Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Quỹ Đổi mới công nghệ NATIF của Bộ KH&CN sẽ dành ít nhất 40% để hỗ trợ ứng dụng AI

Ngày 15/9, tại Hà Nội, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia "Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của trí tuệ nhân tạo (AI) - tác động và ứng phó chính sách".

Hội thảo là dịp để các nhà khoa học, các chuyên gia, các lãnh đạo cơ quan nhà nước cùng nhau phân tích những tác động to lớn, những cơ hội chưa từng có và những rủi ro tiềm ẩn khó dự báo khi ứng dụng AI; xác định những ứng phó chính sách phù hợp, kịp thời để Việt Nam có thể làm chủ công nghệ AI, xây dựng mô hình AI Việt Nam bằng ngôn ngữ tiếng Việt, hướng tới việc xây dựng một môi trường phát triển AI bền vững, vì lợi ích quốc gia, cộng đồng và xã hội.

Những thách thức khó dự báo của AI

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an nhấn mạnh, trong cuộc cách mạng lần thứ 4, AI được đánh giá là một trong những công nghệ then chốt, là yếu tố có thể dẫn đến thay đổi trật tự toàn cầu trong tương lai. Với khả năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tối ưu hóa sản xuất, cải thiện y tế, đổi mới giáo dục, nâng cao năng lực quản trị xã hội, AI giúp các quốc gia tiết kiệm chi phí, gia tăng hiệu quả, mở rộng tri thức.

Bên cạnh tiềm năng, AI cũng đặt ra những thách thức chưa từng có về phòng chống pháp lý, rủi ro đạo đức, lạm dụng công nghệ cho tội phạm mạng, chiến tranh thông tin, xâm phạm quyền riêng tư dữ liệu, đặc biệt là nguy cơ tác động đến quốc phòng, an ninh. Nhận thức tầm quan trọng của AI, hầu hết các quốc gia, nhất là các nước lớn đều đặc biệt quan tâm và ban hành nhiều chính sách liên quan đến vấn đề này.

Đối với Việt Nam, với tầm nhìn chiến lược, tư duy nhạy bén, Đảng ta đã ban hành, quyết liệt lãnh đạo thực hiện Nghị quyết số 57, trong đó xác định phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là sự lựa chọn sống còn; chìa khóa vàng để đưa đất nước vượt qua bẫy thu nhập trung bình, đẩy lùi nguy cơ tụt hậu về kinh tế và đạt 2 mục tiêu chiến lược 100 năm, đến giữa thế kỷ 21, nước ta trở thành nước phát triển, có thu nhập cao, xác định phát triển công nghệ chiến lược trong đó công nghệ trí tuệ nhân tạo là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện tại, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội.

Theo đánh giá, tiềm năng phát triển AI của Việt Nam rất lớn, dự báo có thể đóng góp khoảng 80 tỷ USD, tương đương 12% GDP của Việt Nam năm 2030 nếu được áp dụng rộng rãi.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các quy định pháp lý cho sự phát triển của AI dần hình thành như khung pháp lý về AI lần đầu tiên được ban hành tại Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, Chính phủ ban hành các quyết định về “Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đến năm 2030”, “Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050”. Việt Nam đã có hàng trăm startup AI và học máy, đứng thứ 2 Đông Nam Á; tỷ lệ doanh nghiệp Việt Nam sử dụng AI trong hoạt động bán hàng lên tới 75%.

Nhiều doanh nghiệp lớn đều đã đầu tư phát triển AI, coi đây là công nghệ then chốt để đẩy mạnh tăng trưởng, khả năng cách tranh dài hạn.

Tuy nhiên, kết quả đạt được mới chỉ là bước đầu. Để đạt được mục tiêu mà Đảng đã đề ra, phát huy mạnh mẽ tiềm năng, giảm thiểu rủi ro từ AI, đưa đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thật sự trở thành chìa khóa vàng cho phát triển; yêu cầu xử lý hài hòa giữa phát triển và kiểm soát, giữa đổi mới và kỷ cương, giữa cơ hội và rủi ro, giữa hội nhập và độc lập, tự chủ đối với vấn đề AI... đang đặt ra vấn đề cấp bách.

