Hồi chuông cảnh tỉnh cho an ninh mạng Việt Nam từ sự cố rò rỉ dữ liệu tại CIC

Dữ liệu tín dụng - “mồi nhử” của tội phạm mạng

Theo thông báo từ Trung tâm Ứng cứu khẩn cấp không gian mạng Việt Nam (VNCERT), kết quả xác minh ban đầu cho thấy, có dấu hiệu tin tặc đã tấn công, xâm nhập hệ thống của CIC nhằm đánh cắp dữ liệu. Bộ Công an, thông qua Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, phối hợp cùng Ngân hàng Nhà nước, CIC và các doanh nghiệp an toàn thông tin lớn như Viettel, VNPT, NCS để điều tra, khoanh vùng lỗ hổng và triển khai biện pháp ứng phó.

CIC là đơn vị trực thuộc Ngân hàng Nhà nước, có chức năng thu thập, xử lý và lưu trữ hồ sơ tín dụng của hàng chục triệu công dân và doanh nghiệp trên cả nước. Đây là kho dữ liệu đặc biệt nhạy cảm bởi chứa đầy đủ thông tin định danh như căn cước công dân, hộ chiếu, địa chỉ thường trú và tạm trú, số điện thoại liên lạc, cũng như thông tin tài chính bao gồm lịch sử vay vốn, dư nợ, tình trạng thế chấp và các dữ liệu pháp lý liên quan đến tranh chấp, khởi kiện hoặc thông tin từ cơ quan thi hành án.

Chia sẻ về sự kiện này, Giám đốc Trung tâm An ninh mạng Athena Võ Đỗ Thắng cho biết, nếu lượng dữ liệu khổng lồ này bị rơi vào tay kẻ xấu, hậu quả sẽ không chỉ dừng lại ở việc người dân bị lừa đảo để chiếm đoạt tài sản. Mức độ nguy hiểm còn nằm ở khả năng thao túng tâm lý, gây áp lực tinh thần, khống chế nạn nhân hoặc đẩy họ vào những tình huống pháp lý rắc rối. Đối với doanh nghiệp, việc rò rỉ thông tin tín dụng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và vị thế thương mại, tạo cơ hội để các đối thủ cạnh tranh lợi dụng nhằm triệt hạ nhau trên thương trường.

Nguy cơ lừa đảo tinh vi và cạnh tranh không lành mạnh

Các chuyên gia bảo mật cảnh báo rằng, sau sự cố, trên thị trường ngầm có thể xuất hiện các giao dịch mua bán dữ liệu CIC. Khi đó, rất nhiều kịch bản nguy hiểm có thể xảy ra. Người dân có thể bất ngờ nhận được những cuộc gọi hoặc tin nhắn từ kẻ lừa đảo vốn nắm rõ thông tin cá nhân, khiến họ dễ dàng tin tưởng và làm theo chỉ dẫn. Kẻ gian hoàn toàn có thể giả danh ngân hàng, cơ quan công quyền hoặc thậm chí đối tác tài chính, đưa ra những yêu cầu chuyển tiền “khẩn cấp” hoặc cung cấp thêm giấy tờ để hoàn tất thủ tục. Với sự am hiểu về hồ sơ tín dụng của nạn nhân, các đối tượng dễ dàng thao túng cảm xúc, đánh trúng tâm lý sợ hãi hoặc nóng vội.

Nguy cơ không chỉ dừng ở đó, nhiều trường hợp, dữ liệu tín dụng còn được sử dụng để tạo sức ép tâm lý gián tiếp. Một cá nhân hay doanh nghiệp có thể bị kẻ xấu tung tin về khoản nợ, tranh chấp pháp lý hoặc thông tin bất lợi, từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh dự, uy tín và khả năng ký kết hợp đồng. Trên thương trường, dữ liệu này có thể trở thành công cụ phục vụ cạnh tranh không lành mạnh. Chỉ cần một vài thông tin được rò rỉ có chủ đích, đối thủ hoàn toàn có thể vu khống hoặc tố giác lẫn nhau, tạo ra sức ép và gây rối loạn thị trường.

Các chuyên gia nhấn mạnh, đây là dạng tấn công mới, đáng lo ngại bởi kẻ xấu không cần phải tiếp xúc trực tiếp với nạn nhân mà vẫn có thể khiến các mối quan hệ hợp tác bị đổ vỡ. Chỉ cần phát tán thông tin bất lợi, đã có thể gây ra hậu quả tài chính và pháp lý nghiêm trọng. Điều này cho thấy, tác động của rò rỉ dữ liệu vượt xa những tổn thất vật chất thông thường.

Doanh nghiệp cần phòng thủ nhiều lớp

Từ góc độ doanh nghiệp, sự cố này một lần nữa cho thấy, các tổ chức cần tự chủ động xây dựng hệ thống phòng thủ nhiều lớp, bởi chỉ như vậy mới có thể giảm thiểu thiệt hại và duy trì hoạt động ổn định trong tình huống bị tấn công.

