Điều kiện tiên quyết thúc đẩy chuyển đổi số ở Trường Sĩ quan Lục quân 1

Phát huy tốt vai trò của giảng viên sẽ giúp Nhà trường nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Chuyển đổi số giáo dục, đào tạo: Khâu đột phá nâng cao chất lượng đào tạo

Chuyển đổi số (CĐS) trong giáo dục, đào tạo quân sự hiện nay được xác định là một trong những khâu đột phá quan trọng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ quân đội, đáp ứng yêu cầu xây dựng QĐND Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.

Theo đó, những năm qua, Đảng ủy và Ban Giám hiệu Trường Sĩ quan Lục quân 1 đã quán triệt và triển khai đồng bộ các kế hoạch, nghị quyết của Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu về CĐS trong giáo dục - đào tạo (GDĐT) và xây dựng Chính phủ điện tử trong Quân đội.

Nhà trường đã ban hành Nghị quyết chuyên đề về đẩy mạnh CĐS trong GDĐT, cùng hướng dẫn thực hiện công tác thi đua “Bình dân học vụ số”; tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn, hội thi nhằm khuyến khích cán bộ, giảng viên tích cực ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong giảng dạy và huấn luyện.

Mới đây, ngày 09/9/2025, Nhà trường tổ chức lớp tập huấn “Bình dân học vụ số” cho cán bộ, giảng viên, nhân viên, chiến sĩ các khoa và đơn vị. Trước đó, ngày 09/5/2023, Bộ Quốc phòng đã thành lập Đoàn kiểm tra công tác CĐS tại Nhà trường, yêu cầu quán triệt sâu hơn các chương trình, chỉ thị của trên về ứng dụng CNTT và xây dựng Chính phủ điện tử trong Nhà trường.

Giảng viên là điều kiện đủ quyết định thành công của chuyển đổi số

Cùng với công tác chỉ đạo, Trường Sĩ quan Lục quân 1 đã chú trọng đầu tư xây dựng hạ tầng công nghệ và nền tảng dữ liệu số. Hệ thống mạng nội bộ tốc độ cao được mở rộng, phủ sóng toàn bộ khuôn viên trường (giảng đường, thao trường, phòng chỉ huy...); đồng thời, hệ thống an toàn - an ninh mạng được thiết lập với tường lửa, mã hóa, quản lý truy cập, sao lưu dữ liệu nhằm bảo đảm an toàn thông tin (ATTT) quân sự.

Nhà trường đã đầu tư máy chủ, trung tâm dữ liệu, các thiết bị phần cứng hiện đại như máy chiếu, bảng tương tác, camera, thiết bị hội nghị trực tuyến và hệ thống huấn luyện mô phỏng, phục vụ hiệu quả công tác giảng dạy và nghiên cứu.

Tuy nhiên, nhận thức rõ rằng công nghệ và hạ tầng chỉ là điều kiện cần, còn yếu tố con người - nhất là giảng viên - mới là điều kiện đủ quyết định thành công của CĐS, Nhà trường đã chú trọng phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của đội ngũ giảng viên.

Trong giai đoạn 2023 - 2025, Nhà trường đã tổ chức hơn 900 lượt cán bộ, giảng viên tham gia tập huấn về kỹ năng số, sử dụng phần mềm mô phỏng và bảo đảm ATTT, chiếm khoảng 85% tổng số giảng viên. Khoảng 80 - 90% giảng viên đã tham gia số hóa giáo trình, xây dựng học liệu điện tử, trong đó 50% thường xuyên ứng dụng bản đồ số 2D, 3D và phần mềm mô phỏng trong huấn luyện, diễn tập.

