Bưu chính phải là ngành thiết yếu như điện, nước
Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long nhấn mạnh, lĩnh vực bưu chính phải là ngành thiết yếu như điện, nước, là hạ tầng cho ngành kinh tế số phát triển… Đã là hạ tầng phải đi trước một bước. Bộ KH&CN cam kết xây dựng thể chế, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.
Ngày 30/12/2025, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã tổ chức Diễn đàn Doanh nghiệp Bưu chính năm 2025. Diễn đàn có sự tham gia của 30 doanh nghiệp (DN) bưu chính lớn nhất thị trường, đang chiếm trên 90% thị phần doanh thu, sản lượng toàn thị trường bưu chính hiện nay, đại diện một số Sở KH&CN các tỉnh phía Bắc và các đơn vị liên quan của Bộ KH&CN.
Lĩnh vực bưu chính đang tăng trưởng mạnh
Đánh giá kết quả hoạt động của lĩnh vực năm 2025, tại Diễn đàn, Thứ trưởng Phạm Đức Long nhấn mạnh lĩnh vực Bưu chính đạt được hai thành tựu nổi bật lớn:
Thứ nhất, năm 2025, lĩnh vực bưu chính tiếp tục giữ đà tăng trưởng rất mạnh. Sản lượng bưu gửi tăng trưởng mạnh mẽ, 26%.
Theo đó, doanh thu tăng trưởng 20%. Đây là một sự nỗ lực rất đáng được ghi nhận của cộng đồng khoảng 760 DN bưu chính.
Thứ hai, vai trò của bưu chính đang được thể hiện rõ khi lĩnh vực chuyển dịch mạnh mẽ, không còn chỉ chuyển phát đơn lẻ mà bắt đầu hình thành chuỗi sinh thái bưu chính số, logistics…
Bộ Thông tin và Truyền thông trước đây và nay là Bộ KH&CN đã tập trung cho lĩnh vực tiêu chuẩn hóa chất lượng dịch vụ, tăng cường bảo đảm an ninh bưu chính và hiện nay đang hoàn thiện hồ sơ xây dựng Luật Bưu chính (thay thế). Đây là nền móng quan trọng để mở rộng không gian phát triển cho lĩnh vực bưu chính.
Thứ trưởng cũng cho biết năm 2025, lĩnh vực cũng còn một số tồn tại là: Lĩnh vực tăng trưởng nhanh nhưng vẫn chưa xứng tầm với quy mô, còn phân mảnh, chưa kết nối, vẫn còn yếu ở phần trung chuyển, kho bãi, lưu trữ dữ liệu…
Vì vậy, Thứ trưởng Phạm Đức Long cho biết, Bộ KH&CN đang dự thảo luật Bưu chính (thay thế) với kỳ vọng là sẽ mở ra một không gian phát triển mới, có thể tăng lên 3-4 lần.
Việc sửa đổi Luật Bưu chính lần này là sửa đổi toàn diện để đáp ứng lĩnh vực đã có nhiều thay đổi lớn. Theo đó, các DN bưu chính cần có những đóng góp ý kiến tích cực để xây dựng luật, khai thác thị trường bưu chính còn nhiềm tiềm năng.
Theo Thứ trưởng, dự thảo Luật Bưu chính cũng sẽ xem xét thiết lập khung và cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đối với các phương thức giao hàng công nghệ như máy bay không người lái (drone), robot, phương tiện tự hành… Luật sẽ được xây dựng theo hướng quản lý rủi ro chứ không hạn chế.
Cùng với đó, Luật sẽ định nghĩa lại bưu chính công ích trong kỷ nguyên số. Trong bối cảnh triển khai chính quyền hai cấp, khoảng cách giao tiếp vật lý cũng ngày càng xa. Nếu không phát triển hạ tầng bưu chính công cộng ở vùng sâu, vùng xa thì người dân ở vùng sâu, vùng xa không được hưởng thụ các tiện ích bưu chính trong kỷ nguyên số. Theo đó, các DN bưu chính cũng cần quan tâm đầu tư hạ tầng bưu chính.
Thứ trưởng Phạm Đức Long nhấn mạnh, lĩnh vực bưu chính không phải là ngành đi sau mà phải là ngành thiết yếu như điện, nước, là hạ tầng cho ngành kinh tế số phát triển…
“Đã là hạ tầng phải đi trước một bước. Bộ KH&CN cam kết xây dựng thể chế, tạo thuận lợi cho DN đổi mới sáng tạo”.
