Cà Mau: Hướng tới giảm nghèo bền vững

Những năm qua, Cà Mau không nhìn giảm nghèo như một cuộc chạy đua ngắn hạn. Tỉnh xác định đây là chiến lược phát triển dài hơi, đặt con người ở trung tâm và sinh kế bền vững là then chốt. Cách tiếp cận được chuyển dịch từ hỗ trợ đơn lẻ sang triển khai đồng bộ nhiều chính sách, tạo thành “hệ sinh thái” giảm nghèo gồm giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch, tín dụng ưu đãi, hạ tầng thiết yếu và mô hình sản xuất phù hợp từng vùng sinh thái. Các chương trình mục tiêu quốc gia và dự án lồng ghép được tổ chức có trọng tâm, ưu tiên vùng khó khăn nhất, đặc biệt là khu vực bãi ngang ven biển, hải đảo và địa bàn có đông đồng bào dân tộc thiểu số.

Nguồn lực dành cho giảm nghèo được phân bổ đáng kể, tập trung vào hai hướng: Nâng nền an sinh để người nghèo không bị rơi trở lại “vạch xuất phát”, và mở đường sinh kế để họ có thể tự đứng vững. Trong giai đoạn 2021-2025, tỉnh huy động hàng trăm tỷ đồng cho Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, dùng để đầu tư hạ tầng, hỗ trợ sản xuất, đào tạo nghề, tạo việc làm và truyền thông nâng cao nhận thức. Điều quan trọng là nguồn lực không dàn trải theo kiểu “chia đều”, mà bám theo nhu cầu thực tế của từng nơi, từng nhóm dân cư, giúp đồng tiền chính sách phát huy hiệu quả rõ rệt.

Các chính sách an sinh thiết yếu tiếp tục được duy trì như một điểm tựa. Miễn, giảm học phí; hỗ trợ chi phí học tập; bảo hiểm y tế cho hộ nghèo, cận nghèo; chăm lo dinh dưỡng trẻ em; hỗ trợ nhà ở, nước sinh hoạt, đất ở và đất sản xuất… đã góp phần giảm những thiếu hụt cơ bản theo chuẩn nghèo đa chiều. Khi người dân không còn lo “đứt gãy” chuyện học của con hay chuyện chữa bệnh của gia đình, họ mới có nội lực nghĩ đến việc làm ăn lâu dài. Một mái nhà kiên cố, một giếng nước sạch, một thẻ bảo hiểm y tế - nghe có vẻ nhỏ, nhưng lại là những viên gạch đầu tiên cho con đường thoát nghèo vững chắc.

Đồng thời, Cà Mau tập trung hỗ trợ đa dạng hóa sản xuất với các mô hình phù hợp điều kiện mặn - ngọt, rừng - biển: Chăn nuôi gia súc, gia cầm; nuôi trồng thủy sản; mô hình xen canh - luân canh thích ứng khí hậu; các tổ hợp tác sản xuất nhỏ gắn với thị trường địa phương. Hàng nghìn mô hình, dự án sinh kế đã được triển khai, giúp nhiều hộ nghèo có vốn ban đầu, được hướng dẫn kỹ thuật, từng bước mở rộng quy mô và ổn định thu nhập. Các dự án không dừng ở việc “trao con giống”, mà cố gắng đi kèm “cần câu” thông qua các hoạt động tập huấn, theo dõi và điều chỉnh để hạn chế rủi ro, tránh tình trạng hỗ trợ xong rồi bỏ ngỏ.

Một nhân tố khác là sự thay đổi trong cách người dân nhìn về sinh kế. Nhiều hộ ở vùng khó khăn đã mạnh dạn chuyển đổi mô hình nuôi trồng, áp dụng kỹ thuật mới, kết hợp làm dịch vụ nhỏ, buôn bán tại nhà hoặc tham gia các nhóm sản xuất cộng đồng. Khi có “cần câu” đúng cách, họ không chỉ tạo ra nguồn thu đều hơn mà còn tích lũy được kinh nghiệm, dần chủ động trước biến động thị trường và thiên tai. Sự chủ động ấy là yếu tố quan trọng để giảm nghèo bền vững, bởi nó giúp người dân không phụ thuộc hoàn toàn vào hỗ trợ.

