Hành trình từ “xóa đói” đến “giảm nghèo bền vững” của Thủ đô Hà Nội

Để đạt được thành quả ấn tượng này, kinh nghiệm của Hà Nội có thể được đúc kết qua nội dung chính gồm: (i) Thiết lập chuẩn nghèo riêng biệt và hệ thống chính sách đặc thù; (ii) Triển khai các giải pháp sinh kế bền vững và đầu tư hạ tầng xã hội đồng bộ; (iii) Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, vai trò của Mặt trận Tổ quốc và huy động nguồn lực xã hội hóa.

Chính sách thiết lập chuẩn nghèo riêng và cơ chế đặc thù

Điểm khác biệt cốt lõi trong chiến lược giảm nghèo của Hà Nội là việc xây dựng một Chuẩn nghèo đa chiều riêng, cao hơn khoảng 30% so với chuẩn nghèo quốc gia. Thành phố đã ban hành Quyết định số 13/2021/QĐ-UBND quy định Chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022-2025 với mức thu nhập cao hơn rõ rệt: Khu vực nông thôn là 2.000.000 đồng/người/tháng; khu vực thành thị là 2.500.000 đồng/người/tháng.

Việc áp dụng chuẩn nghèo cao hơn không chỉ thể hiện trách nhiệm của Thủ đô đối với an sinh xã hội, mà còn đảm bảo chất lượng sống cho người dân được cải thiện một cách thực chất, tiệm cận với mức sống của một đô thị hiện đại. Chuẩn nghèo đa chiều của Hà Nội được mở rộng, ngoài thu nhập, còn tập trung vào 6 dịch vụ xã hội cơ bản (việc làm, y tế, giáo dục, nhà ở, nước sinh hoạt và vệ sinh, thông tin), giúp xác định đúng và đủ những thiếu hụt mà người dân đang phải đối mặt.

Bên cạnh việc áp dụng chuẩn nghèo mới, Hà Nội còn ban hành Nghị quyết số 04/2019/NQ-HĐND về "Một số chính sách đặc thù hỗ trợ các đối tượng thuộc hộ gia đình không có khả năng thoát nghèo và hộ gia đình sau khi thoát nghèo ổn định cuộc sống". Chính sách này là "lưới an sinh" vững chắc, bao gồm: Hỗ trợ sinh kế, học phí, bảo hiểm y tế cho con em hộ nghèo, cận nghèo; hỗ trợ đối với hộ đã thoát nghèo, đảm bảo họ có thể ổn định sản xuất, kinh doanh và tránh tái nghèo trong một khoảng thời gian nhất định; hỗ trợ trực tiếp cho đối tượng không có khả năng lao động bằng hình thức trợ cấp hàng tháng, đảm bảo những người yếu thế nhất trong xã hội không bị bỏ lại phía sau.

Việc thiết lập và thực hiện đồng bộ các chính sách đặc thù này chính là kinh nghiệm quý báu, tạo ra sự khác biệt lớn so với nhiều địa phương khác.

Tạo nội lực và cải thiện môi trường sống

Kinh nghiệm của Hà Nội cho thấy giảm nghèo bền vững phải dựa trên việc tạo ra sinh kế (tức là tạo nội lực tự thân cho người nghèo) và cải thiện môi trường sống toàn diện.

Thành phố đã tập trung vào các giải pháp hỗ trợ mang tính căn cơ, giúp người nghèo tự vươn lên:

Về tín dụng ưu đãi, thành phố đã dành nguồn lực lớn (hơn 3.700 tỷ đồng) cho người nghèo và đối tượng chính sách vay vốn ưu đãi để phát triển sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm. Đây là nguồn vốn "mồi" quan trọng giúp các hộ gia đình chuyển đổi mô hình kinh tế.

Về đào tạo nghề và giới thiệu việc làm, Hà Nội tổ chức các lớp dạy nghề, chuyển giao công nghệ phù hợp với điều kiện của từng vùng, đặc biệt là các vùng nông thôn, dân tộc thiểu số. Thành phố ưu tiên tạo việc làm tại chỗ, gắn giảm nghèo với chương trình Mục tiêu Quốc gia Xây dựng Nông thôn mới.

