Giảm nghèo bền vững vùng Bắc Trung Bộ - từ tư duy đến hành động thực tiễn

Những con số biết nói về hiệu quả giảm nghèo

Bức tranh giảm nghèo của vùng Bắc Trung Bộ trong nửa đầu nhiệm kỳ 2021-2025 ghi nhận những gam màu sáng, phản ánh sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị.

Tại Nghệ An, kết quả giảm nghèo đã đi đúng hướng với những con số ấn tượng. Tính đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh giảm 3,64% so với năm 2021, tương ứng mức giảm bình quân 1,21%/năm. Đặc biệt, tại vùng "lõi nghèo" là khu vực miền núi, tỷ lệ này giảm tới 6,89% sau 3 năm; riêng vùng đồng bào dân tộc thiểu số giảm 13,66%, vượt xa kế hoạch đề ra. Tỉnh dự kiến đến năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo sẽ giảm còn khoảng 4,64%, phấn đấu đạt mục tiêu giảm một nửa số hộ nghèo so với đầu kỳ.

Tương tự, Thanh Hóa cũng cho thấy sự bứt phá mạnh mẽ. Giai đoạn 2022-2024, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm 4,76%, bình quân giảm 1,58%/năm, cao hơn chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh và vượt mục tiêu Thủ tướng Chính phủ giao. Về mặt số lượng, tỉnh đã giảm hơn 32.000 hộ nghèo, nâng tổng số hộ thoát nghèo từ đầu kỳ lên gần 40.500 hộ. Riêng các xã miền núi như Quan Hóa, Quan Sơn, Bá Thước đã giảm hơn 6.800 hộ nghèo, tạo đà cho việc đưa các huyện này ra khỏi danh sách huyện nghèo vào năm 2025.

Hà Tĩnh lại nổi lên như một điểm sáng về giảm nghèo nhanh và sâu. Đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh chỉ còn 2,4%, vượt mục tiêu đề ra. Tỷ lệ hộ cận nghèo cũng giảm xuống còn 3,04%.

Đối với Quảng Trị, tỷ lệ hộ nghèo năm 2024 là 4,46%, giảm 3,72% so với đầu kỳ (2021), đạt mục tiêu giảm bình quân hàng năm. Đáng chú ý, vùng đồng bào dân tộc thiểu số tại Quảng Trị giảm tới 13,66%, một con số khẳng định hiệu quả của việc tập trung nguồn lực vào các vùng đặc thù.

Chuyển đổi mô hình sinh kế

Điểm nhấn quan trọng nhất trong giai đoạn này là sự chuyển dịch mạnh mẽ từ hỗ trợ trực tiếp sang hỗ trợ sinh kế, đa dạng hóa thu nhập dựa trên lợi thế địa phương.

Tại Nghệ An, các mô hình sinh kế mới đang đóng vai trò quyết định. Điển hình là mô hình nghề đan bèo tây xuất khẩu tại xã Yên Na, kết nối với doanh nghiệp tại Ninh Bình để tạo việc làm tại chỗ, mang lại thu nhập 3-5 triệu đồng/tháng cho người dân. Ngoài ra, các xã miền núi phát triển mạnh mô hình chăn nuôi bò vỗ béo và trồng cây dược liệu dưới tán rừng, vừa bảo vệ môi trường sinh thái vừa giúp hàng trăm hộ đồng bào Mông, Khơ Mú thoát nghèo.

Hà Tĩnh tập trung vào đa dạng hóa sinh kế với 537 mô hình được xây dựng trong giai đoạn 2021-2024, thu hút gần 9.100 hộ tham gia. Các mô hình được thiết kế sát với thực tế từng vùng: Miền núi nuôi ong, trồng cây ăn quả; vùng biển nuôi cá lồng; đô thị phát triển thương mại - dịch vụ. Đặc biệt, phụ nữ là nhóm hưởng lợi lớn từ các mô hình này, như mô hình hỗ trợ máy may công nghiệp hay máy ép nước mía tại phường Thành Sen, giúp những hộ khó khăn, sức khỏe yếu có thu nhập ổn định ngay tại nhà.

