Cách người dân vùng cao tổ chức lại sản xuất

Địa bàn còn nhiều ràng buộc từ điều kiện tự nhiên

Chư A Thai là xã miền núi thuộc tỉnh Gia lai, địa hình chia cắt, đất sản xuất phân tán và chịu tác động rõ rệt của thời tiết. Sinh kế của người dân chủ yếu dựa vào trồng trọt và chăn nuôi quy mô hộ gia đình, với mức đầu tư không lớn và phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm truyền thống.

Trong bối cảnh đó, sản xuất nông nghiệp mang tính tự cung tự cấp vẫn là lựa chọn phổ biến của nhiều hộ.

Tuy nhiên, những năm gần đây, cách làm này ngày càng bộc lộ hạn chế. Giá vật tư tăng, thời tiết thất thường và thị trường tiêu thụ thiếu ổn định khiến thu nhập của người dân khó duy trì đều đặn.

Đối với nhiều hộ nghèo và cận nghèo, rủi ro trong sản xuất không chỉ ảnh hưởng đến thu nhập trước mắt mà còn làm gia tăng nguy cơ tái nghèo khi gặp biến cố.

Thực tế tại Chư A Thai cho thấy, vấn đề không nằm ở việc người dân thiếu đất hay thiếu lao động, mà nằm ở chỗ sản xuất còn rời rạc, thiếu liên kết và khó tiếp cận thông tin thị trường. Trong điều kiện đó, việc tiếp tục sản xuất theo kiểu mạnh ai nấy làm khiến hiệu quả thấp và rủi ro cao, đặc biệt với các hộ có nguồn lực hạn chế.

Khi hỗ trợ không còn đủ để giải quyết bài toán sinh kế

Trong nhiều năm, các chương trình hỗ trợ sinh kế đã góp phần giúp người dân Chư A Thai có thêm điều kiện sản xuất, từ giống cây trồng, vật nuôi đến tập huấn kỹ thuật.

Tuy nhiên, khi các hỗ trợ này kết thúc, không ít hộ vẫn lúng túng trong việc duy trì sản xuất một cách ổn định. Điều đó cho thấy, hỗ trợ chỉ là bước khởi đầu, còn khả năng tự tổ chức sản xuất mới là yếu tố quyết định để sinh kế bền vững.

Từ thực tiễn đó, nhu cầu hình thành một tổ chức chung để người dân cùng nhau bàn bạc, thống nhất cách làm và hỗ trợ lẫn nhau trở nên rõ ràng hơn. HTX nông nghiệp Chư A Thai ra đời là kết quả của quá trình người dân tìm cách tự đứng vững sau hỗ trợ.

Việc thành lập HTX giúp chuyển trọng tâm từ “được hỗ trợ” sang “tự tổ chức”. Thay vì mỗi hộ tự xoay xở với những nguồn lực hạn chế, HTX tạo ra một không gian chung để các hộ chia sẻ kinh nghiệm, cùng nhau nhận diện rủi ro và tìm giải pháp phù hợp với điều kiện địa phương.

HTX nông nghiệp Chư A Thai không đặt mục tiêu mở rộng nhanh quy mô hay thay đổi đột ngột tập quán sản xuất của người dân. Cách tiếp cận của HTX mang tính “chuyển mềm”, từng bước điều chỉnh cách làm, từ sản xuất tự phát sang sản xuất có bàn bạc, có kế hoạch.

Thông qua sinh hoạt HTX, người dân bắt đầu quen với việc trao đổi thông tin trước mỗi vụ sản xuất, cân nhắc lựa chọn cây trồng, vật nuôi phù hợp và tính toán chi phí đầu vào. Những nội dung này vốn không xa lạ, nhưng khi được thảo luận trong tập thể, chúng trở nên rõ ràng và thực tế hơn đối với từng hộ.