Nhiều mô hình giảm nghèo hiệu quả đã được áp dụng và nhân rộng như mô hình “Tổ tương trợ” ở quận Tây Hồ, mô hình “Phụ nữ giúp nhau làm kinh tế, xóa đói, giảm nghèo” ở quận Thanh Xuân. Đây là cách làm dựa vào cộng đồng, phát huy tinh thần tương thân tương ái.

Đầu tư đồng bộ vào hạ tầng xã hội và nhà ở

Hà Nội đặc biệt chú trọng đến việc xóa bỏ các chỉ số thiếu hụt trong nghèo đa chiều bằng cách đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng, xóa nhà tạm, nhà dột nát. Thành phố đã đẩy nhanh tiến độ xây mới, sửa chữa nhà ở cho hộ nghèo, cận nghèo (với mức hỗ trợ lên đến 60 triệu đồng/nhà), hoàn thành mục tiêu này trước thời hạn. Việc có một căn nhà kiên cố là nền tảng quan trọng để người dân yên tâm làm ăn, sinh sống.

Hà Nội dành nguồn lực lớn đầu tư vào các công trình hạ tầng thiết yếu ở khu vực xa trung tâm, miền núi, dân tộc thiểu số như Mỹ Đức, Ba Vì. Điều này không chỉ tạo điều kiện phát triển kinh tế mà còn nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục, nước sạch.

Mô hình "Dịch vụ công lưu động" cũng được triển khai. Việc đưa chính quyền về thôn, giúp người dân (đặc biệt là người dân tộc thiểu số) thực hiện các thủ tục hành chính ngay tại chỗ, giải quyết được rào cản về khoảng cách địa lý và thông tin, giúp người dân dễ dàng tiếp cận các chính sách hỗ trợ.

Bài học kinh nghiệm và định hướng tương lai

Thành công của Hà Nội là kết quả của một quá trình dài hơi, được dẫn dắt bởi sự quyết tâm chính trị và phương pháp làm việc khoa học.

Kinh nghiệm quan trọng nhất là sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, với vai trò lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Thành ủy, HĐND và UBND Thành phố. Công tác giảm nghèo được xác định là nhiệm vụ chính trị quan trọng, được phân cấp rõ ràng đến các sở, ngành và trực tiếp là UBND cấp xã, phường. Cơ chế này đảm bảo mọi chính sách đều được triển khai đến tận cơ sở, đúng đối tượng và đúng mục tiêu.

Song hành với đó, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp và các tổ chức đoàn thể là không thể thiếu. Phong trào "vì người nghèo" đã huy động được nguồn lực xã hội hóa rất lớn, tạo nên sự chung tay của cộng đồng, doanh nghiệp và các nhà hảo tâm trong việc hỗ trợ xây nhà Đại đoàn kết, hỗ trợ sinh kế và giáo dục. Sự hỗ trợ từ cộng đồng không chỉ là vật chất mà còn là sự động viên tinh thần, giúp người nghèo có thêm động lực để vươn lên.

Hơn nữa, Hà Nội luôn thực hiện công tác rà soát, thống kê hộ nghèo một cách kỹ lưỡng theo chuẩn nghèo đa chiều. Công tác sơ kết, tổng kết hàng năm được tổ chức thường xuyên để đánh giá, rút kinh nghiệm và kịp thời điều chỉnh các giải pháp, chính sách cho phù hợp với thực tiễn biến động của kinh tế - xã hội.

Hành trình xóa đói giảm nghèo của Hà Nội là một câu chuyện thành công điển hình, minh chứng cho hiệu quả của việc kết hợp hài hòa giữa chính sách vĩ mô của Nhà nước với sự chủ động, sáng tạo của địa phương. Đây là một thách thức lớn, đòi hỏi Thủ đô phải tiếp tục hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội, tập trung nâng cao thu nhập, chất lượng sống của người dân và duy trì sự phát triển bền vững. Kinh nghiệm quý báu của Hà Nội, đặc biệt là việc xây dựng chuẩn nghèo cao hơn, áp dụng chính sách đặc thù và huy động nguồn lực tổng hợp, sẽ tiếp tục là bài học có giá trị cho các địa phương trên cả nước trong nỗ lực đảm bảo an sinh xã hội và phát triển đất nước./.