Cyber Peace 2025: Xây dựng lá chắn số bảo vệ trẻ em trực tuyến

Trẻ em phải được bảo vệ trong đời sống thực và đời sống số

Công nghệ số ngày nay đã trở thành một phần không thể tách rời trong cuộc sống hàng ngày của trẻ em. Nó mở ra vô vàn cơ hội tuyệt vời giúp trẻ em học tập, sáng tạo, kết nối và khám phá thế giới. Công nghệ cũng giúp trẻ em thực hiện nhiều quyền cơ bản của mình, như: được học hành, được thể hiện tiếng nói, được tiếp cận thông tin... Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng là những rủi ro nghiêm trọng khi trẻ em phải đối mặt với vi phạm quyền riêng tư, đánh cắp danh tính, bắt nạt trên môi trường mạng, tiếp xúc với nội dung độc hại và thậm chí là bóc lột tình dục trực tuyến.

Thông qua nền tảng U-Report của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc UNICEF, cứ năm trẻ em và thanh thiếu niên thì có một em từng bị bắt nạt trên môi trường mạng. Tại Việt Nam, nghiên cứu của UNICEF cũng cho thấy, khoảng 2% trẻ em Việt Nam trong độ tuổi 15 - 17 đã từng chia sẻ hình ảnh hoặc video mang nội dung tình dục của chính mình để đổi lấy tiền hoặc quà tặng, được coi một hình thức bóc lột tình dục trực tuyến.

Chia sẻ tại Diễn đàn Giáo dục An ninh mạng Cyber Peace 2025, diễn ra ngày 15/11, tại Trường Phổ thông Song ngữ liên cấp Wellspring, TS. Nguyễn Vĩnh Sơn - Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo dục Hệ thống Wellspring, Tổng Hiệu trưởng Wellspring Hà Nội cho rằng, trẻ em phải phát triển trong hai không gian song song: đời thực và đời sống số. “Không gian mạng chứa đựng cả cơ hội lẫn thách thức. Điều quan trọng là trẻ được trang bị kỹ năng, được hướng dẫn đúng cách và được kết nối với những hệ thống hỗ trợ đủ mạnh”.

Cũng trong các phiên tọa đàm bên lề sự kiện, bà Vũ Kim Chi - Cán bộ Giáo dục UNICEF Việt Nam cho biết, chuyển đổi số mang lại nhiều cơ hội cho trẻ em trong học tập và tiếp cận thông tin, nhưng đồng thời khiến các em đối diện nhiều nguy cơ khó lường như lộ lọt thông tin cá nhân, tiếp xúc nội dung độc hại, bạo lực mạng, lừa đảo hay dụ dỗ trực tuyến.

Theo bà Vũ Kim Chi, khi ngày càng nhiều trẻ em tham gia không gian số với tần suất và mức độ ngày càng cao, việc trang bị cho các em kiến thức và kỹ năng số là điều thiết yếu. Những kỹ năng này không chỉ giúp các em tự bảo vệ mình trước rủi ro, mà còn giúp các em biết cách ứng xử tôn trọng và thấu cảm với người khác, góp phần xây dựng một môi trường trực tuyến an toàn và tích cực hơn.

Hợp tác đa ngành để tăng cường bảo vệ trẻ em trên môi trường số

Nhấn mạnh về việc chung tay xây dựng môi trường số an toàn và nhân văn cho thế hệ trẻ, TS. Nguyễn Vĩnh Sơn, chia sẻ về 3 lớp "lá chắn" để bảo vệ trẻ em trên không gian mạng.

TS. Nguyễn Vĩnh Sơn cho rằng, để bảo vệ trẻ em hiệu quả, cần xây dựng ba lớp “lá chắn”. Lớp thứ nhất là lá chắn kỹ thuật, gồm hệ thống sàng lọc, cảnh báo, giám sát và bảo vệ từ sớm. Lớp thứ hai là kiến thức và kỹ năng số, giúp học sinh làm chủ công nghệ, biết ứng xử an toàn và có trách nhiệm. Lớp thứ ba là vòng tay kết nối, trong đó gia đình và nhà trường tạo môi trường tin cậy để học sinh chia sẻ, tìm kiếm hỗ trợ khi gặp vấn đề trên mạng.

