Động lực để Việt Nam trở thành quốc gia phát triển

Xếp hạng GII của Việt Nam liên tục cải thiện

Hằng năm WIPO công bố báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII). Đây là một bộ công cụ đánh giá năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia có uy tín trên thế giới, phản ánh mô hình phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của các quốc gia.

Khảo sát của WIPO cho biết, năm 2024 có 77% quốc gia thành viên đã sử dụng GII trong quá trình xây dựng chiến lược, chính sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, tăng hơn 20% so với năm 2022.

Theo đó, xếp hạng GII của Việt Nam liên tục cải thiện, từ vị trí 59 (2016) lên 44 (2024) và giữ vững thứ hạng này trong năm 2025. Việt Nam tiếp tục có sự cải thiện thứ hạng đầu vào đổi mới sáng tạo, tăng 3 bậc so với năm 2023, từ vị trí 53 lên 50. Đầu vào đổi mới sáng tạo gồm 5 trụ cột: Thể chế; Nguồn nhân lực và nghiên cứu; Cơ sở hạ tầng; Trình độ phát triển của thị trường; Trình độ phát triển của doanh nghiệp.

Đầu ra đổi mới sáng tạo vẫn có thứ hạng tốt hơn đầu vào đổi mới sáng tạo dù thứ hạng giảm 1 bậc so với 2024, từ vị trí 36 xuống 37 (đầu ra đổi mới sáng tạo gồm 2 trụ cột: Sản phẩm tri thức và công nghệ; Sản phẩm sáng tạo).

Việt Nam duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm các quốc gia có thu nhập trung bình thấp, sau Ấn Độ - quốc gia có thứ hạng 38.

Báo cáo GII 2025 cũng ghi nhận, Việt Nam là một trong chín quốc gia thu nhập trung bình cải thiện thứ hạng nhanh nhất tính từ năm 2013 (gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam, Philippines, Indonesia, Iran, Morocco, Albania và Thổ Nhĩ Kỳ). Việt Nam cũng là một trong 2 quốc gia giữ kỷ lục có thành tích vượt trội so với mức độ phát triển trong 15 năm liên tiếp (gồm Ấn Độ và Việt Nam).

Trong 15 năm liền, Việt Nam luôn có kết quả đổi mới sáng tạo cao hơn so với mức độ phát triển, cho thấy hiệu quả trong việc chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra đổi mới sáng tạo. Việt Nam là một trong ba quốc gia (Trung Quốc, Việt Nam, Ethiopia) có tốc độ tăng trưởng năng suất lao động nhanh nhất trong giai đoạn 2014 - 2024.

Báo cáo GII 2025 cho thấy, định hướng phát triển dựa vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của Đảng và Chính phủ Việt Nam là đúng đắn. Việc duy trì thứ hạng cùng với sự vượt trội hơn so với mức phát triển thể hiện Việt Nam đang tận dụng hiệu quả nguồn lực đầu vào để tạo ra các kết quả đổi mới sáng tạo.

Đặc biệt các chủ trương của Đảng trong các Nghị quyết của Bộ Chính trị, Nghị quyết 57 và việc triển khai thực hiện Nghị quyết cùng những chuyển biến tích cực, mạnh mẽ từ cuối năm 2024 trở lại đây đã tạo động lực quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia. Vì vậy, GII có ý nghĩa đặc biệt trong việc phản ánh xu hướng phát triển và triển vọng đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong những năm tới.

Mục tiêu lọt vào Top 30 toàn cầu về đổi mới sáng tạo

Cũng tại Hội thảo giới thiệu GII 2025 và kết quả của Việt Nam, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng đã nhấn mạnh: "Đổi mới sáng tạo của Việt Nam phải là đổi mới sáng tạo toàn dân. Đổi mới sáng tạo phải đưa khoa học công nghệ chạm vào, thay đổi và giải các bài toán thực tiễn của Việt Nam, hình thành tinh thần đổi mới sáng tạo trong toàn dân, đưa đổi mới sáng tạo trở thành lối sống, phong cách sống của mọi người dân, mọi tổ chức, hình thành quốc gia khởi nghiệp dựa trên công nghệ số, dựa trên đổi mới sáng tạo".

Bộ trưởng cũng cho rằng, GII là bộ chỉ số đo đổi mới sáng tạo khá toàn diện, nhìn vào đây có thể biết cách nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo của Việt Nam. Việc hướng dẫn, phân tích ý nghĩa của từng chỉ số sẽ giúp Việt Nam có căn cứ rõ ràng để nâng cao năng lực, đóng góp trực tiếp vào mục tiêu phát triển bền vững.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đã đề nghị WIPO triển khai chương trình hỗ trợ Việt Nam nâng hạng GII, hướng tới mục tiêu lọt vào top 30 toàn cầu về GII trong 5 - 10 năm tới. Đây là một mục tiêu đầy thách thức, đòi hỏi sự nỗ lực đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cộng đồng khoa học công nghệ và doanh nghiệp.

Để vị trí của Việt Nam trên bảng xếp hạng GII tiếp tục được cải thiện, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra 4 nhóm giải pháp trọng tâm:

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và môi trường đổi mới sáng tạo. Việt Nam cần tháo gỡ rào cản pháp lý, cơ chế tài chính, sở hữu trí tuệ; đồng thời khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cho nghiên cứu - phát triển (R&D) và ứng dụng công nghệ mới. Trong đó ba đạo luật quan trọng - Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Chuyển giao công nghệ và Luật Công nghệ cao - sẽ được sửa đổi theo hướng coi kết quả nghiên cứu là tài sản, có thể giao dịch, định giá, đưa vào báo cáo tài chính, dùng làm tài sản đảm bảo vay vốn hoặc góp vốn.

Thứ hai, đầu tư cho hạ tầng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và hạ tầng số. Việt Nam sẽ xây dựng các trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm hiện đại, siêu máy tính, hệ thống dữ liệu mở và kết nối liên thông quốc gia - những nền tảng căn bản để đổi mới sáng tạo bứt phá.

Thứ ba, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Chính sách sẽ tập trung đổi mới giáo dục STEM, thúc đẩy liên kết giữa trường đại học - viện nghiên cứu - doanh nghiệp, đồng thời thu hút và trọng dụng nhân tài trong và ngoài nước.

Thứ tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải là trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Nhà nước sẽ đồng hành bằng các chương trình hỗ trợ tài chính, quỹ đầu tư mạo hiểm, cơ chế đặt hàng nghiên cứu và ưu tiên mua sắm công cho sản phẩm mới.

Các chuyên gia cũng cho rằng, đổi mới sáng tạo không tự nhiên xuất hiện, mà phải được kiến tạo bằng thể chế, hạ tầng, nhân lực, doanh nghiệp và chính sách đồng bộ. Việt Nam đang hội tụ đủ những yếu tố này, với quyết tâm chính trị cao, sự đồng hành của cộng đồng khoa học công nghệ, doanh nghiệp và sự hỗ trợ quốc tế từ WIPO./.