Điều này đòi hỏi những định hướng chiến lược dài hạn, toàn diện và đồng bộ, tìm ra con đường phù hợp đối với Việt Nam, từ hệ thống pháp luật, hạ tầng, nhân lực, định vị mục tiêu phát triển AI gắn liền với việc xây dựng một hệ sinh thái nhân văn, an toàn, vì con người. AI phải phục vụ nhân dân, bảo vệ nhân dân, phát triển vì nhân dân.

Không để trí tuệ nhân tạo vượt khỏi tầm kiểm soát

Phát biểu tại Hội thảo, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, khẳng định, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần 4 đang diễn ra mạnh mẽ, AI không chỉ là một công nghệ đột phá, mà đã và đang trở thành yếu tố định hình lại trật tự phát triển kinh tế, xã hội và an ninh toàn cầu.

Theo GS.TS Nguyễn Xuân Thắng: "AI đang trở thành một lực lượng sản xuất mới của thời đại số - làm thay đổi căn bản phương thức lao động, cấu trúc kinh tế và bản chất của quá trình sản xuất trong xã hội hiện đại".

Với năng lực học hỏi không ngừng từ dữ liệu lớn, khả năng ra quyết định theo thời gian thực, mô phỏng hành vi và tương tác tự nhiên, AI không chỉ hỗ trợ mà đang dần thay thế con người trong nhiều lĩnh vực: Từ sản xuất, tài chính, y tế, giáo dục cho tới quốc phòng và an ninh.

Tuy nhiên, AI cũng đặt ra những thách thức chưa từng có về đạo đức, an toàn và kiểm soát. Một trong những mối nguy lớn được cảnh báo là nguy cơ "mất kiểm soát đối với các hệ thống AI tự học, tự thích nghi – đặc biệt khi chúng phát triển vượt ra ngoài tầm hiểu biết và giám sát của con người".

Từ khả năng thao túng thông tin, tạo ra các chiến dịch truyền thông giả mạo, tới việc bị lợi dụng trong tấn công mạng, deepfake, hay thậm chí vũ khí tự động - AI đang trở thành một "con dao hai lưỡi" với tiềm năng tạo ra bất ổn lớn nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng cũng nêu một loạt câu hỏi mang tính gợi mở, định hướng: Liệu AI sẽ mang đến một thời kỳ bùng nổ đổi mới hay dẫn tới sự phân hóa quyền lực công nghệ toàn cầu? Các quốc gia đi sau như Việt Nam có thể xây dựng được chủ quyền công nghệ và mô hình AI nhân văn, có đạo đức hay không? Và đâu là ranh giới để công nghệ phục vụ con người, thay vì thay thế và chi phối con người?

Dẫn dự thảo sửa đổi Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đến năm 2030, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng cho biết chiến lược mới đã mở rộng tầm nhìn đến năm 2045, đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia giàu mạnh về dữ liệu, có năng lực triển khai giải pháp AI trong nhóm 10 nước dẫn đầu thế giới, đồng thời phát triển mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt, hạ tầng dữ liệu và tính toán hiệu năng cao.

Nhìn nhận về thực tế, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng chỉ ra những tồn tại nội tại như: Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, hạ tầng kỹ thuật hạn chế, đầu tư R&D còn manh mún, hệ sinh thái AI còn phân mảnh và thiếu nền tảng pháp lý. "Đặc biệt, Việt Nam hiện chưa có luật chuyên ngành về AI, điều này khiến việc kiểm soát rủi ro, bảo vệ dữ liệu và đảm bảo quyền riêng tư còn chưa đồng bộ, thiếu hiệu lực".

Trong bối cảnh đó, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng đề nghị các chuyên gia, nhà khoa học và cơ quan quản lý tại Hội thảo cần không chỉ phân tích những cơ hội mà AI mang lại, mà còn phải "đưa ra các giải pháp cụ thể, đồng bộ và thiết thực để định vị Việt Nam trong hệ sinh thái AI toàn cầu, phát triển AI một cách có trách nhiệm, nhân văn, lấy con người làm trung tâm".

Phát triển AI vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn

Phát biểu tại Hội thảo, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Việt Nam đã ban hành Chiến lược AI lần đầu tiên vào năm 2021. Tuy nhiên, do AI là lĩnh vực thay đổi nhanh nên chiến lược này cần được cập nhật.

