“Bộ não đô thị” - Hướng tiếp cận mới cho thành phố thông minh tại Việt Nam

Tại Hội nghị Thành phố thông minh (TPTM) Việt Nam - châu Á 2025 diễn ra mới đây, nhiều chuyên gia, nhà quản lý và doanh nghiệp (DN) công nghệ đã cùng trao đổi, chia sẻ các góc nhìn, giải pháp mới cho bài toán phát triển đô thị thông minh (ĐTTM) trong giai đoạn hiện nay. Trong đó, đáng chú ý, đại diện Tập đoàn FPT đã đề xuất xây dựng “bộ não đô thị” - City Brain, coi đây là trung tâm điều hành thông minh dựa trên dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI), góp phần nâng cao năng lực quản trị đô thị hiện đại.

Đô thị thông minh bước sang giai đoạn phát triển mới

Phát biểu khai mạc tại Hội nghị TPTM Việt Nam - châu Á 2025, ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ Công nghệ Thông tin Việt Nam (VINASA), Tổng Giám đốc Tập đoàn FPT nhấn mạnh: Phát triển ĐTTM tại Việt Nam đang bước sang một giai đoạn mới. Trọng tâm không còn dừng lại ở việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật, các thiết bị cảm biến hay hệ thống giám sát đơn lẻ, mà là vận hành đô thị dựa trên dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI), hướng tới mô hình đô thị có “nhận thức”, nhân văn và lấy người dân làm trung tâm.

Các thành phố tiên phong trong khu vực đã không còn dừng lại ở việc kết nối vạn vật (IoT) một cách thụ động. Thay vào đó, họ đang sử dụng AI như một “hệ điều hành” thực thụ, có khả năng tự học, tự thích ứng và hỗ trợ ra quyết định. Mô hình đô thị có nhận thức sử dụng dữ liệu và AI để chủ động đáp ứng nhu cầu của cư dân, thay vì chỉ phản ứng, với mục tiêu sử dụng hiệu quả tới 90% dữ liệu. ĐTTM Việt Nam cần hướng tới sự trưởng thành thực chất: thông minh hơn, xanh hơn và nhân văn hơn

Dữ liệu và AI - thước đo mới của đô thị thông minh

Chủ tịch VINASA cũng nhấn mạnh vai trò của AI trong việc giải quyết các bài toán cụ thể của đô thị như giao thông, môi trường, thiên tai, chất lượng sống, an toàn thực phẩm. Các ứng dụng AI không chỉ dừng lại ở mức trình diễn công nghệ, mà cần hướng tới vận hành thực chất, hỗ trợ ra quyết định. Khi dữ liệu và AI được tích hợp đồng bộ, đô thị mới có thể “sống” cùng dữ liệu và vận hành một cách thông minh, bền vững.

Tổng Giám đốc Tập đoàn FPT chỉ ra rằng, Việt Nam đang gấp rút hoàn thiện các nền tảng dữ liệu quan trọng của quốc gia. Hiện nay, mô hình dữ liệu chủ yếu theo chiều dọc, trong đó Chính phủ nắm giữ dữ liệu, các bộ, ngành xây dựng nền tảng, còn địa phương là nơi khai thác và tạo lập dữ liệu. Tuy nhiên, để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở mức hai con số và giải quyết hiệu quả các bài toán đặc thù của từng đô thị, cần đẩy mạnh chia sẻ dữ liệu theo chiều ngang, bảo đảm kết nối, liên thông và khai thác dữ liệu giữa các địa phương, ngành, lĩnh vực.

“Đây là thước đo mới về sự thông minh mà các đô thị Việt Nam cần hướng tới”, ông Khoa nhấn mạnh, đồng thời khẳng định, VINASA và cộng đồng DN công nghệ thông tin Việt Nam sẵn sàng đồng hành cùng Chính phủ, các địa phương, tham gia sâu hơn vào quá trình hoạch định chính sách, tiên phong trong các mô hình thử nghiệm và triển khai các giải pháp công nghệ “Make in Vietnam”, góp phần xây dựng ĐTTM, xanh và bền vững.

Đề xuất xây dựng “bộ não đô thị” - City Brain

Tại phiên toàn thể của Hội nghị, ông Vũ Anh Tú, Giám đốc Công nghệ Tập đoàn FPT, Giám đốc FPT UAV đã phân tích những thách thức lớn mà Hà Nội và nhiều đô thị lớn tại Việt Nam đang phải đối mặt, như ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, úng ngập, trật tự đô thị và an toàn thực phẩm.

Với quy mô dân số lớn, mật độ cao và tốc độ đô thị hóa nhanh, các vấn đề này ngày càng phức tạp và không thể giải quyết hiệu quả bằng các phương thức quản lý truyền thống, mà cần một mô hình điều hành đô thị mới.

Theo ông Vũ Anh Tú, nhiều thành phố lớn trên thế giới đang chuyển sang mô hình điều hành đô thị dựa trên dữ liệu thời gian thực, AI và hệ thống cảm biến thông minh. Từ thực tiễn đó, ông đề xuất một cách tiếp cận tổng thể, xây dựng “bộ não đô thị” - City Brain - như trung tâm điều hành thông minh của thành phố.

City Brain được hình dung là một hệ thống AI có khả năng tích hợp, phân tích dữ liệu đa nguồn, từ giao thông, môi trường, hạ tầng, dân cư đến các hoạt động kinh tế - xã hội. Trên cơ sở đó, hệ thống không chỉ hỗ trợ phát hiện, xử lý vi phạm, mà còn có thể dự báo xu hướng, mô phỏng các kịch bản phát triển và đưa ra khuyến nghị chính sách.

