Bình Lục: Hành trình giảm nghèo bền vững thông qua các chương trình quốc gia và nỗ lực cộng đồng

Sự chuyển mình ấy là kết quả của việc thực hiện nghiêm túc, bài bản các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững và xây dựng nông thôn mới, kết hợp với tinh thần tự lực rất cao của chính quyền và người dân địa phương.

Khởi đầu từ những thiếu hụt đa chiều

Trước đây, Bình Lục gặp phải nhiều vấn đề kinh tế - xã hội, bao gồm mức thu nhập thấp, thiếu việc làm ổn định, hạn chế về chất lượng giáo dục và y tế, cũng như hệ thống nước sạch và vệ sinh môi trường chưa hoàn thiện. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều ở mức cao, nơi nghèo khó không chỉ biểu hiện qua thiếu hụt tài chính mà còn qua sự hạn chế về cơ hội tiếp cận đào tạo nghề, thông tin, vốn vay và phát triển sản xuất. Người dân chủ yếu sống dựa vào nông nghiệp nhỏ lẻ, dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết, dịch bệnh và biến động giá nông sản, dẫn đến tình trạng bất ổn kinh tế.

Trong bối cảnh đó, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016-2020 và 2021-2025 cùng Chương trình xây dựng nông thôn mới đã trở thành cú hích quan trọng. Các chính sách hỗ trợ sản xuất, đào tạo nghề, y tế, giáo dục, nước sạch và nhà ở được triển khai đồng bộ, lấy hộ gia đình làm trung tâm, lấy thiếu hụt đa chiều làm căn cứ để can thiệp cụ thể.

Thay vì chạy theo chỉ tiêu hình thức, Bình Lục chọn cách làm “đi từng ngõ, gõ từng nhà”. Hàng năm, cán bộ xã, thôn cùng các tổ chức đoàn thể rà soát kỹ từng hộ nghèo, cận nghèo theo 12 tiêu chí thiếu hụt đa chiều. Danh sách được công khai, lấy ý kiến nhân dân, chỉnh sửa ngay tại cuộc họp thôn nếu có sai sót. Chính sự minh bạch ấy đã tạo niềm tin, khiến người dân không còn tâm lý trông chờ, ỷ lại mà chủ động đăng ký học nghề, vay vốn, thay đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi.

Sinh kế bền vững - từ đồng ruộng đến trang trại

Bình Lục xác định rõ, giảm nghèo không thể chỉ dựa vào phát vay, phát quà mà phải tạo được việc làm và thu nhập ổn định tại chỗ. Xã tận dụng lợi thế đất phù sa màu mỡ, quỹ đất nông nghiệp lớn để chuyển mạnh từ sản xuất tự cung tự cấp sang kinh tế hàng hóa, liên kết chuỗi và ứng dụng công nghệ.

Hiện nay, xã có 16 mô hình sản xuất trên 236,3 ha, liên kết với 4 doanh nghiệp, tập trung vào lúa chất lượng cao, rau củ quả an toàn và cây trồng vụ đông trên đất hai vụ lúa. Các ví dụ điển hình bao gồm: Sản xuất lúa liên kết tại hợp tác xã Liên An và Đồng Du, trồng nho công nghệ cao tại hợp tác xã nông nghiệp công nghệ cao Đồng Du, bí đỏ vụ đông tại hợp tác xã Đồng Du và sản xuất nông sản sạch tại Hợp tác xã Thanh Hà, cùng nhiều mô hình chăn nuôi khác. Nhờ liên kết sản xuất, nhiều hộ tránh được rủi ro “được mùa mất giá”, thay vào đó đạt thu nhập ổn định và có khả năng tích lũy.

Ngoài nông nghiệp, công tác phòng chống dịch bệnh cho gia súc, gia cầm và thủy cầm được thực hiện chặt chẽ, đặc biệt trong giai đoạn dịch bệnh phức tạp, giúp duy trì sự phát triển ổn định của đàn vật nuôi. Xã có 65 trang trại đa canh với thu nhập bình quân 1-1,5 tỷ đồng/năm; tổng đàn lợn đạt 29.122 con, trâu bò 776 con và gia cầm, thủy cầm lên đến 454.400 con.

Những chỉ số này phản ánh sự ổn định kinh tế, giúp các hộ đầu tư vào máy móc, cải thiện nhà ở và nâng cao chất lượng sống, chuyển từ sản xuất manh mún sang mô hình chuyên nghiệp và bền vững.

Bên cạnh đó, xã cũng phối hợp với ngân hàng chính sách giải quyết cho hơn 3.000 lượt hộ vay vốn hộ nghèo, cận nghèo, giải quyết việc làm với dư nợ 120,5 tỷ đồng; ngân hàng nông nghiệp là trên 200 tỷ đồng cho nhân dân đầu tư sản xuất chăn nuôi, kinh doanh dịch vụ, tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế gia đình.

Xã cũng đã vận động được 355 triệu đồng Quỹ đền ơn đáp nghĩa, 377 triệu đồng Quỹ vì người nghèo, Quỹ người già, trẻ em 249 triệu đồng; hỗ trợ xây, sửa 66 nhà không an toàn, dột nát cho gia đình chính sách và hộ nghèo bằng các nguồn hỗ trợ với tổng số tiền 3.706 triệu đồng. Số hộ thoát nghèo trong nhiệm kỳ là 297 hộ, tỷ lệ hộ nghèo toàn xã đến nay chỉ còn 1,96 %, giảm 0,6% so với đầu kỳ và đạt 100% chỉ tiêu đề ra.

