Công nghệ mở sẽ là lựa chọn chiến lược cho Việt Nam trong kỷ nguyên số

Chiều ngày 3/11/2025, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã tổ chức Diễn đàn Công nghệ mở năm 2025 với chủ đề “Trí tuệ nhân tạo với công nghệ mở và mã nguồn mở” nhằm trao đổi, chia sẻ tầm nhìn, kinh nghiệm và đề xuất các giải pháp chiến lược thúc đẩy phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) phục vụ chuyển đổi số quốc gia.

Con đường để Việt Nam trở thành quốc gia công nghệ

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghệ số đối với đời sống kinh tế, xã hội và sự phát triển tất yếu của công nghệ mở trong việc chia sẻ, kết nối tri thức số.

“Công nghệ số đã, đang và sẽ thâm nhập vào mọi ngõ ngách của đời sống xã hội và sẽ trở thành không khí thở của chúng ta. Vì thế, nó phải rẻ như không khí. Và cách để đạt được điều đó là công nghệ mở. Công nghệ mở không chỉ là mã nguồn mở, mà còn là kiến trúc mở và chuẩn mở. Đi cùng công nghệ mở là văn hoá mở. Tất cả chúng ta sẽ cùng đóng góp phát triển công nghệ, cùng chia sẻ sử dụng công nghệ để đạt được sự phổ cập toàn dân", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, công nghệ mở là để các quốc gia có thể làm chủ công nghệ mà mình sử dụng. Không còn như trước đây, chúng ta mua một "Black Box" từ một quốc gia khác và phó mặc số phận của quốc gia mình cho một quốc gia khác. Hiện nay, nhiều quốc gia đã tuyên bố chỉ mua công nghệ khi công nghệ là mở, nhất là khi các công nghệ đó dùng để xây dựng các hạ tầng nền tảng trọng yếu quốc gia.

Sự sáng tạo vĩ đại nhất là sự sáng tạo của toàn dân. Và cũng chính sự sáng tạo này mới có thể giải quyết các vấn đề, các bài toán của từng cá nhân, từng tổ chức nhỏ và của từng quốc gia. Không một công ty nào, một tập đoàn đa quốc gia nào, dù quy mô to đến đâu, có thể giải quyết mọi bài toán, đáp ứng mọi nhu cầu thay đổi.

Không ai có thể hiểu bài toán, vấn đề của mình hơn chính mình và vì thế, chúng ta sẽ là người tốt nhất để giải bài toán của mình. Sự sáng tạo toàn dân chỉ có thể xảy ra khi công nghệ là mở. Công nghệ mở sẽ khai phóng năng lực sáng tạo của mỗi cá nhân. Mỗi người đứng trên vai những người khác để phát triển và từ đó tạo ra một mặt bằng mới cao hơn cho những người khác.

Với một nước đi sau như Việt Nam, muốn đi trước thì phải đứng trên vai những người khác. Việc lựa chọn phát triển công nghệ mở, lựa chọn phát triển phần mềm nguồn mở, lựa chọn mở dữ liệu để các cá nhân, doanh nghiệp tham gia sáng tạo giá trị mới là định hướng của chúng ta.

Với định hướng này, Việt Nam sẽ phát triển thành quốc gia công nghệ, dựa trên và thừa hưởng tri thức nhân loại nhưng cũng đóng góp cho tri thức nhân loại, Bộ trưởng Bộ KH&CN chia sẻ.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhận định, AI cần được phát triển theo hướng mở để đảm bảo tính an toàn, minh bạch và chủ quyền công nghệ.

Trích dẫn quan điểm của Elon Musk rằng “Nếu AI mạnh nằm trong tay vài công ty thì đó là rủi ro lớn nhất cho tương lai con người”, Bộ trưởng nhấn mạnh: AI càng mạnh càng phải có cộng đồng giám sát, phải minh bạch nguồn lực và mô hình để tránh lạm quyền, sai lệch hay thao túng. Mã nguồn mở giúp các quốc gia tiếp cận lõi công nghệ, nuôi dưỡng hệ sinh thái doanh nghiệp và phổ cập ứng dụng AI.

Mở để tăng tốc đổi mới, rút ngắn khoảng cách công nghệ; mở để tự chủ, làm chủ lõi công nghệ và tránh bị khóa vào nền tảng của người khác; mở để nuôi dưỡng hệ sinh thái doanh nghiệp, đặc biệt là các startup; mở để minh bạch và an toàn, với nhiều bên cùng giám sát, giảm rủi ro sai lệch và thao túng, Bộ trưởng nhấn mạnh, đồng thời khẳng định: Mở phải có kỷ luật, có tiêu chuẩn an toàn, có kiểm định và có trách nhiệm.

Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Nhà nước phải đóng vai trò dẫn dắt cuộc chơi mở, thông qua việc sử dụng mã nguồn mở trong Chính phủ số, xây dựng Trung tâm Siêu tính toán AI quốc gia, Cơ sở dữ liệu mở AI quốc gia và đặt hàng các bài toán AI mở.

Đây không chỉ là cam kết, mà còn là chiến lược Make in Viet Nam - phát triển và làm chủ công nghệ Việt Nam trên nền tảng chuẩn mở, vì một Việt Nam số tự chủ, sáng tạo và bền vững.

Bộ KH&CN cam kết tiên phong trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho AI

Trình bày báo cáo “Phát triển hệ sinh thái AI mở - Nền tảng cho tự chủ công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia”, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia Hồ Đức Thắng cho biết,Việt Nam đang đứng tại một ngã rẽ lịch sử: Giữa con đường phụ thuộc vào "hộp đen công nghệ" đóng và con đường tự chủ - sáng tạo - chủ quyền mang tên Công nghệ mở. Lựa chọn công nghệ mở chính là lựa chọn bản lĩnh và khát vọng dân tộc, là con đường để kiến tạo chủ quyền số quốc gia.

Theo Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia, triết lý "mở" hoàn toàn tương thích với tinh thần Make in VietNam. AI ngày nay không chỉ là công cụ, mà là hạ tầng trí tuệ quốc gia, giống như điện hay Internet. Một quốc gia không làm chủ hạ tầng trí tuệ sẽ đánh mất chủ quyền số trong thế kỷ 21.

Công nghệ mở cho phép Việt Nam "đứng trên vai người khổng lồ", tận dụng tri thức toàn cầu để giải bài toán bản địa - từ dữ liệu tiếng Việt, các ứng dụng đặc thù cho tới sáng tạo mang bản sắc Việt. Để biến tầm nhìn thành hiện thực, cần đồng bộ phát triển ba trụ cột sức mạnh:

Thứ nhất, hạ tầng tính toán quốc gia, gồm trung tâm dữ liệu và cụm tính toán hiệu năng cao “Make in Vietnam”, làm xương sống vật lý cho phát triển AI.

Thứ hai, nền tảng dữ liệu mở, tạo ra các kho dữ liệu, chuẩn hóa dữ liệu tiếng Việt và xây dựng các mô hình ngôn ngữ lớn nói tiếng Việt, “thấu hiểu văn hóa của chúng ta và phục vụ cho lợi ích của người dân chúng ta”.

Thứ ba, xây dựng cộng đồng AI mở, nơi các nhà khoa học, kỹ sư và doanh nghiệp cùng tham gia phát triển và đóng góp vào tri thức chung.

Dẫn lời Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, ông Hồ Đức Thắng khẳng định, AI mở không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà là tầm nhìn phát triển - con đường đi tới một Việt Nam hùng cường, phồn vinh. Để hiện thực hóa tầm nhìn ấy, cần sự chung tay của toàn xã hội theo tinh thần: Nhà nước kiến tạo thể chế, doanh nghiệp phát triển công nghệ, cộng đồng cùng chung tay đóng góp.

Về phía Nhà nước, Bộ KH&CN cam kết tiên phong trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý cho AI, xây dựng khung thử nghiệm linh hoạt, đầu tư hạ tầng tính toán quốc gia và đổi mới cơ chế mua sắm công để tạo ra "đơn đặt hàng" cho các giải pháp AI Việt Nam.

Doanh nghiệp, viện - trường được kêu gọi đi đầu nghiên cứu, ứng dụng AI mở, tạo ra các sản phẩm "Make in Viet Nam" có sức cạnh tranh toàn cầu. Cộng đồng các chuyên gia, kỹ sư được khích lệ trở thành "chiến sĩ trên mặt trận tri thức mở", cùng xây dựng "bộ óc tập thể" của quốc gia.

Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia kết luận với một thông điệp mang tính thời đại: Nếu năm 1945, Bác Hồ nói "Không có gì quý hơn độc lập, tự do" thì năm 2025, chúng ta có thể khẳng định: Không có gì quan trọng hơn chủ quyền số. Với tinh thần ấy, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo về AI mở của khu vực và thế giới, góp phần hiện thực hóa khát vọng quốc gia phồn vinh, hùng cường vào năm 2045.

Trong khuôn khổ Diễn đàn, các đại biểu đã có những phiên trao đổi sôi nổi, tập trung vào hai chuyên đề chính: Công nghệ mở, mã nguồn mở và ứng dụng AI; hạ tầng tính toán và an toàn bảo mật phục vụ phát triển AI.

Diễn đàn Công nghệ mở Việt Nam 2025 đã khẳng định vai trò chiến lược của AI và công nghệ mở, đồng thời thể hiện khát vọng tự chủ và sáng tạo của Việt Nam với tinh thần "Mở để làm chủ, sáng tạo và bứt phá"./.