Mô hình phòng thủ nhiều lớp bao gồm: từ việc kiểm soát truy cập chặt chẽ, áp dụng xác thực đa yếu tố, cho đến triển khai hệ thống giám sát an toàn thông tin để kịp thời phát hiện bất thường. Bên cạnh đó, việc mã hóa dữ liệu nhạy cảm, sao lưu định kỳ và áp dụng các giải pháp chống rò rỉ dữ liệu được coi là yêu cầu bắt buộc. Cuối cùng, doanh nghiệp cần có kịch bản ứng phó khẩn cấp, để ngay cả khi hệ thống bị xâm nhập, các hoạt động cốt lõi vẫn không bị gián đoạn hoàn toàn.

Phòng thủ đa lớp không chỉ giúp doanh nghiệp có thêm thời gian ứng phó, mà còn hạn chế đáng kể khả năng kẻ xấu chiếm đoạt toàn bộ hệ thống. Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhóm thường thiếu nguồn lực đầu tư cho an toàn thông tin, việc sử dụng các dịch vụ bảo mật từ xa hoặc dựa trên nền tảng điện toán đám mây có thể là lựa chọn hợp lý. Đây là giải pháp tiết kiệm chi phí nhưng vẫn đảm bảo khả năng ngăn chặn và ứng phó hiệu quả trước rủi ro.

Cần tỉnh táo trước bẫy lừa đảo

Ở góc độ cá nhân, sự cố tại CIC là hồi chuông cảnh báo để mỗi người nâng cao cảnh giác. Dữ liệu tín dụng vốn là thông tin nhạy cảm, khi rơi vào tay kẻ xấu sẽ biến thành công cụ phục vụ các chiêu trò lừa đảo tinh vi. Người dân cần tỉnh táo và tuyệt đối không chia sẻ thêm thông tin cá nhân cho người lạ qua điện thoại, email hoặc mạng xã hội, ngay cả khi người đó cung cấp những dữ liệu có vẻ chính xác về mình. Trong mọi trường hợp liên quan đến tài chính, cần chủ động xác minh qua kênh chính thức của ngân hàng hoặc cơ quan quản lý.

Bên cạnh đó, việc theo dõi tín dụng định kỳ là rất cần thiết. Người dân có thể chủ động kiểm tra lịch sử tín dụng tại CIC hoặc ngân hàng để phát hiện những dấu hiệu bất thường, từ đó ngăn chặn kịp thời. Ở khía cạnh bảo mật trực tuyến, mỗi cá nhân nên kích hoạt xác thực hai lớp cho các tài khoản quan trọng, sử dụng mật khẩu mạnh và thay đổi thường xuyên. Trong trường hợp nghi ngờ bị lừa đảo, việc nhanh chóng khai báo với ngân hàng, cơ quan công an hoặc VNCERT sẽ giúp quá trình xử lý diễn ra nhanh hơn và hạn chế tổn thất.

Chuyên gia an ninh mạng Nguyễn Minh Đức nhận định rằng, phần lớn các vụ lừa đảo hiện nay không xuất phát từ việc hệ thống ngân hàng bị hack, mà do người dùng bị thao túng tâm lý và tự nguyện chuyển tiền. Điều đó cho thấy, nhận thức và kỹ năng nhận diện chiêu trò lừa đảo mới chính là bức tường lửa hiệu quả nhất bảo vệ mỗi cá nhân trong thế giới số.

Không thể lơ là trước “bóng ma” dữ liệu rò rỉ

Sự cố tại CIC không chỉ là một vụ việc riêng lẻ mà còn là lời nhắc nhở về nguy cơ thường trực trong thời kỳ chuyển đổi số. Lỗ hổng an ninh mạng tại một tổ chức trọng yếu như CIC đủ sức tạo ra hiệu ứng domino, gây ra hệ lụy cho cả hệ thống tài chính - ngân hàng. Khi niềm tin của người dân và doanh nghiệp bị lung lay, quá trình số hóa nền kinh tế sẽ gặp nhiều trở ngại.

Trong bối cảnh Việt Nam đang thúc đẩy xây dựng nền kinh tế số, việc bảo vệ dữ liệu cần được coi là nền tảng cốt lõi. Chỉ khi cơ quan quản lý siết chặt khung pháp lý và giám sát, doanh nghiệp chủ động đầu tư cho an toàn thông tin, đồng thời người dân nâng cao cảnh giác, xã hội mới có thể hạn chế được rủi ro. Dữ liệu cá nhân là tài sản vô giá và cũng là mục tiêu hàng đầu của tội phạm mạng. Sự chủ động của từng cá nhân, sự vững vàng của từng doanh nghiệp và sự quyết liệt của cơ quan chức năng sẽ là ba trụ cột giúp xây dựng một môi trường số an toàn và bền vững./.