“Cuối năm nay, chúng ta sẽ có bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia và hoàn thành việc xây dựng Luật AI. Đây không chỉ là khung pháp lý, mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia, AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của đất nước, phục vụ nhân dân, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho hay.

Cũng theo Bộ trưởng, AI không chỉ là một công nghệ ứng dụng mà đang trở thành một loại hạ tầng quốc gia, giống như điện, viễn thông hay Internet. Ai làm chủ được AI người đó sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, trong y tế, giáo dục, quản trị quốc gia và cả quốc phòng, an ninh. Do đó, Việt Nam phải có hạ tầng trí tuệ AI Việt Nam.

Về công nghệ AI mở, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Việt Nam cam kết phát triển và làm chủ công nghệ số, trong đó có AI, dựa trên chuẩn mở, mã nguồn mở. Đây cũng đồng thời là chiến lược của Việt Nam để phát triển và làm chủ công nghệ Việt Nam, thực hiện "Make in Viet Nam".

Về tạo thị trường AI trong nước, cách nhanh nhất để phát triển AI, để tạo ra các doanh nghiệp AI Việt Nam là đẩy mạnh ứng dụng AI trong doanh nghiệp, trong cơ quan nhà nước và các lĩnh vực trọng điểm. Chính phủ sẽ chi tiêu nhiều hơn cho AI, Quỹ Đổi mới công nghệ NATIF của Bộ KH&CN sẽ dành ít nhất 40% để hỗ trợ ứng dụng AI, cấp vouchers cho doanh nghiệp vừa và nhỏ sử dụng AI Việt Nam.

“AI cũng đặt ra thách thức và trách nhiệm. AI mở ra cơ hội lớn, nhưng cũng đặt ra nhiều vấn đề về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Vì vậy, chúng ta phải phát triển AI vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn. AI không thay thế con người mà phục vụ con người, là trợ lý của con người. AI là công cụ mạnh mẽ, nhưng con người mới là chủ thể ra quyết định, hãy để AI hỗ trợ, chứ không thay thế tư duy, giá trị và trách nhiệm của con người", Bộ trưởng Bộ KH&CN nói về cơ hội và thách thức mà AI tạo ra cho Việt Nam.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, thời gian tới, Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI quốc gia, hài hòa với chuẩn mực quốc tế nhưng được thiết kế phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xây dựng Luật AI (dự kiến được thông qua cuối năm 2025), chiến lược AI theo một số quan điểm cốt lõi, bao gồm: Quản lý theo mức độ rủi ro; minh bạch và trách nhiệm giải trình; đặt con người vào vị trí trung tâm; khuyến khích phát triển AI trong nước, tự chủ về AI; lấy AI làm động lực tăng trưởng nhanh và bền vững; bảo vệ chủ quyền số (trong đó, dữ liệu, hạ tầng và công nghệ AI là 3 trụ cột chiến lược của chủ quyền số).

Các phiên thảo luận tại hội thảo đã tập trung làm rõ các nhóm vấn đề chính: Những vấn đề lý luận cơ bản về AI trong kỷ nguyên số; phân tích bản chất, đặc trưng và xu thế phát triển của AI, đồng thời chỉ ra những tác động sâu rộng đối với kinh tế, giáo dục, y tế, văn hóa, phát triển bền vững, quản trị, quốc phòng - an ninh.

Các ý kiến đã góp phần đánh giá toàn diện các tác động và rủi ro tiềm ẩn của AI, tập trung vào những vấn đề như ảnh hưởng đến lao động, việc làm, an sinh xã hội và đời sống con người, nguy cơ bất bình đẳng, giá trị đạo đức, lộ lọt dữ liệu, vi phạm quyền riêng tư; các thách thức đối với an ninh mạng, an ninh quốc gia và quốc phòng… trong bối cảnh hệ thống pháp lý và các quy định đạo đức hiện nay chưa theo kịp tốc độ bùng nổ của AI, khiến việc xác định trách nhiệm và kiểm soát trở nên rất khó khăn.

Một số chuyên gia đã phân tích bối cảnh mới tác động đến phát triển AI, đồng thời đề xuất chính sách, cơ chế quản trị và định hướng phát triển AI, nhất là gợi mở cho Việt Nam những định hướng chiến lược nhằm phát triển AI theo hướng tự chủ công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu, đồng thời xây dựng một hệ sinh thái AI nhân văn, an toàn, vì con người và phát triển bền vững./.