Tại Thanh Hóa, mô hình kinh tế xanh và du lịch cộng đồng đang phát huy hiệu quả. Tại Bá Thước, việc kết hợp nuôi gà đồi, trồng dong riềng với du lịch cộng đồng đã tạo sinh kế cho hơn 1.400 hộ. Tại xã Thường Xuân, mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng (sa nhân tím, đinh lăng) mang lại doanh thu bình quân 60-80 triệu đồng/năm/hộ.

Quảng Trị cũng không nằm ngoài xu thế này với việc triển khai 419 mô hình đa dạng hóa sinh kế và 266 dự án phát triển sản xuất nông nghiệp. Các mô hình trồng cà phê, chăn nuôi bò lai Sind, dê sinh sản đã giúp người dân tận dụng tốt lợi thế đất đai vùng gò đồi.

Hạ tầng và an sinh xã hội: Nền tảng vững chắc

Song song với sinh kế, hạ tầng và an sinh xã hội được xác định là "lưới đỡ" không thể thiếu.

Nghệ An đã đầu tư mạnh cho hạ tầng thiết yếu tại các xã nghèo, tạo nền tảng tiếp cận y tế, giáo dục và thông tin. Tỉnh cũng đã hỗ trợ xây mới 2.111 căn nhà và sửa chữa 1.537 căn cho hộ nghèo.

Thanh Hóa thực hiện chính sách hỗ trợ giáo dục toàn diện với hơn 6.648 tấn gạo và hàng trăm tỷ đồng hỗ trợ tiền ăn, tiền ở cho học sinh vùng khó khăn trong 4 năm qua. Nguồn vốn tín dụng chính sách cũng được phủ sóng, với tổng dư nợ cho vay hộ nghèo đạt trên 11.350 tỷ đồng.

Tại Quảng Trị, hơn 135 công trình mới và 179 công trình duy tu bảo dưỡng đã được thực hiện, bao gồm chợ trung tâm, sân vận động và các công trình cấp nước tập trung.

Nhận diện khó khăn và định hướng giai đoạn mới

Bên cạnh những thành tựu, công tác giảm nghèo tại Bắc Trung Bộ vẫn đối diện với những "nút thắt" cần tháo gỡ.

Thách thức lớn nhất là vấn đề giải ngân vốn. Tại Thanh Hóa, tỷ lệ giải ngân một số tiểu dự án hỗ trợ sinh kế đến hết quý I/2025 chỉ đạt 38,7%, thấp hơn nhiều so với yêu cầu. Nguyên nhân chủ yếu do thủ tục hành chính phức tạp, văn bản hướng dẫn chồng chéo khiến cơ sở lúng túng. Tại Nghệ An, tiến độ giải ngân chậm cũng ảnh hưởng đến việc triển khai các mô hình sản xuất và đầu tư hạ tầng.

Vấn đề năng lực cán bộ và tâm lý người dân cũng là rào cản. Một bộ phận cán bộ cấp xã tại Nghệ An và Thanh Hóa còn thiếu kinh nghiệm, tâm lý sợ sai, dẫn đến chậm trễ trong lập kế hoạch và phê duyệt dự án. Trong khi đó, một bộ phận hộ nghèo vẫn còn tâm lý trông chờ, ỷ lại, chưa chủ động vươn lên.

Hướng tới giai đoạn 2026-2030, các tỉnh đều xác định giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững là mục tiêu chiến lược.

Quảng Trị đặt mục tiêu 100% xã thực hiện số hóa và cập nhật dữ liệu hộ nghèo theo thời gian thực; ứng dụng công nghệ số trong đào tạo nghề và tiêu thụ nông sản.

Thanh Hóa cũng nhấn mạnh việc đẩy nhanh chuyển đổi số trong quản lý hộ nghèo để chính sách đến đúng người.

Việc huy động nguồn lực xã hội hóa sẽ được chú trọng hơn để giảm sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Quảng Trị và Thanh Hóa đều cam kết tăng cường huy động vốn từ doanh nghiệp và cộng đồng.

Nghệ An và Hà Tĩnh sẽ tập trung khắc phục các hạn chế về thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cán bộ cơ sở để khơi thông dòng vốn hỗ trợ.

Nhìn chung, công tác giảm nghèo tại vùng Bắc Trung Bộ đang chuyển biến tích cực về chất. Không chỉ là những con số giảm nghèo cơ học, đó là sự thay đổi về hạ tầng, về tư duy sản xuất và khát vọng vươn lên của người dân./.