Chuyển đổi số đang thay đổi diện mạo nông thôn Việt Nam

Trong 5 năm qua, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã đạt nhiều kết quả quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực chuyển đổi số. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hơn 40% số xã trên cả nước đã cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4, cho phép người dân nộp hồ sơ, theo dõi tiến độ và nhận kết quả ngay tại nhà qua máy tính hoặc điện thoại. Việc số hóa thủ tục hành chính không chỉ tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại mà còn giúp minh bạch quy trình xử lý, nâng cao sự hài lòng của người dân.

Trong sản xuất, hơn 2.500 mô hình ứng dụng công nghệ số trong nông nghiệp đã được triển khai. Các giải pháp như mã QR truy xuất nguồn gốc nông sản, phần mềm quản lý hợp tác xã, hay hệ thống IoT giám sát môi trường sản xuất giúp nông dân kiểm soát tốt hơn quy trình canh tác. Nhiều sản phẩm OCOP được đưa lên các sàn thương mại điện tử, mở ra thị trường rộng lớn cho nông sản vùng sâu, vùng xa. Một số địa phương đã hình thành “làng số” nơi người dân sử dụng smartphone để thanh toán điện tử, bán hàng online và tra cứu thông tin phục vụ sản xuất. Những kết quả này cho thấy chuyển đổi số nông thôn đã trở thành hiện thực, thay đổi tư duy sản xuất, quản lý và tiêu thụ của người dân.

Mục tiêu nông thôn số toàn diện

Giai đoạn 2026 - 2030 Việt Nam đặt mục tiêu xây dựng xã nông thôn số toàn diện dựa trên bốn trụ cột: Hạ tầng số, dịch vụ công trực tuyến, cơ sở dữ liệu kết nối và nông nghiệp số. Theo định hướng này, internet băng rộng và mạng 4G/5G sẽ được phủ kín đến tất cả các xã, kể cả vùng sâu, vùng xa, tạo nền tảng để người dân tiếp cận dịch vụ số ổn định và an toàn. Hệ thống trung tâm dữ liệu cấp huyện, tỉnh sẽ được kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia, bảo đảm dòng dữ liệu thông suốt trong quản lý.

Ở lĩnh vực hành chính công, toàn bộ thủ tục cấp xã sẽ được thực hiện trên môi trường số, giúp người dân nộp hồ sơ, nhận kết quả tại nhà, giảm thời gian và giấy tờ. Dữ liệu dân cư được liên thông với các ngành y tế, giáo dục, an sinh xã hội, hỗ trợ triển khai chính sách chính xác hơn. Thẻ căn cước công dân gắn chip và định danh điện tử sẽ được sử dụng rộng rãi trong giao dịch.

Trong sản xuất, nông nghiệp số tiếp tục được đẩy mạnh với việc ứng dụng IoT, AI, dữ liệu lớn để theo dõi đất đai, thời tiết, vật tư đầu vào theo thời gian thực, giúp tăng năng suất và giảm rủi ro. Toàn bộ chuỗi từ sản xuất đến tiêu thụ nông sản sẽ được số hóa, gắn với thương mại điện tử và logistics thông minh. Cùng với sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn, các chuỗi giá trị số mới sẽ hình thành, mở ra hướng phát triển bền vững cho kinh tế nông thôn.

Người dân là chủ thể của nông thôn số

Chuyển đổi số nông thôn chỉ thực sự bền vững khi người dân trở thành trung tâm của quá trình này. Giai đoạn tới, các chương trình đào tạo kỹ năng số sẽ được mở rộng, giúp hàng triệu nông dân sử dụng thành thạo smartphone, ngân hàng số, thanh toán điện tử và tham gia thương mại điện tử để tiêu thụ sản phẩm.

Lực lượng thanh niên nông thôn được xác định là “hạt nhân số”, mang kiến thức công nghệ hỗ trợ gia đình và cộng đồng. Mô hình “làng số”, “hợp tác xã số” sẽ được nhân rộng, tạo điều kiện để cả cộng đồng cùng chuyển đổi, không ai bị bỏ lại phía sau. Khi làm chủ công nghệ, người dân có thể chủ động sáng tạo cách ứng dụng phù hợp thực tế địa phương, từ quản lý sản xuất đến tiếp thị sản phẩm.

Thực tế những mô hình “làng xanh”, “xã thông minh”, “xã số” cho thấy nông thôn đang chuyển mình mạnh mẽ, trở thành không gian sống sáng tạo, xanh và bền vững, vượt ra khỏi khuôn khổ sản xuất nông nghiệp truyền thống.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giai đoạn 2026 - 2030 sẽ là bước đệm cho tầm nhìn đến năm 2045 về một nền nông thôn thông minh và bền vững. Đến thời điểm đó, 100% nông sản Việt Nam sẽ có truy xuất nguồn gốc toàn cầu, thương mại điện tử trở thành kênh tiêu thụ chính, và mỗi xã sẽ là trung tâm dịch vụ số phục vụ sản xuất, giao dịch, học tập và chăm sóc sức khỏe từ xa./.