Đặc biệt, trong cùng giai đoạn, Trường đã công nhận khoảng 30 sáng kiến liên quan đến CĐS do giảng viên đề xuất, trong đó 10 sáng kiến đã được áp dụng rộng rãi và chứng minh hiệu quả thực tiễn cao. Nhờ đó, chất lượng giảng dạy, năng lực tổ chức huấn luyện và khả năng tiếp thu của học viên được nâng cao rõ rệt, góp phần làm chuyển biến mạnh mẽ chất lượng giáo dục, đào tạo của Nhà trường trong thời kỳ mới.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả nổi bật, thực tế cũng cho thấy một bộ phận giảng viên vẫn còn hạn chế về nhận thức, kỹ năng CNTT, khả năng khai thác thiết bị số; cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ tuy được đầu tư nhưng chưa đồng bộ, chưa đáp ứng toàn diện yêu cầu dạy - học số. Một số giảng viên vẫn xem CĐS đơn thuần là việc ứng dụng công nghệ trong giảng dạy, chưa nhận thức đầy đủ đó là sự thay đổi toàn diện về tư duy, phương pháp và mô hình đào tạo.

Sự thích ứng với môi trường dạy - học số giữa các khoa, bộ môn còn chênh lệch, hoạt động chia sẻ học liệu, cộng tác số chưa phổ biến, và hệ sinh thái số thống nhất trong toàn trường vẫn đang trong quá trình hoàn thiện.

Cần thực hiện hiệu quả nhiều giải pháp

Để phát huy vai trò của đội ngũ giảng viên các môn quân sự trong nâng cao chất lượng CĐS ở Trường Sĩ quan Lục quân 1 hiện nay, cần thực hiện nhiều giải pháp trong đó chú trọng thực hiện có hiệu quả các giải pháp sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức, xây dựng văn hóa số

CĐS không chỉ là đầu tư công nghệ mà trước hết là sự chuyển hóa trong nhận thức và hành vi. Đối với Trường Sĩ quan Lục quân 1, giảng viên là lực lượng trung tâm quyết định việc tiếp nhận và lan tỏa tư duy số, do đó, việc nâng cao nhận thức cho từng cán bộ, giảng viên cần được đặt vào một chương trình giáo dục liên tục, hệ thống và có chiều sâu.

Trên nền tảng đó, việc xây dựng văn hóa số phải đi từ việc làm rõ mục tiêu chiến lược - vì sao CĐS phục vụ nâng cao chất lượng đào tạo, bảo đảm an ninh, nâng cao năng lực quản lý, tới việc xác định trách nhiệm cụ thể của từng cá nhân.

Ở khâu tổ chức, Nhà trường cần kết hợp tuyên truyền chính trị, chuyên môn và trải nghiệm thực tiễn: thông qua hội nghị chuyên đề, sinh hoạt khoa, chuyên đề trong các buổi sinh hoạt chính trị, kèm theo các buổi “minh họa” thực hành để giảng viên thấy được lợi ích cụ thể (tiết kiệm thời gian soạn giảng, tăng tương tác với học viên, nâng cao hiệu quả đánh giá).

Khi nhận thức được chuyển biến, văn hóa số sẽ hình thành bằng những hành vi cụ thể: chia sẻ học liệu, cập nhật công nghệ, tôn trọng nguyên tắc ATTT, sẵn sàng hỗ trợ đồng nghiệp - và điều đó tạo nền tảng vững chắc cho mọi giải pháp tiếp theo.

Thứ hai, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng số và an toàn thông tin

Một đội ngũ giảng viên có nhận thức tốt nhưng thiếu kỹ năng số chuyên sâu sẽ khó biến mục tiêu thành thực tế. Vì vậy, Trường cần xây dựng lộ trình đào tạo, bồi dưỡng được phân loại theo cấp độ.

Việc tổ chức đào tạo phải đa dạng về hình thức: tập huấn trực tiếp, học trực tuyến theo module, cử đi học tại các đối tác công nghệ, mời chuyên gia doanh nghiệp viễn thông và an ninh mạng phối hợp.

Cùng với đó, cần có chương trình chứng nhận nội bộ để đảm bảo tiêu chuẩn năng lực; đồng thời lồng ghép các bài kiểm tra thực hành và nhiệm vụ áp dụng thực tế trong kỳ học để đánh giá tính ứng dụng.