Đào tạo nghề: Trao cần câu dài hạn

Đào tạo nghề là một trong những biện pháp chính để giảm nghèo tại Bình Lục. Xã phối hợp với các trường nghề giới thiệu, khuyến khích nhân dân đi học nghề, tập trung vào các lĩnh vực như chăn nuôi - thú y, sửa chữa điện dân dụng, may mặc và trồng trọt hữu cơ - những nghề phù hợp với điều kiện địa phương.

Đến năm 2025, số lao động mới có việc làm bình quân đạt 795 người/năm, vượt 120,3% mục tiêu. Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 85,1%, vượt 113,5% chỉ tiêu; trong đó 41% có bằng cấp hoặc chứng chỉ, đạt 102,5% mục tiêu.

Nhờ đó, lao động địa phương không còn phụ thuộc hoàn toàn vào nông nghiệp. Phần lớn làm việc ngay tại các khu công nghiệp lân cận hoặc mở xưởng sản xuất tại nhà. Nhiều thanh niên không còn phải tha hương mà có thu nhập ổn định từ 8-15 triệu đồng/tháng ngay trên quê hương.

Cải thiện y tế và an sinh xã hội để bảo vệ cộng đồng

Một tiến bộ quan trọng trong giảm nghèo là việc đảm bảo tiếp cận dịch vụ y tế cho hộ nghèo và cận nghèo. Đến năm 2025, tỷ lệ dân số có bảo hiểm y tế đạt 95,6%, đạt 102% chỉ tiêu. Tỷ lệ người lao động tham gia bảo hiểm xã hội đạt khoảng 36%.

Hệ thống y tế xã được nâng cấp với trạm y tế mới, cải thiện cơ sở vật chất và dịch vụ cộng đồng. Công tác phòng chống dịch bệnh được duy trì liên tục, bao gồm tiêm chủng, bổ sung vitamin A cho trẻ em và các chiến dịch phòng dịch sớm. Kết quả, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng giảm, với thể nhẹ cân còn 8,7% và thể thấp còi còn 9,8%, vượt chỉ tiêu.

Giáo dục và môi trường sống - nền tảng cho các thế hệ tương lai

Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong giảm nghèo bền vững. Tại Bình Lục, các chính sách hỗ trợ học sinh nghèo như miễn giảm học phí, học bổng và hỗ trợ ăn học được thực hiện nghiêm ngặt. Cơ sở vật chất trường học được đầu tư theo tiêu chuẩn nông thôn mới, nâng cao chất lượng dạy và học.

Kết quả, 9/9 trường học đạt chuẩn quốc gia mức độ II, đạt kiểm định chất lượng giáo dục cấp độ 3, đảm bảo cơ hội học tập bình đẳng, giảm tỷ lệ bỏ học và xây dựng nguồn nhân lực cho tương lai, giúp các gia đình nghèo đầu tư vào giáo dục con cái như cầu nối đến cuộc sống tốt hơn.

Tỷ lệ học sinh vào lớp 1 và vào lớp 6 hàng năm đều đạt 100%. Tỷ lệ học sinh lớp 5 hoàn thành chương trình Tiểu học trong các năm của nhiệm kỳ đạt 99,4%, học sinh lớp 9 tốt nghiệp THCS trong các năm đều đạt 100%. Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, bồi dưỡng học sinh có năng khiếu được các nhà trường quan tâm và đạt kết quả tốt. Các trường Tiểu học đạt 486 giải tại các cuộc thi Violympic Toán, Violympic Tiếng Anh, Trạng nguyên Tiếng Việt và Thể dục thể thao; các Trường THCS đạt 257 giải văn hóa cấp huyện, cấp tỉnh.

Về nước sạch và vệ sinh môi trường, Bình Lục đã đạt tỷ lệ hộ sử dụng nước hợp vệ sinh 99,5%, hoàn thành 100% chỉ tiêu đến năm 2025. Hệ thống vệ sinh và nước sạch giúp giảm bệnh tật và nâng cao chất lượng sống.

Công tác thu gom rác thải đạt 98,5%, vượt 105% chỉ tiêu, với các tổ thu gom từ hợp tác xã và vận động cộng đồng phân loại rác. Môi trường được duy trì sạch sẽ qua các hoạt động phát quang và bảo vệ cảnh quan.

Hệ thống thông tin như truyền thanh thông minh, cổng thông tin xã và cảnh báo thiên tai giúp người dân cập nhật chính sách, kỹ thuật sản xuất và cơ hội việc làm.

Thành tựu hiện tại và triển vọng tương lai

Năm 2023, Bình Lục đã chính thức cán đích nông thôn mới nâng cao. Đây không phải là điểm dừng mà là bệ phóng để xã hướng tới nông thôn mới kiểu mẫu trong những năm tới. Những con số biết nói năm 2025 như: Tỷ lệ hộ nghèo dưới 2%, thu nhập bình quân đầu người đạt 82 triệu đồng/năm, 100% các tuyến đường giao thông nông thôn được bê tông hoá, nhựa hoá - đều phản ánh một thực tế: người dân đã thực sự làm chủ cuộc sống của mình.

Hành trình của Bình Lục minh chứng rõ nét rằng giảm nghèo bền vững hoàn toàn khả thi khi có 3 yếu tố đồng hành: Chính sách đúng và trúng từ Nhà nước, chính quyền địa phương quyết liệt vì dân và quan trọng nhất là sự đồng lòng, tự lực vươn lên của từng hộ gia đình. Từ một xã nghèo điển hình của vùng chiêm trũng Bắc Bộ, Bình Lục hôm nay đã trở thành điểm sáng về giảm nghèo đa chiều, là bài học quý để nhiều địa phương khác tham khảo và nhân rộng./.