Chuyển đổi số - Động lực nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững ngành lâm nghiệp

Chuyển đổi số trong ngành lâm nghiệp

Lâm nghiệp là ngành có phạm vi quản lý rộng, liên quan đến nhiều chủ thể và chịu tác động mạnh của điều kiện tự nhiên. Công tác quản lý rừng truyền thống chủ yếu dựa vào hồ sơ giấy, kiểm tra thủ công, dẫn đến hạn chế trong giám sát tài nguyên rừng, chậm phát hiện vi phạm và khó khăn trong công tác thống kê, dự báo.

Chuyển đổi số giúp ngành lâm nghiệp từng bước khắc phục những hạn chế này thông qua việc ứng dụng công nghệ số, dữ liệu lớn và tự động hóa vào quản lý, điều hành. Đây là cơ sở quan trọng để nâng cao năng lực quản lý nhà nước, bảo vệ rừng hiệu quả hơn, đáp ứng yêu cầu phát triển lâm nghiệp bền vững và hội nhập quốc tế.

Một trong những nội dung trọng tâm của chuyển đổi số trong ngành lâm nghiệp là xây dựng và vận hành hệ thống dữ liệu số về rừng. Việc ứng dụng công nghệ viễn thám, ảnh vệ tinh, hệ thống thông tin địa lý (GIS), thiết bị bay không người lái (drone) giúp theo dõi diễn biến tài nguyên rừng theo thời gian thực, phát hiện sớm tình trạng mất rừng, cháy rừng và suy thoái rừng.

Thông qua các nền tảng số, cơ quan quản lý có thể cập nhật, phân tích và chia sẻ dữ liệu rừng một cách nhanh chóng, chính xác, phục vụ công tác quy hoạch, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng. Việc số hóa bản đồ rừng, hồ sơ chủ rừng và dữ liệu kiểm kê rừng góp phần nâng cao tính minh bạch, giảm chồng chéo và tăng hiệu quả phối hợp giữa các cấp, các ngành.

Chuyển đổi số không chỉ dừng lại ở công tác quản lý tài nguyên rừng mà còn tác động mạnh mẽ đến toàn bộ chuỗi giá trị lâm sản. Việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý khai thác, chế biến và tiêu thụ lâm sản giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm chi phí và tăng giá trị gia tăng.

Các hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử, mã số vùng trồng, chứng chỉ rừng và quản lý hồ sơ số giúp bảo đảm tính hợp pháp của gỗ và lâm sản, đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do và thực hiện các cam kết về quản lý rừng bền vững, chống khai thác gỗ bất hợp pháp.

Thúc đẩy kinh tế lâm nghiệp và sinh kế người dân

Chuyển đổi số mở ra cơ hội phát triển kinh tế lâm nghiệp theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững. Thông qua các nền tảng số, hộ trồng rừng, hợp tác xã và doanh nghiệp có thể tiếp cận thông tin thị trường, giá cả, kỹ thuật sản xuất và tiêu thụ sản phẩm một cách thuận lợi hơn.

Việc kết hợp chuyển đổi số với thương mại điện tử, du lịch sinh thái và dịch vụ môi trường rừng giúp đa dạng hóa nguồn thu từ rừng, nâng cao thu nhập cho người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số và người dân sống phụ thuộc vào rừng. Qua đó, chuyển đổi số góp phần gắn kết mục tiêu phát triển kinh tế với bảo vệ tài nguyên rừng và ổn định xã hội.

Bên cạnh đó, dữ liệu số về rừng là cơ sở quan trọng để xây dựng, điều chỉnh chính sách, quy hoạch và chiến lược phát triển lâm nghiệp phù hợp với thực tiễn và yêu cầu phát triển bền vững. Việc chia sẻ, kết nối dữ liệu giữa các ngành, các địa phương góp phần nâng cao hiệu quả phối hợp và quản lý liên ngành.

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, quá trình chuyển đổi số trong ngành lâm nghiệp Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức. Hạ tầng công nghệ thông tin tại nhiều vùng rừng, vùng sâu, vùng xa còn hạn chế; nguồn lực đầu tư cho chuyển đổi số chưa đồng đều.

Trình độ kỹ năng số của cán bộ lâm nghiệp và người dân còn chênh lệch, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai. Ngoài ra, việc chuẩn hóa dữ liệu, bảo đảm an toàn, an ninh thông tin và tích hợp các hệ thống số vẫn là những vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện trong thời gian tới.

Tăng cường chuyển đổi số ngành lâm nghiệp

Trong thời gian tới, ngành lâm nghiệp Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về rừng, hoàn thiện hạ tầng số và các nền tảng dùng chung. Đồng thời, cần tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực số cho đội ngũ cán bộ và người dân tham gia hoạt động lâm nghiệp.

Bên cạnh đó, việc huy động nguồn lực xã hội hóa, thúc đẩy hợp tác công - tư và ứng dụng các công nghệ mới sẽ là giải pháp quan trọng để đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số, gắn với mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Chuyển đổi số là xu thế tất yếu và là động lực quan trọng thúc đẩy ngành lâm nghiệp Việt Nam phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững.

Việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý, bảo vệ và phát triển rừng không chỉ nâng cao giá trị kinh tế của lâm nghiệp mà còn góp phần bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và nâng cao đời sống người dân.

Với quyết tâm chính trị cao và sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành và toàn xã hội, chuyển đổi số sẽ trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của ngành lâm nghiệp Việt Nam trong tương lai./.