Về ATTT, mọi khóa đào tạo phải nhấn mạnh thực hành bảo mật (quy trình mã hóa, quản lý mật khẩu, phân loại dữ liệu quân sự), phương án xử lý sự cố và nhận diện mã độc. Yêu cầu đặt ra là mỗi giảng viên phải đạt chuẩn kỹ năng cơ bản trong thời hạn nhất định (ví dụ 6 - 12 tháng), lực lượng nòng cốt phải có khả năng hướng dẫn, khắc phục và phát triển các giải pháp số.

Khi kỹ năng được nâng cao, giảng viên sẽ tự tin ứng dụng công nghệ, sáng tạo học liệu, tổ chức kiểm tra đánh giá hiệu quả, từ đó trực tiếp nâng cao chất lượng đào tạo và bảo đảm ATTT trong toàn trường.

Thứ ba, cần xây dựng đội ngũ nòng cốt về chuyển đổi số trong giảng viên

CĐS cần có lực lượng dẫn dắt, không thể chỉ dựa vào những nỗ lực cá nhân rời rạc. Việc xây dựng một đội ngũ giảng viên nòng cốt - những người vừa có chuyên môn quân sự vừa có năng lực công nghệ - là nhiệm vụ chiến lược.

Đội ngũ này được hình thành thông qua công tác tuyển chọn, quy hoạch và đào tạo bài bản, sau đó giao những nhiệm vụ trọng tâm: thiết kế module số, thử nghiệm mô phỏng, hướng dẫn đồng nghiệp, hỗ trợ kỹ thuật và tham gia xây dựng chính sách ứng dụng công nghệ trong chương trình đào tạo.

Về cơ cấu, mỗi khoa, bộ môn cần có ít nhất một nhóm nòng cốt gồm 3 - 5 giảng viên có vai trò rõ ràng: chuyên trách nội dung số, chuyên trách hạ tầng và chuyên trách an ninh dữ liệu. Nhà trường phải bảo đảm cơ chế hoạt động cho đội ngũ này: thời gian làm nhiệm vụ, chế độ đãi ngộ, cơ hội được cử đi đào tạo chuyên sâu và tiêu chí đánh giá công bằng theo hiệu quả ứng dụng.

Đồng thời, cần thiết kế các diễn đàn nội bộ, câu lạc bộ công nghệ để nhóm nòng cốt chia sẻ phương pháp, mẫu học liệu, giải pháp kỹ thuật và truyền cảm hứng cho cộng đồng giảng viên. Yêu cầu là đội ngũ này phải có năng lực chuyển giao, sẵn sàng hỗ trợ 24/7 trong giai đoạn triển khai, đồng thời có khả năng tự làm mới công nghệ.

Khi đội ngũ nòng cốt hoạt động hiệu quả, toàn bộ quá trình CĐS sẽ có tính hệ thống, rút ngắn khoảng cách năng lực giữa các giảng viên và tạo nền tảng để nhân rộng mô hình số trong toàn trường.

Thứ tư, phát triển và quản trị học liệu số tập trung.

Học liệu số là trái tim của giáo dục trong môi trường số; thiếu kho học liệu chuẩn, mọi nỗ lực đổi mới phương pháp sẽ thiếu điểm tựa.

Trường Sĩ quan Lục quân 1 cần xác lập chương trình số hóa toàn diện: chuẩn hóa giáo trình, số hóa tài liệu, thiết kế bài giảng tương tác, xây dựng ngân hàng đề thi và kho học liệu mở phục vụ cả giảng viên lẫn học viên. Việc phát triển học liệu phải tuân theo tiêu chuẩn kỹ thuật (định dạng mở, tương thích với hệ thống LMS, tuân thủ chuẩn SCORM), đồng thời đảm bảo phân quyền, bảo mật và cập nhật thường xuyên.