Chị Vũ Kim Chi, cán bộ UNICEF nhấn mạnh: "Trẻ em là chủ thể cần được bảo vệ, hỗ trợ, giáo dục về an toàn trên không gian mạng nhưng đồng thời cũng là trung tâm của giải pháp. Vì vậy, việc tạo điều kiện, thúc đẩy, "trao quyền" cho trẻ em chủ động đưa ra các sáng kiến, sáng tạo cũng rất quan trọng".

Trong những năm qua, UNICEF Việt Nam đã hợp tác với Bộ Giáo dục và Đào tạo để xây dựng và phát triển khung năng lực số, năng lực AI cho học sinh và giáo viên, các chương trình đào tạo kĩ năng và an toàn số, bảo vệ an toàn, đồng thời hỗ trợ, thúc đẩy cơ hội học tập, khám phá và phát triển của các em trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ.

Học sinh trở thành “Sứ giả số”

Điểm nhấn đặc biệt của Cyber Peace 2025 là việc hiện thực hóa các quan điểm trên bằng cách đặt học sinh vào vị trí trung tâm, biến các em từ đối tượng thụ động cần bảo vệ thành những "Sứ giả số" chủ động kiến tạo giải pháp.

Tinh thần ấy được thể hiện xuyên suốt qua các hoạt động được thiết kế chuyên sâu. Mở đầu là hoạt động tranh biện, học sinh các trường trung học đã phân tích câu hỏi: “Bảo vệ trẻ em trực tuyến nên ưu tiên giáo dục năng lực số hay tăng cường kiểm soát của nhà nước?”. Các em nêu quan điểm từ nhiều góc độ: quyền tiếp cận thông tin, quyền riêng tư, yêu cầu quản lý, cũng như vai trò của gia đình và cộng đồng.

Bên cạnh đó, hoạt động mô phỏng Liên hợp quốc (WISMUN) cho phép học sinh đóng vai đại diện các quốc gia thảo luận về thu hẹp khoảng cách số và bảo vệ trẻ em ở những nước đang phát triển. Đây được xem là cách tiếp cận để trẻ em không chỉ là đối tượng thụ hưởng, mà trở thành người tham gia vào thảo luận chính sách ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Có thể nói, Cyber Peace 2025 chính là nơi học sinh vượt ra khỏi khuôn khổ lớp học, đối thoại trực tiếp cùng chuyên gia, cảm nhận hơi thở ngoại giao và hiểu thế giới bằng góc nhìn của một công dân toàn cầu thực thụ. Ở hành trình đó, các em dám cất tiếng nói của chính mình, dám tranh biện tích cực và bảo vệ quan điểm, dám hợp tác để hình thành giải pháp chung, dám hành động vì lợi ích của cộng đồng và nhân loại.

Mặt khác, Cyber Peace 2025 cũng tiếp tục lan tỏa Bộ nguyên tắc 6 điểm về an toàn số, do Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) - Bộ Công an biên soạn, gồm truy cập an toàn, giao tiếp lành mạnh, chia sẻ có trách nhiệm, giữ kết nối với gia đình - nhà trường, trang bị kỹ năng số và duy trì phòng ngừa chủ động.

Cyber Peace 2025 gửi đi thông điệp: bảo vệ trẻ em trên môi trường số không có điểm kết thúc mà là quá trình lâu dài, liên tục và cần sự phối hợp đa ngành. Sự kiện khẳng định an toàn số là trách nhiệm của toàn xã hội, trong đó công nghệ chỉ đóng vai trò công cụ; yếu tố quyết định vẫn là sự đồng hành của gia đình, nhà trường và cộng đồng./.