Hợp nhất 3 chương trình mục tiêu quốc gia: Tập trung nguồn lực phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 51, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, tối 24/11/2025, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã thảo luận, cho ý kiến về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) đến năm 2035.

Hợp nhất ba chương trình mục tiêu quốc gia là yêu cầu tất yếu và cấp bách

Chính phủ thống nhất chủ trương tích hợp 3 chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG): Xây dựng nông thôn mới; Giảm nghèo bền vững; Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào (DTTS&MN) thành một chương trình MTQG chung giai đoạn 2026 - 2035. Đây được xem là quyết sách quan trọng nhằm cụ thể hóa mục tiêu của Đảng và Nhà nước làm cho dân giàu, nước mạnh, người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Chủ trương hợp nhất xuất phát từ nhiều lý do: nội dung giữa ba chương trình có sự chồng chéo; cấp có thẩm quyền có chủ trương bổ sung thêm một số chương trình MTQG mới về y tế, văn hóa, giáo dục, nên cần rà soát, tránh trùng lặp; địa giới hành chính, địa vị pháp lý các cấp chính quyền thay đổi, do đó cần rà soát đảm bảo phù hợp với mô hình chính quyền địa phương mới. Việc tích hợp vì vậy sẽ khắc phục triệt để tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo chính sách, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng ngân sách.

Thực tế giai đoạn 2021 - 2025, việc triển khai riêng rẽ 3 chương trình đã bộc lộ nhiều hạn chế, bao gồm: cơ chế điều phối phân tán, hướng dẫn chậm, nội dung, địa bàn và đối tượng chồng chéo, hiệu quả lồng ghép thấp, chi phí điều phối lớn.

Khái quát kết quả thực hiện 3 chương trình MTQG giai đoạn 2021 - 2025, tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Đức Thắng cho biết: Đến hết tháng 10/2025, các chương trình cơ bản đạt và vượt một số mục tiêu được Quốc hội, Chính phủ giao. Tổng vốn ngân sách Trung ương đã phân bổ cho các bộ, ngành, địa phương đạt gần 176.000 tỷ đồng, tương đương 90,4% dự toán; tỷ lệ giải ngân đạt 67,9% kế hoạch. Ước đến hết tháng 1/2026, tỷ lệ giải ngân tối đa đạt khoảng 75%, còn gần 45.000 tỷ đồng phải chuyển sang năm 2026.

Theo Tờ trình của Chính phủ, tinh thần chủ đạo là “hợp nhất nhưng không giảm chính sách”, tăng mức tập trung đầu tư cho vùng DTTS&MN, kéo dài thời gian thực hiện đến năm 2035 thay vì 2030 như trước.

Tờ trình của Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định, việc xây dựng Chương trình MTQG giai đoạn 2026 - 2035, tích hợp 3 chương trình trước đây là yêu cầu tất yếu, khách quan và cấp bách, nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Quốc hội về thống nhất quản lý, điều phối và sử dụng hiệu quả nguồn lực phát triển nông thôn, giảm nghèo và phát triển vùng DTTS&MN.

Ý nghĩa quan trọng của việc hợp nhất

Để quản lý thống nhất, hiệu quả, thực chất và bền vững hơn, khắc phục tình trạng chồng chéo, phân tán nguồn lực, trùng lặp nhiệm vụ và manh mún chính sách trong các chương trình MTQG, Chính phủ xây dựng Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2026 - 2035 trên cơ sở tích hợp 3 CTMTQG (giai đoạn 2021 - 2025).

Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, hợp nhất 3 chương trình mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhằm thực hiện mục tiêu xuyên suốt của Đảng và Nhà nước: Làm cho dân giàu, nước mạnh, người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Việc tích hợp không làm giảm chính sách, mà tăng tính tập trung vào vùng DTTS&MN trên các phương diện:

Thứ nhất, vùng lõi nghèo hiện nay chủ yếu là nơi sinh sống của đồng bào DTTS. Nếu như Chương trình giảm nghèo trước đây được triển khai trên phạm vi cả nước, thì trong Chương trình hợp nhất lần này, nguồn lực sẽ được tập trung đầu tư mạnh hơn cho khu vực này, để giúp vùng đồng bào DTTS có cuộc sống tốt hơn, vươn lên thoát nghèo bền vững.

Thứ hai, Chương trình xây dựng nông thôn mới thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực trên phạm vi toàn quốc. Tuy nhiên, những địa bàn còn lại, đặc biệt là vùng đồng bào DTTS và khu vực khó khăn, vẫn cần được ưu tiên đầu tư để tiếp tục nâng cao đời sống người dân.

Thứ ba, việc tích hợp 3 chương trình cho phép tập trung và tăng cường nguồn lực cho các vùng khó khăn, vùng đồng bào DTTS&MN đến năm 2035, thay vì chỉ đến năm 2030 như phạm vi của Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN trước đây.