Đồng thời, tỉnh đẩy mạnh hướng tạo việc làm ổn định, nhất là cho lao động nông thôn và đồng bào dân tộc thiểu số. Các hoạt động tư vấn việc làm, kết nối doanh nghiệp, đưa lao động đi làm việc ngoài tỉnh hoặc ở nước ngoài theo hợp đồng được tăng cường. Đây là kênh tạo thu nhập nhanh, đồng thời giúp lao động được rèn kỹ năng, tác phong công nghiệp, mở rộng cơ hội thoát nghèo cho cả gia đình tại quê nhà.

Những nỗ lực đó đã phản ánh bằng kết quả rõ nét. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều của Cà Mau giảm sâu qua các năm, từ mức cao trước đây xuống mức rất thấp vào cuối năm 2024. Đà giảm được duy trì liên tục, đời sống người dân cải thiện cả về thu nhập lẫn khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản. Dù năm 2025 tỉnh có sự thay đổi lớn về địa giới hành chính sau hợp nhất với Bạc Liêu, định hướng giảm nghèo đa chiều vẫn được giữ vững và rà soát lại để chính sách tiếp tục đi đúng đối tượng.

Tuy vậy, Cà Mau vẫn đối diện một số nút thắt đặc thù. Thiếu đất sản xuất ở một số vùng khiến việc mở rộng sinh kế cho hộ nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số gặp khó. Một vài mô hình hỗ trợ con giống, cây giống hiệu quả chưa cao vì điều kiện tự nhiên khắc nghiệt hoặc chưa gắn chặt với đầu ra. Trình độ tay nghề lao động ở vùng sâu còn hạn chế, trong khi cơ hội việc làm công nghiệp - dịch vụ tại chỗ chưa nhiều. Những thách thức này nếu không được xử lý khéo có thể tạo ra nguy cơ tái nghèo hoặc nghèo phát sinh mới.

Chính vì vậy, mục tiêu giai đoạn 2025-2030 của Cà Mau không chỉ là giảm tỷ lệ nghèo từ 1 đến 1,5% mỗi năm, mà còn là xóa cơ bản các xã đặc biệt khó khăn vào năm 2030, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng trong tỉnh. Để làm được điều đó, tỉnh tiếp tục kiên định ba hướng chính: Duy trì và nâng chất các chính sách an sinh nền tảng; mở rộng sinh kế theo chuỗi giá trị, gắn sản xuất với thị trường và thích ứng khí hậu; tăng tỷ lệ lao động được đào tạo nghề, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, để họ có thể tham gia sâu hơn vào các ngành nghề tạo thu nhập cao.

Bên cạnh nguồn lực nhà nước, Cà Mau cũng nhấn mạnh vai trò đồng hành của doanh nghiệp và cộng đồng. Khi doanh nghiệp tham gia vào chuỗi sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông - thủy sản, người nghèo sẽ có đầu ra ổn định hơn. Khi xã hội chung tay xây dựng nhà ở, cầu đường, trường lớp, “sợi dây” kết nối giữa chính sách và cuộc sống sẽ bền chặt hơn. Và khi công tác giám sát, đánh giá được tăng cường, những bất cập trong thực hiện sẽ được phát hiện sớm để điều chỉnh kịp thời.

Giảm nghèo bền vững ở Cà Mau vì thế không chỉ là câu chuyện của những con số giảm xuống. Đó là hành trình thắp lên từng tia sáng nhỏ trong đời sống: Một con đường mới nối xóm, một mô hình sinh kế bắt đầu có lãi, một đứa trẻ tiếp tục đến trường, một gia đình yên tâm qua mùa mưa bão. Những tia sáng ấy khi cộng lại sẽ thành bình minh. Và nếu Cà Mau tiếp tục giữ vững quyết tâm, cách làm đúng hướng như hiện nay, mục tiêu “không còn xã đặc biệt khó khăn vào năm 2030” sẽ không chỉ là một đích đến trên giấy, mà sẽ là hiện thực sống động trên vùng đất cuối trời Tổ quốc./.