Chuyển đổi số nông nghiệp thúc đẩy giảm nghèo bền vững

Nông dân 4.0 - Trụ cột của nông nghiệp số

Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, tại nhiều địa phương, người nông dân đã từng bước tiếp cận và làm chủ các mô hình sản xuất dựa trên dữ liệu và công nghệ hiện đại. Thông qua sự hỗ trợ, đồng hành của cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp công nghệ và hệ thống khuyến nông, nông dân ngày càng mạnh dạn đổi mới tư duy sản xuất, chuyển dịch từ phương thức canh tác dựa vào kinh nghiệm sang áp dụng quy trình khoa học, quản trị theo dữ liệu và tiêu chuẩn hóa sản phẩm ngay từ khâu đầu vào.

Nhiều giải pháp nông nghiệp chính xác như phần mềm quản lý sản xuất, hệ thống cảm biến, thiết bị đo đạc thông minh và nền tảng quản trị đồng ruộng đang ngày càng được triển khai rộng rãi. Việc ứng dụng công nghệ cho phép người sản xuất kiểm soát chặt chẽ lượng nước tưới, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, qua đó hạn chế lãng phí đầu vào và giảm thiểu rủi ro từ biến đổi khí hậu.

Tại nhiều địa phương ở Đồng bằng sông Cửu Long, quy trình canh tác đã được số hóa và tự động hóa gần như toàn diện, từ khâu làm đất, chăm sóc đến thu hoạch, với các thao tác được điều khiển trực tiếp qua điện thoại thông minh. Nhờ đó, chi phí sản xuất và nhân công có thể giảm tới một nửa, trong khi năng suất tăng khoảng 30%.

Những đổi mới này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế trước mắt mà còn góp phần nâng cao khả năng thích ứng của sản xuất nông nghiệp trước các tác động môi trường. Canh tác dựa trên dữ liệu giúp giảm phát thải khí nhà kính, hạn chế thoái hóa đất và suy giảm nguồn nước, đồng thời thúc đẩy nông nghiệp phát triển theo hướng xanh và bền vững.

An Giang là một trong những địa phương sớm nắm bắt cơ hội chuyển đổi số trong nông nghiệp. Với tỷ lệ đất sản xuất nông nghiệp lớn, tỉnh đã đẩy mạnh ứng dụng các hệ thống tưới nhỏ giọt, bón phân tự động và thiết bị giám sát môi trường.

Việc áp dụng công nghệ giúp nhiều hợp tác xã và hộ sản xuất quy mô lớn giảm đáng kể chi phí lao động, đồng thời nâng cao chất lượng và tính đồng đều của nông sản. Đến nay, An Giang đã cấp trên 500 mã số vùng trồng với tổng diện tích gần 18.000 ha, tạo nền tảng quan trọng cho quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Trong khi đó, Đồng Tháp lại lựa chọn hướng đi khác, tập trung xây dựng hệ thống dữ liệu và nền tảng quản trị toàn ngành. Năm 2024, tỉnh triển khai nền tảng nông nghiệp số với mạng lưới thiết bị quan trắc hiện đại, bao gồm trạm giám sát côn trùng, trạm cảnh báo lũ, camera theo dõi sinh trưởng cây trồng và các điểm đo tự động. Hệ thống này tạo ra dòng dữ liệu liên tục, hỗ trợ cảnh báo sâu bệnh, dự báo thời tiết và tối ưu hóa lịch thời vụ cho người sản xuất.

Không dừng lại ở khâu sản xuất, Đồng Tháp còn đẩy mạnh số hóa quy trình nông nghiệp an toàn, áp dụng nhật ký điện tử và truy xuất nguồn gốc theo chuỗi giá trị. Từ chỗ quen với ghi chép thủ công, nhiều nông dân đã chuyển sang sử dụng điện thoại thông minh để cập nhật dữ liệu sản xuất, theo dõi chất lượng nước và giám sát tình hình sâu bệnh.

Thúc đẩy chuyển đổi số nông nghiệp nhờ thương mại điện tử

Một chuyển biến đáng chú ý khác của chuyển đổi số là việc đưa nông sản lên các nền tảng trực tuyến. Trước yêu cầu ngày càng khắt khe về minh bạch thông tin và truy xuất nguồn gốc.

Tại Quảng Ngãi, Hợp tác xã Ngọc Linh đã áp dụng tem điện tử cho sản phẩm, cho phép người mua dễ dàng kiểm tra nguồn gốc và quy trình sản xuất. Việc đầu tư đồng bộ về bao bì, nhãn mác không chỉ giúp ngăn chặn hàng giả mà còn gia tăng giá trị thương hiệu, mở rộng khả năng tiếp cận thị trường. Thực tế cho thấy, ngay cả các địa phương vùng sâu, vùng xa vẫn có thể tận dụng chuyển đổi số để nâng cao chất lượng sản phẩm và cải thiện thu nhập cho người dân.

Song hành với đó, thương mại điện tử đang trở thành kênh tiêu thụ nông sản ngày càng quan trọng. Bưu điện Việt Nam đã hỗ trợ đưa hơn 5,5 triệu tài khoản hộ sản xuất lên sàn Postmart.vn, với trên 149.000 sản phẩm, trong đó có hơn 8.200 sản phẩm OCOP.

Nhiều mặt hàng đặc sản như vải Lục Ngạn, cam Cao Phong, nhãn Hưng Yên hay sầu riêng Đắk Lắk đã được tiêu thụ với sản lượng lớn qua kênh trực tuyến, góp phần giảm phụ thuộc vào thương lái truyền thống và ổn định đầu ra cho nông sản.

Lạng Sơn là điển hình khi thúc đẩy mạnh mẽ tiêu thụ nông sản trên Postmart.vn và Voso.vn. Tỉnh hiện có hơn 202.000 tài khoản bán và 115.000 tài khoản mua, với gần 20.000 lượt sản phẩm lên sàn. Đặc sản quả na của tỉnh đã ghi nhận gần 600 đơn hàng với gần 3 tấn tiêu thụ trong thời gian ngắn. Doanh thu thương mại điện tử đạt hơn 13,7 tỷ đồng, chứng minh sự hiệu quả của kênh phân phối trực tuyến đối với nông sản vùng cao.

Những kết quả đã đạt được cho thấy, chuyển đổi số đang từng bước tạo ra sự thay đổi căn bản trong nông nghiệp Việt Nam. Từ ứng dụng công nghệ vào sản xuất, minh bạch hóa quy trình thông qua truy xuất nguồn gốc, đến mở rộng kênh tiêu thụ trên các nền tảng thương mại điện tử, một mô hình nông nghiệp hiện đại, hiệu quả và bền vững đang dần được định hình.

Quan trọng hơn, chuyển đổi số đang mở rộng cánh cửa để người nông dân tiếp cận tri thức mới, nâng cao giá trị lao động và cải thiện thu nhập, tạo điều kiện thoát nghèo bền vững./.