiêu chuẩn HALAL, nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu sang khu vực Trung Đông trong thời gian tới. Việc đầu tư vào quy trình khắt khe không chỉ nhằm chinh phục thị trường khó tính, mà còn giúp HTX kiểm soát chất lượng đồng bộ, bảo vệ uy tín sản phẩm nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

OCOP - đòn bẩy nâng tầm nông sản

Chương trình OCOP - “Mỗi xã một sản phẩm” - được Chính phủ Việt Nam triển khai mạnh mẽ, nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới. HTX Thanh Bình chính là một trong những điển hình cho thấy, khi các HTX biết đầu tư vào chất lượng, chế biến sâu và xây dựng thương hiệu bài bản, sản phẩm nông nghiệp hoàn toàn có thể tạo ra giá trị gia tăng cao, từ đó nâng cao thu nhập cho người dân.

Việc tham gia OCOP không chỉ giúp HTX chuẩn hóa sản phẩm theo yêu cầu thị trường, mà còn tạo điều kiện để kết nối với các đối tác trong và ngoài nước. “OCOP là bước đệm để HTX bước ra thị trường lớn hơn, nhưng quan trọng nhất vẫn là chất lượng và sự minh bạch trong quy trình sản xuất”, ông Lý Minh Hùng chia sẻ.

Không giống với các mô hình kiểu cũ, HTX Thanh Bình được vận hành như một doanh nghiệp thực thụ. Mọi hoạt động đều có chiến lược rõ ràng: chọn cây trồng phù hợp thị trường, đầu tư bài bản vào quy trình sản xuất, mở rộng vùng nguyên liệu thông qua liên kết hộ nông dân, xây dựng nhà xưởng đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, từng bước chinh phục các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu…

Hiện nay, HTX Thanh Bình đang quản lý và tổ chức canh tác trên tổng diện tích 120 ha chuối, trong đó vùng nguyên liệu liên kết trực tiếp đạt hơn 75 ha. Năng suất bình quân đạt 45-52 tấn quả mỗi hecta. Với mức giá chuối thành phẩm đưa ra thị trường dao động khoảng 12.000 đồng/kg, HTX không chỉ cung cấp cho thị trường nội địa mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc và cả thị trường khó tính như Nhật Bản.

Một trong những lợi thế nổi bật của HTX Thanh Bình là vừa xuất khẩu chuối tươi, vừa chế biến sâu để tạo thêm giá trị gia tăng cho sản phẩm. Chuối đạt tiêu chuẩn về mẫu mã sẽ được chọn để xuất khẩu tươi; trong khi những trái không đạt về hình thức sẽ được chuyển sang chế biến chuối sấy. Nhờ cách làm này, trái chuối gần như được tận dụng tối đa, hạn chế tối đa tình trạng hao hụt hay phải bỏ đi. Hiện nay, HTX đã có 2 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh và đang mở rộng chuỗi giá trị theo hướng bền vững, gắn với kinh tế tuần hoàn. Đáng chú ý, HTX đã trở thành đối tác chính thức của Tập đoàn Kusano Sakko (Nhật Bản) để hợp tác sản xuất nhựa sinh học từ thân cây chuối - một hướng đi mang tính đột phá trong ngành nông nghiệp xanh. Việc tận dụng phụ phẩm như thân chuối không chỉ góp phần giảm phát thải mà còn nâng cao giá trị nông sản, khẳng định vai trò của HTX kiểu mới trong tiến trình hội nhập và phát triển bền vững.

Không dừng lại ở đó, ông Lý Minh Hùng còn tiên phong nghiên cứu và phát triển sản phẩm từ phụ phẩm nông nghiệp. Cụ thể, ông đã thực hiện thành công việc chế biến bẹ chuối từ cây chuối cấy mô để xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới, trong đó có cả các thị trường đòi hỏi khắt khe như châu Âu. Sáng kiến này không chỉ tận dụng phần nguyên liệu thường bị bỏ đi sau thu hoạch, mà còn mở ra hướng phát triển bền vững hơn cho cây chuối và gia tăng thêm thu nhập cho bà con nông dân.

Với tầm nhìn dài hạn và cách làm bài bản, HTX hiện sở hữu nhà xưởng sơ chế rộng 2.000 m², được trang bị hệ thống máy móc hiện đại phục vụ sơ chế, đóng gói và bảo quản sản phẩm. Doanh thu trong năm 2023 của HTX đạt hơn 12 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho 35 lao động thường xuyên và hàng trăm lao động thời vụ tại địa phương.

Hạt nhân phát triển nông thôn mới

Sự phát triển của HTX Thanh Bình cho thấy hiệu quả rõ rệt của mô hình HTX kiểu mới trong xây dựng nông thôn mới. Khi HTX hoạt động hiệu quả, không chỉ tạo đầu ra ổn định cho nông sản, mà còn nâng cao thu nhập cho người dân, thúc đẩy chuyển đổi sản xuất sang hướng an toàn, hữu cơ, thân thiện môi trường.

Theo định hướng của chương trình OCOP giai đoạn 2021-2025, các địa phương cần đẩy mạnh thành lập và phát triển các HTX kiểu mới có năng lực thực sự, đóng vai trò trung tâm trong chuỗi sản xuất - tiêu thụ sản phẩm đặc trưng địa phương. HTX Thanh Bình là một trong những mô hình có thể nhân rộng, không chỉ tại Đồng Nai mà trên toàn quốc.

HTX Thanh Bình là một ví dụ sinh động về sự chuyển mình của kinh tế tập thể trong giai đoạn mới. Với cách làm bài bản, tư duy thị trường và chiến lược phát triển gắn với chuỗi giá trị - OCOP - nông thôn mới, HTX đã và đang khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn. Đây chính là nền tảng để chương trình OCOP giai đoạn 2021-2025 đạt được mục tiêu cốt lõi: Phát triển sản phẩm địa phương gắn với xây dựng nông thôn mới, nâng cao thu nhập và chất lượng sống cho người dân./.