Đối với các hộ nghèo và cận nghèo, HTX đóng vai trò như một “bộ đệm” giúp giảm bớt rủi ro. Khi có tổ chức chung, người dân không còn phải tự mình đối mặt với mọi biến động, mà có thể dựa vào kinh nghiệm và sự hỗ trợ của cộng đồng. Chính sự chia sẻ này giúp nhiều hộ yên tâm duy trì sản xuất, thay vì bỏ dở hoặc tìm kiếm sinh kế ngắn hạn khác.

Việc làm tại chỗ và khả năng giữ người ở lại địa phương

Trong điều kiện của Chư A Thai, ổn định được xem là mục tiêu quan trọng hơn tăng trưởng nhanh. HTX nông nghiệp Chư A Thai xác định, nếu sản xuất chưa ổn định, việc mở rộng quy mô có thể khiến rủi ro gia tăng, đặc biệt với những hộ có nguồn lực hạn chế.

Bằng cách tổ chức lại sản xuất, HTX giúp các hộ giảm những chi phí phát sinh không cần thiết và hạn chế các sai sót thường gặp trong sản xuất riêng lẻ. Khi sản xuất trở nên ổn định hơn, thu nhập của người dân dù không tăng đột biến nhưng có xu hướng đều đặn hơn qua từng vụ.

Đối với các hộ nghèo, sự ổn định này mang ý nghĩa đặc biệt. Khi thu nhập không còn quá bấp bênh, người dân có thể chủ động hơn trong chi tiêu, giảm áp lực vay mượn và từng bước tích lũy để tái đầu tư. Đây chính là nền tảng để giảm nghèo bền vững, thay vì chỉ thoát nghèo trong ngắn hạn.

Một tác động quan trọng khác của HTX nông nghiệp Chư A Thai là khả năng tạo việc làm tại chỗ. Các hoạt động sản xuất nông nghiệp theo nhóm, chăm sóc cây trồng và thu hoạch tạo ra nhu cầu lao động thường xuyên, giúp nhiều lao động nông thôn có thêm việc làm ổn định ngay tại địa phương.

Khi người dân có thể sống được từ sản xuất nông nghiệp tại địa phương, họ có điều kiện chăm lo cho gia đình, tham gia các hoạt động cộng đồng và góp phần duy trì các mối quan hệ xã hội bền chặt.

Giảm nghèo bền vững bắt đầu từ năng lực tự tổ chức

Câu chuyện của HTX nông nghiệp Chư A Thai cho thấy, giảm nghèo bền vững không thể chỉ dựa vào hỗ trợ, mà cần dựa vào năng lực tự tổ chức của người dân. Khi người dân có thể cùng nhau lập kế hoạch sản xuất, chia sẻ rủi ro và hỗ trợ lẫn nhau, khả năng vượt qua khó khăn sẽ cao hơn nhiều so với việc mỗi hộ tự xoay xở.

Thông qua HTX, người dân dần hình thành tư duy làm ăn có kế hoạch, biết cân nhắc hiệu quả và rủi ro trong sản xuất. Đây là những kỹ năng quan trọng giúp người dân chủ động hơn trong sinh kế và giảm phụ thuộc vào hỗ trợ bên ngoài.

Trong bức tranh chung của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, HTX nông nghiệp Chư A Thai là một ví dụ cho thấy, khi các hỗ trợ được “chuyển hóa” thành năng lực tự tổ chức, sinh kế của người dân mới thực sự bền vững.

Không phải mô hình nào cũng có thể áp dụng giống nhau cho mọi địa phương. Với Chư A Thai, việc tổ chức lại sản xuất theo cách phù hợp với điều kiện vùng cao và tập quán của người dân là yếu tố then chốt. HTX nông nghiệp Chư A Thai, vì vậy, không phải là một mô hình hoàn hảo, nhưng là một bước đi phù hợp trong quá trình chuyển từ hỗ trợ sang tự chủ.

Đó là quá trình từng bước làm cho sinh kế ổn định hơn, thu nhập bớt bấp bênh và đời sống dần được cải thiện ngay trên chính mảnh đất quê hương./.