Cải thiện dinh dưỡng cho trẻ em góp phần giảm nghèo từ gốc

Nghiên cứu về nghèo đói và sức khỏe chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa thiếu thốn kinh tế và suy dinh dưỡng ở trẻ em. Thiếu dinh dưỡng kéo dài khiến trẻ thấp còi, hạn chế phát triển trí tuệ và dễ mắc bệnh, từ đó phát sinh gánh nặng y tế cho gia đình và góp phần duy trì vòng luẩn quẩn của sự nghèo đói.

Đây chính là lý do tại sao dinh dưỡng cần được coi là điểm xuất phát trong chiến lược giảm nghèo: Khi sức khỏe và thể lực thế hệ trẻ được đảm bảo, những rào cản về học tập, bệnh tật và chi phí y tế giảm xuống, tạo điều kiện để các hộ gia đình đầu tư cho sinh kế và từng bước cải thiện đời sống.

Trong bối cảnh đó, Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 đã đưa “cải thiện dinh dưỡng” vào nhóm giải pháp trọng tâm. Dự án 3 về “Hỗ trợ phát triển sản xuất, cải thiện dinh dưỡng”, trong đó Tiểu dự án 2 hướng tới mục tiêu giảm suy dinh dưỡng thấp còi, nâng cao thể trạng và đảm bảo quyền được chăm sóc sức khỏe của trẻ dưới 16 tuổi ở các địa bàn nghèo.

Nội dung hỗ trợ của Tiểu dự án 2 bao gồm tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe, cung cấp vi chất dinh dưỡng, cải thiện bữa ăn học đường, triển khai các mô hình giáo dục chăm sóc trẻ và phòng chống suy dinh dưỡng, cũng như lồng ghép tuyên truyền tại cộng đồng. Cách tiếp cận này cho thấy dinh dưỡng không chỉ là vấn đề “ăn uống”, mà là tổng hòa của chăm sóc y tế, kỹ năng nuôi dưỡng, vệ sinh, theo dõi sức khỏe và can thiệp sớm, phù hợp với điều kiện sống của từng hộ gia đình vùng nghèo.

Hành trình cải thiện dinh dưỡng tại những vùng khó khăn

Tại tỉnh Lâm Đồng - nơi nhiều xã miền núi vẫn còn tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng cao hơn trung bình, chương trình cải thiện dinh dưỡng được triển khai theo hướng thống kê cụ thể từng đối tượng và theo dõi tăng trưởng định kỳ. Các cán bộ y tế, cộng tác viên dinh dưỡng đến tận thôn, từng hộ gia đình để đo chiều cao, cân nặng, xem xét biểu đồ phát triển và hướng dẫn cách lựa chọn thực phẩm sẵn có theo từng mùa.

Điểm đáng chú ý tại tỉnh là phương thức truyền thông dinh dưỡng được triển khai trực tiếp, tận dụng nguồn thực phẩm địa phương như cá suối, rau rừng, củ quả để hướng dẫn nấu món ăn mẫu cho trẻ. Đây là cách làm phù hợp với thói quen sinh hoạt, không tạo thêm chi phí cho các hộ nghèo vốn hạn chế về điều kiện kinh tế.

Ngoài các buổi tuyên truyền, nhiều chương trình còn hỗ trợ bổ sung vi chất cho trẻ dưới 5 tuổi, cung cấp sữa miễn phí, xây dựng hồ sơ theo dõi riêng đối với trường hợp trẻ suy dinh dưỡng nặng.

Nhờ sự kiên trì của lực lượng y tế cơ sở, nhận thức của phụ huynh từng bước thay đổi, chuyển từ quan niệm “no bụng là đủ” sang coi trọng dinh dưỡng cân đối. Sau hơn 2 năm triển khai, tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi tại nhiều xã giảm đáng kể, khoảng cách giữa vùng khó khăn và mặt bằng chung của tỉnh được thu hẹp rõ rệt. Đây là minh chứng hiệu quả cho phương châm "đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng" của các cán bộ y tế.

Tại Quảng Ninh, nơi địa bàn dân cư phân tán và tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng tập trung cao ở các xã miền núi, vùng dân tộc thiểu số, hoạt động cải thiện dinh dưỡng được thực hiện theo cách tiếp cận liên ngành và đa phương thức.

Các chương trình chăm sóc sức khỏe, đề án nâng cao thể trạng trẻ em dân tộc thiểu số được tích hợp với các hoạt động bổ sung vitamin A, giáo dục chăm sóc trẻ, kết hợp phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng. Đáng chú ý, các trường mầm non tại một số xã đã xây dựng mô hình vườn rau xanh để chủ động nguồn thực phẩm cho bữa ăn bán trú, đảm bảo an toàn và giảm chi phí cho gia đình. Nhiều nhà trường còn cử đội ngũ giáo viên đến từng hộ gia đình để tuyên truyền về chế độ dinh dưỡng hợp lý.

Một số mô hình như câu lạc bộ chăm sóc trẻ thơ, nhóm cha mẹ nuôi dưỡng và can thiệp dinh dưỡng theo độ tuổi đã được triển khai tại các địa bàn dân tộc thiểu số, nhằm mở rộng tương tác giữa nhà trường - gia đình - cộng đồng. Hoạt động tuyên truyền còn được phiên dịch sang tiếng dân tộc giúp người dân dễ hiểu và áp dụng. Qua đó, nhận thức về dinh dưỡng được cải thiện, hành vi chăm sóc trẻ thay đổi, góp phần giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng và nâng cao sức khỏe trẻ em trong cộng đồng.

Có thể khẳng định rằng, cải thiện dinh dưỡng cho trẻ em vùng nghèo là một bước đi chiến lược, tác động trực tiếp đến chất lượng dân số và năng lực cạnh tranh của đất nước trong tương lai.

Mục tiêu không chỉ là giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng hiện tại mà còn nâng cao thể lực và trí lực của thế hệ trẻ, từ đó giảm thiếu hụt dinh dưỡng - một chỉ số quan trọng trong chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn mới. Khi trẻ khỏe mạnh, học tập tốt hơn và có cơ hội tiếp cận giáo dục đầy đủ hơn, vòng luẩn quẩn nghèo đói mới thực sự được tháo gỡ từ gốc./.