Thứ tư, việc hợp nhất góp phần nâng cao hiệu quả thực thi, đưa các chính sách hỗ trợ đi vào cuộc sống nhanh chóng, bảo đảm người dân được thụ hưởng kịp thời, thực chất.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết, tên gọi mới của chương trình là Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2026 - 2035, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm cơ quan chủ quản. Đối tượng thụ hưởng gồm người dân, cộng đồng và các tổ chức liên quan trên cả nước, trong đó ưu tiên vùng khó khăn và vùng DTTS&MN.

Chương trình gồm 15 nhóm nội dung, trong đó 10 nhóm áp dụng chung toàn quốc và 5 nhóm đặc thù cho vùng DTTS&MN. Tất cả nội dung đều được rà soát kỹ lưỡng để tránh trùng lặp, không bao gồm những nhiệm vụ thuộc chức năng thường xuyên của các bộ, ngành.

Sau khi tích hợp, chương trình đặt ra các chỉ tiêu toàn diện về phát triển nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN. Đồng thời, chương trình xác định rõ những nhiệm vụ đã được thực hiện bởi các bộ, ngành khác để không trùng lặp về nội dung và vốn đầu tư (ví dụ: hành chính công, an ninh quốc phòng, các đơn vị sự nghiệp công lập về y tế, giáo dục…).

Mục tiêu chung của Chương trình hợp nhất là xây dựng nông thôn mới hiện đại, thực chất; giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững; đồng thời phát triển toàn diện khu vực vùng đồng bào DTTS&MN, nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng, miền.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng thuận tích hợp 3 Chương trình MTQG đến 2035

Qua thảo luận, UBTVQH cơ bản thống nhất cao với sự cần thiết hợp nhất 3 chương trình MTQG nhằm tránh chồng chéo chính sách, đồng thời đồng thuận với nhiều nội dung trong Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Hội đồng Dân tộc.

Phát biểu tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định bày tỏ sự đồng thuận với chủ trương hợp nhất và tên gọi chương trình như đề xuất của Chính phủ. Ông nhấn mạnh việc tích hợp là cần thiết, song quá trình hợp nhất phải đảm bảo tính ổn định, liên tục, đa mục tiêu, đồng thời giữ sự nhất quán và kế thừa các nội dung cốt lõi của ba chương trình hiện hành.

Nhấn mạnh đây là một tư duy mới, Phó Chủ tịch Quốc hội nhận định việc hợp nhất sẽ giúp tránh trùng lặp, tạo bước tiến mới, đồng thời tăng tính thống nhất và tập trung trong chỉ đạo, điều hành. Ông cũng đồng tình với đề xuất cấu trúc chương trình gồm hai hợp phần.

Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị sớm ban hành các văn bản hướng dẫn để bảo đảm không xảy ra mâu thuẫn giữa mục tiêu và nguồn lực. Ông nhấn mạnh, cần thực hiện tốt phân cấp, phân quyền; đồng thời Trung ương phải đảm bảo nguồn vốn đầy đủ, tránh tình trạng đùn đẩy trách nhiệm giữa các cấp chính quyền.

Về đối tượng và phạm vi của Chương trình, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải đề nghị, cần rà soát kỹ lưỡng để bảo đảm bao quát đầy đủ, toàn diện, tránh bỏ sót các nhóm thụ hưởng. Đồng thời, bà cũng nhấn mạnh cần thể hiện rõ tính ưu tiên đối với đối tượng là đồng bào DTTS&MN.

Bên cạnh đó, bà Nguyễn Thanh Hải đề xuất bổ sung nội dung liên quan đến phương án di dời người dân ra khỏi các khu vực có nguy cơ sạt lở từ sớm, cũng như xây dựng các mô hình ổn định đời sống cho người dân sau di dời. Đồng thời, cần nghiên cứu, tổng kết và bổ sung số liệu cụ thể về kết quả thực hiện chính sách xóa nhà tạm, nhà dột nát và xây dựng trường học ở khu vực miền núi trong thời gian qua, bởi đây là những nhiệm vụ đã được triển khai mạnh mẽ trên phạm vi cả nước.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh khẳng định, UBTVQH thống nhất chủ trương tích hợp 3 chương trình thành một chương trình chung cho giai đoạn 2026 - 2035. Ông nhấn mạnh rằng, đây là một chủ trương đúng đắn, tạo bước đổi mới quan trọng trong cách tiếp cận chính sách, góp phần khắc phục tình trạng phân tán, trùng lặp, đồng thời tập trung nguồn lực và nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành.

UBTVQH thống nhất trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư Chương trình MTQG về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN đến năm 2035. Đồng thời, UBTVQH đề nghị Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu, tiếp thu đầy đủ ý kiến của UBTVQH và các cơ quan thẩm tra, khẩn trương rà soát, hoàn thiện tờ trình, dự thảo Nghị quyết cùng các tài liệu liên quan để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10./.