Về tổ chức thực hiện, Nhà trường nên thành lập trung tâm học liệu số chịu trách nhiệm thu thập, biên tập, kiểm định nội dung và quản trị hệ thống. Đồng thời, từng giảng viên cần được khuyến khích tham gia đóng góp, cập nhật và phản biện học liệu theo cơ chế công nhận đóng góp (khen thưởng, tính vào tiêu chí thăng tiến). Quy trình kiểm định chất lượng học liệu cần được xây dựng để bảo đảm tính chính xác quân sự, tính khoa học và khả năng ứng dụng thực tiễn.

Bên cạnh đó, phát triển kho học liệu mở và liên kết chia sẻ giữa các trường trong toàn quân sẽ giúp tận dụng nguồn lực, tránh trùng lặp và nâng cao chất lượng chung. Yêu cầu đặt ra là mỗi giảng viên phải có trách nhiệm số hóa tối thiểu một học liệu chuyên môn trong một chu kỳ nhất định; trung tâm học liệu phải duy trì cập nhật định kỳ và đảm bảo truy cập an toàn.

Ý nghĩa của giải pháp này là tạo nền tảng tri thức số vững chắc, giúp giảng viên tiết kiệm thời gian soạn bài, nâng cao tính tương tác trong dạy học, đồng thời hỗ trợ công tác đánh giá, nghiên cứu và huấn luyện chuyên sâu.

Thứ năm, kết hợp hài hòa giữa giảng dạy truyền thống và số hóa (blended learning)

Trong giáo dục quân sự, truyền thống và thực hành trực tiếp giữ vị trí then chốt, song nếu không kết hợp thông minh với các công cụ số, Nhà trường sẽ bỏ lỡ cơ hội nâng cao hiệu quả và mở rộng phạm vi đào tạo. Giải pháp kết hợp này nhằm tạo dựng mô hình dạy học linh hoạt: sử dụng nền tảng số để truyền tải kiến thức lý thuyết, tổ chức học tập tự chủ, cung cấp mô phỏng và tài nguyên đa phương tiện. Đồng thời, cần duy trì các hoạt động huấn luyện thực địa, thao trường, và thảo luận trực tiếp để rèn luyện kỹ năng thực hành, tư duy chiến thuật và kỷ luật quân sự.

Thực hiện mô hình này đòi hỏi từng học phần phải được thiết kế lại: phân bổ hợp lý thời lượng trực tuyến và trực tiếp, xây dựng kịch bản học tập, áp dụng mô phỏng 3D cho các bài học chiến thuật, sử dụng đánh giá định lượng qua LMS kết hợp đánh giá định tính qua quan sát thực tế. Giảng viên cần được đào tạo phương pháp sư phạm số để điều phối lớp hỗn hợp, kích thích tương tác, và đánh giá hiệu quả học tập bằng dữ liệu.

Về hạ tầng, Nhà trường phải đảm bảo băng thông, trang thiết bị cho phòng học thông minh và khu mô phỏng; về chính sách, cần có hướng dẫn rõ ràng về tỷ lệ áp dụng hình thức trực tuyến trong từng loại môn học. Yêu cầu là mọi môn học lý thuyết phải tích hợp ít nhất một thành tố số tương tác; môn thực hành phải có phần mô phỏng tiền huấn luyện để tối ưu thời gian trên thao trường.

Khi được triển khai bài bản, mô hình kết hợp không chỉ nâng cao hiệu quả tiếp thu, rèn luyện kỹ năng mà còn tăng khả năng mở rộng đào tạo, tiết kiệm tài nguyên và giúp giảng viên khai thác dữ liệu giáo dục để cải tiến chương trình liên tục.

Có thể nói, đội ngũ giảng viên quân sự giữ vai trò nòng cốt, là lực lượng trực tiếp quyết định hiệu quả của quá trình CĐS. Các giảng viên vừa là chủ thể truyền tải tri thức, vừa là người tổ chức, hướng dẫn học viên tiếp cận tri thức mới trên nền tảng công nghệ hiện đại.