Hiện nay, Hà Nội đã làm khá tốt trong việc nhận diện và xử lý vi phạm giao thông. Tuy nhiên, trong tương lai, hệ thống có thể tiến xa hơn, như theo dõi hành trình của các phương tiện gây ô nhiễm, xe quá tải; phân tích tác động của chúng đến môi trường và hạ tầng đô thị, từ đó hỗ trợ cơ quan quản lý đưa ra các quyết sách phù hợp.

Với hệ sinh thái công nghệ toàn diện, trải rộng từ AI, dữ liệu lớn, Quantum AI, an ninh mạng đến các nền tảng số phục vụ người dân và DN, đại diện FPT khẳng định, sẵn sàng đồng hành cùng Hà Nội và các địa phương trong việc xây dựng ĐTTM dựa trên dữ liệu, AI và hạ tầng tính toán hiện đại. Qua đó, các đô thị có thể phát triển các mô hình mô phỏng, dự báo và ứng phó hiệu quả với những tình huống phức tạp như thiên tai, bão lũ hay các kịch bản phát triển đô thị trong tương lai.

AI trong quản trị đô thị: Lấy người dân làm trung tâm

Trong bối cảnh AI đang trở thành công nghệ nền tảng của kỷ nguyên số, việc ứng dụng AI vào quản trị, điều hành đô thị không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yêu cầu cấp thiết, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, chất lượng cung ứng dịch vụ công và trải nghiệm của người dân.

Ở các phiên hội thảo chuyên đề, các chuyên gia FPT đã chia sẻ những cách tiếp cận và kinh nghiệm thực tiễn trong ứng dụng AI cho quản trị, điều hành ĐTTM.

Tại hội thảo “AI trong quản trị, điều hành ĐTTM”, Tiến sĩ Phạm Quang Nhật Minh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển AI, FPT IS đã chia sẻ về chuyên đề “Ứng dụng AI hỗ trợ ra quyết định và dịch vụ công lấy người dân làm trung tâm”.

Theo ông Minh, AI góp phần giúp chính quyền từng bước chuyển từ mô hình điều hành mang tính phản ứng sang cách tiếp cận chủ động. Qua đó, AI hỗ trợ lãnh đạo phân tích dữ liệu lớn, mô phỏng các kịch bản chính sách và phát hiện sớm những rủi ro tiềm ẩn trong công tác quản lý đô thị. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết để AI phát huy hiệu quả là phải có nền tảng dữ liệu liên thông, bảo đảm dữ liệu “đúng - đủ - sạch - sống”.

Thực tiễn triển khai cho thấy, việc ứng dụng AI trong các nền tảng số cấp bộ, ngành đã giúp tự động hóa việc bóc tách dữ liệu, xử lý nghiệp vụ, nâng cao trải nghiệm dịch vụ công và hỗ trợ lãnh đạo ra quyết định dựa trên dữ liệu, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu của Nghị quyết số 57-NQ/TW.

Trong khi đó, tại Hội thảo “Giải pháp số cho xây dựng thông minh”, Tiến sĩ Trần Thế Trung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Công nghệ FPT nhấn mạnh vai trò của AI, dữ liệu và nền tảng số trong quản lý vòng đời công trình, giám sát thi công, vận hành đô thị và phát triển các mô hình đô thị số.

Các ví dụ quốc tế cụ thể, như mô hình TPTM tại Cao Hùng (Đài Loan), cho thấy AI có thể giúp theo dõi, cảnh báo sớm các sự cố giao thông và thiên tai. Tại Việt Nam, TP. Hồ Chí Minh đã ứng dụng AI trong giám sát, quản lý tiến độ xây dựng nút giao An Phú, góp phần rút ngắn thời gian ứng phó sự cố và nâng cao hiệu quả quản lý.

Ở góc độ phát triển bền vững, tại Hội thảo “Năng lượng xanh, di chuyển thông minh & phát triển bền vững theo mục tiêu NetZero 2050”, ông Nguyễn Tuấn Anh, Giám đốc Tư vấn CĐS và Phát triển bền vững FPT Digital đã trình bày tham luận về chiến lược và công cụ quản trị phát thải, giúp đô thị và DN đo lường, quản lý phát thải, đáp ứng yêu cầu ESG và lộ trình Net - zero, gắn chuyển đổi xanh với chuyển đổi số một cách thực chất.

Khẳng định vai trò doanh nghiệp công nghệ trong phát triển đô thị thông minh

Với nhiều năm nghiên cứu, phát triển và triển khai ứng dụng AI, FPT đặt mục tiêu cung cấp giải pháp ĐTTM, với mục tiêu chuyển dịch mô hình quản lý đô thị từ vận hành bị động sang giám sát và điều hành chủ động dựa trên dữ liệu, qua đó góp phần thúc đẩy CĐS quốc gia toàn diện trên 3 trụ cột: Chính phủ số - kinh tế số - xã hội số. Các giải pháp được phát triển và vận hành trên hạ tầng FPT AI Factory, tận dụng hàng nghìn siêu chip NVIDIA H100 và H200, cho phép triển khai nhanh các ứng dụng ĐTTM ở quy mô lớn.

Việc tham gia và đóng góp tích cực tại Hội nghị đã tiếp tục khẳng định vai trò của FPT trong việc đồng hành cùng Chính phủ và các địa phương xây dựng ĐTTM, xanh và bền vững. Thông qua việc phát triển và triển khai các giải pháp dựa trên AI, dữ liệu và các công nghệ lõi, FPT hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng sống của người dân, đồng thời tăng cường năng lực cạnh tranh của các đô thị Việt Nam trong khu vực./.