5 chính sách mới nhằm thúc đẩy lĩnh vực bưu chính
Tại Diễn đàn, ông Lê Văn Chung, đại diện Vụ Bưu chính đã trình bày các dự kiến chính sách mới trong Luật Bưu chính (thay thế).
Theo đó, có 5 chính sách được đề xuất gồm:
Thứ nhất, sửa đổi, bổ sung các khái niệm về dịch vụ bưu chính để phù hợp với bối cảnh mới như bổ sung các khái niệm: “dịch vụ vận tải bưu chính” (post-logistics transport), “logistics nhẹ”, “hoàn tất đơn hàng” (fulfilment)…
Mục tiêu của chính sách là mở rộng không gian cho bưu chính tới 500 kg (logistics nhẹ).
Đến năm 2035, doanh thu dịch vụ bưu chính đóng góp khoảng 6% GDP, tạo ra không gian hoạt động bưu chính mới, tận dụng công nghệ giao hàng mới như drone, công nghệ chia chọn mới sử dụng robot.
Thứ hai, điều chỉnh phạm vi dịch vụ bưu chính công ích (BCCI) (bao gồm dịch vụ bưu chính phổ cập), bổ sung quy định về mạng BCCI để thể hiện vai trò hạ tầng thiết yếu.
Nội hàm chính sách là sửa đổi khái niệm, phạm vi dịch vụ BCCI; Sửa đổi khái niệm, phạm vi dịch vụ bưu chính phổ cập không chỉ là thư mà là dịch vụ logistics tối thiểu, tiếp cận thương mại điện tử (TMĐT), bảo đảm giao hàng vùng sâu, vùng xa, dịch vụ thông tin công; Điều chỉnh phạm vi bưu chính dành riêng…; Đề xuất thành lập Quỹ BCCI và cơ chế hoạt động; Sửa đổi khái niệm hạ tầng/mạng lưới bưu chính; Bổ sung chính sách quản lý, hỗ trợ của nhà nước đối với mạng bưu chính công cộng…
Thứ ba, hoàn thiện quy định về quản lý thị trường dịch vụ bưu chính thương mại.
Nội hàm chính sách là sửa đổi, điều chỉnh quy định về cấp giấy phép, văn bản xác nhận, bổ sung quy định cụ thể về thu hồi giấy phép, văn bản xác nhận thông báo; Bổ sung quy định đối với các loại hình dịch vụ mới như: Dịch vụ hoàn tất đơn hàng, dịch vụ kho trung chuyển, dịch vụ bưu chính số…; Bổ sung quy định về tiêu chuẩn, an toàn đối với dịch vụ hoàn tất đơn hàng, kết nối giữa bưu chính, logistics, TMĐT và dữ liệu số; Bổ sung quy định về quyền, nghĩa vụ của DN bưu chính thương mại.
Thứ tư, hoàn thiện quy định về công tác bảo đảm an toàn, an ninh bưu chính. Mục tiêu của chính sách là giảm thiểu nguy cơ mất an toàn, an ninh bưu chính; Phân định rõ trách nhiệm các cơ quan, tổ chức, cá nhân khi xảy ra vụ việc mất an toàn, an ninh bưu chính.
Thứ năm, bổ sung quy định về chuyển đổi xanh, chuyển đổi số (CĐS) trong bưu chính và bưu chính phục vụ TMĐT.
Mục tiêu của chính sách là làm rõ các khái niệm mới trong bưu chính liên quan đến CĐS, ứng dụng công nghệ số; Tạo lập cơ chế thử nghiệm công nghệ cho lĩnh vực bưu chính.
Bổ sung quy định liên quan đến ứng dụng công nghệ trong hoạt động bưu chính
Chia sẻ về những vấn đề đặt ra từ thực tiễn, đại diện SPX Express đề xuất ban hành một danh mục chi tiết và thống nhất về các mặt hàng không được lưu thông hoặc gửi qua bưu chính để giúp DN triển khai đồng bộ và hiệu quả hơn trong thực tế.
Đồng thời, việc xây dựng các hướng dẫn về nghĩa vụ báo cáo tới cơ quan có thẩm quyền cũng là cần thiết, nhằm làm rõ các trường hợp áp dụng, thời điểm và hình thức báo cáo.
Về xử lý bưu gửi không có người nhận, đại diện SPX Express cho biết, thời gian lưu kho và niêm yết kéo dài có thể làm gia tăng độ phức tạp trong công tác quản lý và xử lý bưu gửi không có người nhận. Việc công khai thông tin người gửi và người nhận các đơn vô thừa nhận cũng đặt ra một số lưu ý liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Còn theo đại diện Grab Express, Luật Bưu chính được ban hành năm 2010, khi chưa có sự xuất hiện, tham gia của các nền tảng, ứng dụng công nghệ, mô hình kinh doanh mới. Quy định pháp luật hiện hành tồn tại nhiều “tên gọi” cho dịch vụ giao hàng, thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, gây bối rối trong quá trình quản lý, thực thi pháp luật như dịch vụ bưu chính (Luật Bưu chính - Bộ KH&CN quản lý); dịch vụ vận chuyển hàng hóa bằng xe mô-tô, ô tô (Luật Đường bộ - Bộ Xây dựng quản lý); dịch vụ chuyển phát/logistics/ logistics hỗ trợ TMĐT (Luật Thương mại, Luật TMĐT - Bộ Công Thương quản lý).
Đại diện Grab Express đề xuất, cần phân biệt rõ ranh giới giữa các dịch vụ; Bổ sung quy định liên quan đến ứng dụng công nghệ trong hoạt động bưu chính, cân nhắc đến tính đặc thù của các mô hình hoạt động khác nhau.
Đại diện Grab Express bày tỏ cho phép thử nghiệm các mô hình kinh doanh, dịch vụ mới như UAV, robot.
Quản lý mô hình bưu chính mới trên nền tảng số
Đại diện Ahamove cho biết, trong bối cảnh bưu chính số, xuất hiện hai loại hình doanh nghiệp bưu chính đang định hình lại ngành bưu chính, gồm: (1) DN bưu chính ứng dụng công nghệ: Nền tảng công nghệ là hạt nhân, thực hiện các chức năng tiếp nhận, xử lý, điều phối giao nhận và theo dõi bưu gửi; DN công nghệ trung gian: Không trực tiếp cung cấp dịch vụ, nhưng phát triển các nền tảng kết nối DN bưu chính với khách hàng.
Mô hình bưu chính số mang đến sự thay đổi rõ nét về chức năng của các thành phần trong mạng lưới, tối ưu hóa quy trình và nâng cao hiệu quả.
Theo đại diện Ahamove, các quy định hiện hành chủ yếu dựa trên mạng lưới vật lý. Cần bổ sung và làm rõ khái niệm mạng lưới bưu chính số. Luật Bưu chính mới cần bổ sung: Nền tảng công nghệ; hệ thống điều phối, theo dõi, quản lý đơn hàng; Các chủ thể tham gia được kết nối qua nền tảng; Công nhận giá trị pháp lý của hệ thống công nghệ.
Quản lý bưu chính cần dựa trên dữ liệu và kết quả vận hành bởi buu chính theo phương thức quản lý truyền thống không còn phù hợp với mạng lưới bưu chính số. Cần chuyển đổi sang quản lý hiệu quả dựa trên dữ liệu vận hành và kết quả thực tế.
Mô hình kinh doanh bưu chính trên nền tảng số đang thay đổi căn bản cách tổ chức và quản lý. Việc đổi mới phương thức quản lý nhà nước, từ quản lý hình thức sang quản lý dựa trên dữ liệu, kết quả và chất lượng dịch vụ, sẽ giúp ngành bưu chính Việt Nam phát triển bền vững, hiện đại, và đóng góp tích cực vào nền kinh tế số quốc gia.
"Nếu áp dụng cách tiếp cận phù hợp, ngành bưu chính Việt Nam sẽ phát triển bền vững, hiện đại và đóng góp tích cực cho kinh tế số quốc gia”.
Đại diện DN Thuận Phong cho biết, việc CĐS và khung pháp lý được hoàn thiện có mối quan hệ mật thiết với nhau. Thể chế luôn cần phải đi trước để tạo điều kiện phù hợp cho DN thực hiện việc CĐS để đảm bảo lợi ích cân bằng giữa DN - Nhà nước - người sử dụng dịch vụ.
Trước các ý kiến đóng góp của các DN bưu chính, ông Lã Hoàng Trung, Vụ trưởng Vụ Bưu chính bày tỏ cảm ơn các ý kiến đóng góp rất thiết thực và hữu ích của các DN bưu chính đối với dự thảo Luật Bưu chính (thay thế).
Vụ Bưu chính - đơn vị thường trực soạn thảo Luật Bưu chính sẽ tiếp thu tối đa ý kiến góp ý của các DN bưu chính để hoàn thiện dự thảo Luật. Theo kế hoạch, Bộ KH&CN sẽ báo cáo Chính phủ hồ sơ Luật Bưu chính (thay thế) trong tháng 5/2026 và dự kiến, trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp tháng 10/2026./.
